حجت‌الاسلام روضاتی در گفت‌وگو با ایکنا تبیین کرد
حضرت فاطمه زهرا(س) در آیینه کلام وحی
نویسنده کتاب «کلیدواژه‌های آیات فاطمی در قرآن کریم» با بیان اینکه شخصیت حضرت فاطمه زهرا(س) فقط یک شخصیت تاریخی نیست، بلکه ارتباط تنگاتنگی با کتاب الهی دارد، گفت: قرآن کریم ایشان را توصیف می‌کند و آیاتی در فضائلشان وجود دارد، زمانی که انسان به این معرفت فاطمی برسد با این لطمات و مسائل تاریخی به‌گونه‌ای دیگر برخورد می‌کند و خود به خود با یادآوری مسائل تلخ و جانسوز می‌سوزد.
حضرت فاطمه زهرا(س) نه تنها به‌عنوان یک چهره تاریخی و مظلوم، بلکه به‌عنوان تجلی زنده آیات قرآنی و هسته مرکزی فیض الهی است و با تمرکز بر آیاتی که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم به مقام والای ایشان اشاره دارند، کتاب «کلیدواژه‌های آیات فاطمی در قرآن کریم» تلاش می‌کند تا تصویری جامع و الگوساز از حضرت زهرا(س) ارائه بدهد. در عصری که جوانان بیش از پیش به الگوهای عملی و معنوی نیاز دارند، چنین نگاهی می‌تواند پلی محکم بین قرآن، اهل بیت(ع) و زندگی معاصر باشد. در ادامه با حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمدجعفر روضاتی، نویسنده این اثر به گفت‌وگو نشسته‌ایم. متن گفت‌وگوی این استاد حوزه علمیه قم با ایکنا در ادامه از نظر می‌گذرد:
ایکنا - در کتاب «آیات فاطمی» شما حضرت فاطمه(س) را نه تنها به‌عنوان یک چهره تاریخی، بلکه به‌عنوان تجلی زنده آیات قرآنی معرفی می‌کنید. این نگاه چه تمایزی با رویکردهای متداول در متون فاطمی دارد و چه ضرورتی در عصر حاضر داشت؟
این کتاب چهارمین اثر من در زنجیره کتاب‌های «کلیدواژه» است، کتاب اول با عنوان «کلید واژه‌های آیات مهدوی» بود که در آن به بررسی ۲۴۰ آیه مرتبط با امام زمان(عج) پرداختم؛ کتاب دوم «کلیدواژه‌های آیات رجعت» که شامل ۸۰ آیه در این موضوع بود، کتاب سوم «کلیدواژه‌های آیات علوی» با ۴۴۰ آیه درباره حضرت علی(ع) در دو جلد منتشر شد و کتاب چهارم با عنوان «کلیدواژه‌های آیات فاطمی در قرآن» که شامل ۱۳۵ آیه درباره حضرت فاطمه زهرا(س) است.
برخی از این آیات شامل اهل بیت(ع) دیگر می‌شود، مانند آیه مباهله که شامل پیامبر اکرم(ص)، امیرالمؤمنین(ع)، امام حسن مجتبی(ع) و سیدالشهدا(ع) می‌شود، اما گل سرسبد آن، حضرت زهرا(س) است، یا آیه تطهیر که به عصمت و طهارت اهل بیت(ع)، و به‌ویژه حضرت زهرا(س) اشاره دارد. حضرت فاطمه زهرا(س) تنها؛ دختر پیامبر(ص) نیستند، بلکه منشأ و مبدأ بسیاری از فیوضات و نعمت‌های الهی هستند.
در روایتی خداوند به پیامبر(ص) فرموده: «يا أَحْمَدُ! لَوْلاكَ لَما خَلَقْتُ الْأَفْلاكَ، وَ لَوْلا عَلِىٌّ لَما خَلَقْتُكَ، وَ لَوْلا فاطِمَةُ لَما خَلَقْتُكُما؛ ای احمد! اگر تو نبودی، افلاک را خلق نمی‌کردم، و اگر علی نبود، تو را خلق نمی‌کردم و اگر فاطمه نبود، شما را خلق نمی‌کردم.» این روایت خود به خود بر اهمیت شخصیت حضرت فاطمه زهرا(س) در خلقت جهان دلالت دارد، همچنین وقتی به قرآن کریم نگاه می‌کنیم، علاوه‌بر روایاتی که ذیل برخی آیات به شخصیت، مقام و فضائل حضرت زهرا(س) اشاره کرده‌اند، متوجه می‌شویم که بعضی آیات ذاتاً فاطمی هستند و حتی مخالفان نیز اذعان کرده‌اند که مصداق این آیات، حضرت فاطمه زهرا(س) است.
