الگوهای برتر ایثار و فداکاری را به فرزندانمان معرفی کنیم
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه گفت: اگر بخواهیم مفهوم ایثار را به‌ویژه برای کودکانی که زیر ۱۲ سال هستند، تعریف کنیم، بهتر است از دو راه این کار را انجام دهیم، نخست اینکه خودمان این‌گونه عمل کنیم و راه دوم نیز این است که الگوهای برتر ایثار را به کودکان معرفی کنیم.
وقایع کربلا و قیام امام حسین(ع)، نه فقط یک حادثه تاریخی بلکه الگویی عمیق و بی‌نظیر برای بازتعریف مفاهیم بنیادین روانشناسی است. واکاوی ابعاد روانشناسی مکتب امام حسین(ع) و عاشورا، فراتر از رویکرد‌های سنتی مانند معنا‌درمانی و روانشناسی وجودی، ما را با افق‌های تازه‌ای از درک انسان، رنج، فداکاری و معنا مواجه می‌کند.
مکتب امام حسین(ع) و قیام عاشورا فقط به بازتعریف مفاهیم روانشناختی کمک نمی‌کند، بلکه ما را به درک عمیق‌تری از معنا و مفهوم انسان، رنج، مسئولیت، آزادی و فداکاری و از خودگذشتگی می‌رساند. مکتب حسینی، نه محدود در نظریه‌ها که در میدان عمل تجلی پیدا می‌کند و هنوز، قرن‌ها بعد، ذهن و روان میلیون‌ها انسان را تغذیه می‌کند و می‌تواند برای تربیت نسل آینده نیز الهام‌بخش باشد.
خبرنگار ایکنا از قم در گفتوگو با حجت‌الاسلام والمسلمین مسعود آذربایجانی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه به واکاوی ابعاد ایثار و گذشت در سیره امام حسین(ع) و چگونگی انتقال این مفاهیم به فرزندان پرداخته است. مشروح این گفتوگو را در ادامه با هم می‌خوانیم:
ایکنا- در ابتدا به بازتعریفی از مفاهیم ایثار و گذشت بپردازید.
ایثار یک فضیلت اخلاقی است که موجب می‌شود زندگی پرمعناتر و زیباتر شود و رنگ و بوی جدیدی بگیرد؛ چنانچه ایثار در زندگی انسان‌ها وجود نداشته باشد، زندگی، مشابه حیوانات می‌شود، بنابراین ایثار یک فضیلت اخلاقی است که زندگی را برای انسان‌ها اخلاقی می‌کند.
بیشتر بخوانید:
- سیمای امام حسین(ع) در قرآن از منابع اهل سنت
- پیام قیام امام حسین(ع) برای جامعه امروز
- آنچه باید از مقاومت سیدالشهدا(ع) بیاموزیم
- چرا امام حسین(ع) اصلاح امت جدش را خواستار شد
- عاشورا؛ بازتاب تقابل ازلی حق و باطل + فیلم
- تقویت فرهنگ عاشورایی جامعه و احیای اهداف قیام سیدالشهدا(ع)
- جلوه‌هایی از بصیرت و ولایتمداری در سیره حضرت عباس(ع)
- جاودانه‌سازی مفاهیم نهفته در کربلا با جهت‌گیری انسانی امری ضروری است + فیلم
- عناصر بازشناسی پیام عاشورا در زمانه امروز
- بازخوانی سنت‌های نبوی در قیام امام حسین(ع) و راهکارهای احیای آن
- شیوه‌های مقابله امام سجاد(ع) با منحرفان اعتقادی
- قصه‌گویی؛ مهم‌ترین ابزار عینی‌سازی مفاهیم عاشورا برای کودکان
ایثار به این معناست که انسان از منافع خود یا نعمت‌هایی که خداوند در اختیارش قرار داده است، بگذرد. به‌طور نمونه زمانی که فردی غذایی دارد و خودش گرسنه است، اما آن را به دیگری می‌دهد، این امر به معنای از خودگذشتگی است.
ایکنا- ایثار و گذشت در مکتب امام حسین(ع) از چه جایگاهی برخوردار است؟
در جریان عاشورا و نهضت حضرت سیدالشهدا(ع) بالاترین و عالی‌ترین مراتب ایثار را مشاهده می‌کنیم، به‌طور نمونه حضرت ابالفضل‌العباس(ع) زمانی که برای فراهم کردن آب برای بچه‌ها می‌روند با وجود اینکه انسان تشنه به آب نیاز دارد، اما از آنجایی که امامشان و همچنین فرزندان تشنه هستند، آب نمی‌خورند که این یک نوع از خودگذشتی محسوب می‌شود.