به‌طور نمونه، آیه ۲۶ سوره اسراء: «وَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ وَالْمِسْكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ وَلَا تُبَذِّرْ تَبْذِيرًا؛ و حق خویشاوندان و حق تهی‌دست و از راه مانده را بپرداز، و هیچ‌گونه اسراف و ولخرجی مکن» و آیه ۳۸ سوره روم: «فَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ وَالْمِسْكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ ۚ ذَلِكَ خَيْرٌ لِلَّذِينَ يُرِيدُونَ وَجْهَ اللَّهِ ۖ وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ؛ پس با توجه به فراخ‌بخشی خدا در روزی و رزق حق خویشاوند و مسکین و در راه مانده را بده. این انفاق برای آنان که خشنودی خدا را می‌خواهند بهتر است؛ و اینان که حقوق مالی را می‌پردازند همان رستگارانند»؛ این آیات نمایانگر اهمیت بخشش پیغمبر(ص) به حضرت زهرا(س) است. (در سیستم کدگذاری ما، این دو آیه به ترتیب با کدهای ۱۷/۲۶ (سوره اسراء، آیه ۲۶) و ۳۰/۳۸ (سوره روم، آیه ۳۸) شناخته می‌شوند.)
هدف از نگاشتن کتاب‌های کلیدواژه استفاده آسان و سریع از آیات مربوط به اهل بیت(ع) است و تلاش کرده‌ایم فاصله میان مردم و قرآن با این روش کمتر شود. در هر دو آیه ۱۷/۲۶ و ۳۰/۳۸، موضوع «ذی‌القربی» و بحث فدک مطرح شده است. وقتی به روایات نیز مراجعه کنیم، متوجه می‌شویم که پس از فتح خیبر که به دست امیرالمؤمنین(ع) فتح شد، اخبار به مناطق فدک رسید و ساکنان آن بدون جنگ تسلیم شدند، این منطقه به‌دلیل عدم جهاد مستقیم، متعلق به پیامبر(ص) بود. وقتی رسول خدا(ص) از خیبر فارغ شدند، پرچمی بستند و فرمودند: چه کسی حمل این پرچم را برعهده می‌گیرد و حق آن را ادا می‌کند؟
آن حضرت می‌خواستند که آن پرچم را به‌سوی باغ‌های فدک بفرستند، پس جبرئیل(ع) نازل شد و فرمود: خداوند عزوجل به تو فرمان می‌دهد که حق خویشانت را ادا کنی. حضرت فرمودند: ای جبرئیل! خویشانم چه کسانی هستند؟ و حقشان چیست؟ جبرئیل فرمود: منظور، فاطمه است، پس باغ‌های فدک و آنچه از آنِ خدا و رسولش در آن است را، به او بده. پس رسول خدا(ص) فاطمه(س) را فراخواندند و برای او سندی نوشتند که آن حضرت بعد از درگذشت پدرشان، آن را نزد ابوبکر آوردند و فرمودند: این نوشته و دست خط رسول خدا(ص) برای من و پسرانم است.
شخصیت حضرت فاطمه زهرا(س) فقط یک شخصیت تاریخی نیست، بلکه ارتباط تنگاتنگی با کتاب الهی دارد و قرآن کریم ایشان را توصیف می‌کند و آیاتی در فضائلشان وجود دارد. زمانی که انسان به این معرفت فاطمی برسد با این لطمات و مسائل تاریخی به‌گونه‌ای دیگر برخورد می‌کند و خود به خود با یادآوری مسائل تلخ و جانسوز می‌سوزد.
ایکنا - چرا انتخاب کردید تا معرفی شخصیت حضرت زهرا(س) را از طریق قرآن و نه فقط روایات انجام دهید؟ آیا این روش می‌تواند به کاهش اختلافات درباره سیره ایشان کمک کند؟
معیار تلفیق قرآن و روایات است؛ همچنین در بخش روایات از تفاسیر روایی، به‌ویژه تفسیر «البرهان» مرحوم علامه بحرانی، کمک گرفتم و در این تفسیر، زمانی که کلمه «فاطمه» جست‌وجو شود، تمام روایاتی که ذیل آیات مختلف به شخصیت ایشان اشاره کرده‌اند، نمایان می‌شوند و از این منبع استفاده کردم.
در آیه مباهله، با وجود اینکه پیامبر(ص) می‌توانست زنان دیگرش را همراه خود بیاورند، اما فقط حضرت زهرا(س)، امام حسن(ع)، امام حسین(ع) و امیرالمؤمنین(ع) را آوردند که این خود نشانه عصمت و مقام والای ایشان است. تمام مورخان نوشته‌اند که وقتی بزرگ اسقف مسیحیان چهره‌های مقابل را دید، گفت: «ای مسیحیان، مبادا با این افراد مباهله کنید، من نورانیتی در این چهره‌ها می‌بینم که اگر یکی از آن‌ها دست به دعا و نفرین ببرد، ما نابود خواهیم شد.»
یکی از آنان اعتراف کرد که اگر آن روز مباهله انجام می‌شد، امروز هیچ مسیحی در جهان باقی نمی‌ماند، همچنین در آیه 61 سوره آل عمران که مربوط به مباهله است، امام صادق(ع) فرمودند: «این آیه مال ما اهل بیت(ع) است، مقصود از این آیه ما اهل بیت(ع) هستیم» و گل سرسبد این آیه، حضرت زهرا(س) است. زمانی که تمام آیات فاطمی را جمع کردم، عدد ۱۳۵ به دست آمد و وقتی نام «فاطمه» را به‌صورت ابجد محاسبه کردم، دقیقا ۱۳۵ شد و این تناسب، بی‌شک از عنایت الهی و حضرت زهرا(س) است.
ایکنا - بخش‌هایی از قرآن به‌طور مستقیم به حضرت فاطمه(س) اشاره ندارند، اما شما آن‌ها را «فاطمی» تفسیر کرده‌اید. چه معیارهایی برای این نوع تفسیر موضوعی و شخصیت‌محور به‌کار برده‌اید؟
پیامبر(ص) در آخرین روزهای عمر خود وصیت کردند: «يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنِّی تَارِکٌ فِيكُمُ الثَّقَلَيْنِ أَمَا إِنْ تَمَسَّكْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا: كِتَابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتِی أَهْلَ بَيْتِی فَإِنَّهُمَا لَنْ يَفْتَرِقَا حَتَّى يَرِدَا عَلَیَّ الْحَوْض؛ ای مردم، به‌راستی من در میان شما دو چیز گرانبها می‌گذارم که اگر به آن‌دو تمسک کنید، هرگز گمراه نخواهید شد. آن دو کتاب خدا (قرآن) و عترت و اهل بیتم هستند. همانا آن دو هرگز از هم جدا نمی‌‌شوند تا اینکه کنار حوض بر من وارد شوند.» این دو چیز گرانبها درواقع دو بال پرواز برای ما هستند و اگر به هر دو تکیه کنیم، ان‌شاءلله به سر منزل مقصود می‌رسیم.
همچنین قرآن در آیه 23 سوره شورا می‌فرماید: «ذَلِكَ الَّذِي يُبَشِّرُ اللَّهُ عِبَادَهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ ۗ قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَىٰ ۗ وَمَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيهَا حُسْنًا ۚ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ؛ این است چیزی که خدا آن را به بندگانش که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده‌اند، مژده می‌دهد. بگو: از شما در برابر ابلاغ رسالتم هیچ پاداشی جز مودت نزدیکان را که بنابر روایات بسیار اهل بیت(ع) هستند را نمی‌خواهم. و هر کس کار نیکی کند، بر نیکی‌اش می‌افزاییم؛ یقیناً خدا بسیار آمرزنده و عطاکننده پاداش فراوان در برابر عمل اندک است.»
اگر قرآن نبود، چگونه می‌دانستیم که برای قدردانی از پیامبر(ص)، باید حضرت فاطمه(س) را دوست داشته باشیم؟ پیامبر(ص) آزردن حضرت زهرا(س) را آزردن خود تلقی می‌کنند. پیامبر(ص)، حضرت زهرا(س) را زیاد می‌بوسیدند و وقتی عایشه پرسید چرا حضرت زهرا(س) را بارها در طول روز می‌بوسید پیامبر(ص) گفتند که بوی بهشت از نفس فاطمه به مشام من می‌رسد، چون ایشان «انسیه الحورا» بودند، بنابراین حضرت فاطمه(س) هم عنصر الهی دارند، هم قرآنی.