یکی از معانی ایثار این است که در منافع و نعمت‌ها و اموری که مورد نیاز ماست، از خود بگذریم و به دیگران کمک کنیم و معنای دوم این است که در خطر‌ها و یا مخاطراتی که ممکن است منجر به مصدومیت شود، خود را بر دیگران مقدم کنیم یعنی برعکس آنکه در نعمت‌ها دیگران را مقدم می‌کردیم، در جایی که دیگران در معرض خطر قرار دارند، خود را مقدم کنیم که از این نمونه در واقعه عاشورا بسیار می‌بینیم.
برای مثال اصحاب امام حسین(ع) بر هم سبقت می‌گرفتند و نمی‌گذاشتند دیگری زودتر به شهادت برسد و تا وقتی زنده بودند، خودشان را به خطر انداختند تا فرزندان و نزدیکان امام حسین(ع) به خطر نیفتند.
یک نمونه دیگر سعید بن عبدالله حنفی است، زمانی که امام حسین(ع) ظهر عاشورا در حال نماز بودند، خود را سپر بلا می‌کند و تیر‌های متعدد به ایشان اصابت می‌کند و در آخرین لحظات عمر خود به امام حسین(ع) می‌گوید: «آیا من به عهد خود وفا کردم؟» که این بالاترین وفاداری است.
امام حسین(ع) خود بالاترین ایثار، فداکاری و از خودگذشتگی را انجام دادند، ایشان از ابتدای راه که در مکه بودند، در خطبه خود فرمودند: «خُطَّ المَوتُ عَلى وُلدِ آدَمَ مَخَطَّ القِلادَةِ عَلى جیدِ الفَتاةِ وما أولَهَنی إلى أسلافِی اشتِیاقَ یَعقوبَ إلى یوسُفَ؛ مرگ برای فرزندان آدم مانند گردنبند‌هایی است که دختران جوان آن‌ها را به خود می‌آویزند و زینتی برای آن‌هاست. چقدر شیفته دیدار گذشتگان خود هستم، همانند اشتیاق یعقوب به یوسف است.»
بنابراین امام(ع) این مسیر را برای نجات انسان، عدالت و اسلام انتخاب کردند و خود، اصحاب و فرزندانشان حتی کودک شیرخوار خود را در این مسیر فدای خط حقیقت و اسلام کردند. چهره اسلام به‌وسیله اقدامات معاویه، بنی‌امیه و یزید در حال وارونه شدن بود که امام(ع) برای نشان دادن حقیقت و عدالت به مردم از جان خود گذشتند.
در روز عاشورا حتی کودکان نیز مفهوم گذشت و ایثار را انتقال می‌دهند، از جمله عبدالله که فرزند حدوداً ۱۰ ساله امام(ع) است و می‌خواهد مانع شود که دشمنان شمشیر به امام حسین(ع) بزنند، بنابراین دست خود را مقابل دشمن می‌گیرد و دشمن نیز دست او را قطع می‌کند.
ایکنا- چگونه می‌توانیم این سطح از مفاهیم ایثار و گذشت در مکتب امام حسین(ع) را به فرزندانمان منتقل کنیم؟
برای انتقال مفهوم ایثار و گذشت به کودکان باید نمونه‌های عملی آن را برای کودکان به‌وجود آورد یا بازگو کرد، یکی از نمونه‌های عملی ایثار در خانواده زمانی است که مادر به‌دلیل کم بودن ماده‌ای غذایی، آن را کمتر مصرف می‌کند تا به فرزندانش دهد.
لازم نیست برای تربیت فرزندانی با ایثار و گذشت، مفهوم آن را برایشان تعریف و بازگو کنیم بلکه اگر پدر و مادر، دیگران را بر خود ترجیح دادند و آن را در خانه نهادینه کردند، تأثیر تربیتی بسیاری خواهد داشت و یا اینکه وقتی خطری وجود دارد، پدر و مادر، خود را در معرض خطر قرار دهند تا مانع از به خطر افتادن فرزندان خود شوند.
یک نمونه ایثار این بود که وقتی حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه زهرا(س) همراه با فرزندانشان حسن و حسین(ع) نذر کرده بودند که روزه بگیرند، افطار خود را به نیازمند بخشیدند.
اگر بخواهیم مفهوم ایثار را به‌ویژه برای کودکانی که زیر ۱۲ سال هستند، تعریف کنیم از آنجایی که فهم و تبیین آن برای کودکان کمی مشکل است با دشواری مواجه خواهیم شد پس بهتر است از دو راه این کار را انجام دهیم، نخست اینکه خودمان این‌گونه عمل کنیم و راه دوم نیز این است که الگوهای برتر ایثار را به کودکان معرفی کنیم.
گفتوگو از الهام حلاجیان
انتهای پیام