ایکنا - در جامعه امروز، به‌ویژه میان جوانان، تصویر حضرت فاطمه(س) گاهی بیشتر از طریق دردها و مظلومیت‌شان شکل گرفته است. کتاب شما چگونه می‌تواند یک الگوی عملی، قوی و راهگشا برای نسل امروز باشد؟
به نظر من، مثلث سعادت سه رکن معرفت، محبت و اطاعت دارد، مثال ساده آن شناخت بچه از والدین خود است که ابتدا او را می‌شناسد (معرفت)، سپس دوستش می‌دارد (محبت) و سپس از او اطاعت می‌کند، شکل‌گیری این رابطه با خدا نیز چنین است؛ از خداشناسی به محبت خدا و سپس به اطاعت از خدا می‌رسیم و این روند برای رسول خدا(ص) و حضرت زهرا(س) نیز همین‌گونه است، به‌طور نمونه یک دختر تصمیم می‌گیرد به‌دلیل محبت به حضرت، حجابش را حفظ می‌کند.
طبق یک داستانی، امیرالمؤمنین(ع) از یک یهودی جو تهیه کرد و برای ودیعه چادر حضرت زهرا(س) را آورد و آن شب همسر آن یهودی؛ نوری را در صندوقچه می‌بیند و پس از جست‌وجو متوجه می‌شود که نور از چادر حضرت زهرا(س) می‌تابد و همان شب 40 نفر از یهودیان مدینه به‌واسطه این اتفاق مسلمان شدند. مسئله امروز دور شدن از معارف فاطمی است، اگر جوانان معرفت فاطمی کسب کنند، محبت پیدا می‌کنند و سپس اطاعت می‌کنند.
ایکنا - آیا معتقدید که «قرائت فاطمی قرآن» می‌تواند به‌عنوان یک روش علمی و تربیتی در نظام آموزشی و رسانه‌ای ما نهادینه شود؟ چه موانعی بر سر راه این نهادینه‌سازی وجود دارد؟
بله، این امکان وجود دارد، من در جلسات قرآنی با برخی اساتید صحبت کردم و به آن‌ها آموزش دادم که چگونه آیات را با کد (شماره سوره + شماره آیه) ثبت کنند، این کار جذابیتی برای بچه‌ها ایجاد می‌کند، به‌طور نمونه می‌توان به تناسب ایام مختلف چند آیه را حفظ کرد و در حال حاضر بسیاری از بچه شیعه‌ها نمی‌توانند پنج آیه درباره حضرت زهرا(س) نشان دهند، در حالی که مخالفان اهل بیت(ع) به قرآن و آیات آن اشراف کامل دارند.
یک مثال دیگر آیه «اذکروا الله ذکراً کثیراً» است که امام صادق(ع) منظور از ذکر کثیر را تسبیحات حضرت فاطمه زهرا(س) معرفی کردند، با این رویکرد می‌توان در مدارس، دانشگاه‌ها، مراکز قرآنی و حتی هیئت‌ها کلاس‌هایی برگزار کرد، مثلا هر شب پنج آیه فاطمی با کد و نامش روی تابلو نوشته شود، همچنین سایت قائمیه همه کتاب‌های ما را منتشر کرده و به‌صورت رایگان قابل دسترس است.
ایکنا - در پایان اگر بخواهید یکی از آیاتی که در کتاب به‌عنوان «آیه فاطمی» معرفی کرده‌اید را به‌عنوان بهترین آیه معرفی‌کننده حضرت فاطمه زهرا(س) بگویید، کدام است؟
من سوره کوثر را برجسته می‌دانم، وقتی پیامبر(ص) را «ابتر» خطاب کردند(نسلش قطع شده)، خداوند سه آیه نازل کرد: «إِنَّا أَعْطَيْنَاكَ الْكَوْثَرَ* فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَانْحَرْ* إِنَّ شَانِئَكَ هُوَ الْأَبْتَرُ»؛ «کوثر» به معنای فیض و کثرت است. اما چه کثرتی؟ فرزند پیامبر(ص) فقط یک دختر بود آن هم فاطمه زهرا(س)، اما وسعت کثرت ایشان تا روز قیامت ادامه دارد، چون نسل پیامبر(ص) از طریق ایشان ادامه یافت. بنابراین، کوثر یکی از تجلیات وجود مقدس حضرت زهرا(س) از لحاظ کثرت و عنایت الهی است.
در پایان، دعا می‌کنم که معارف، محبت و اطاعت ما نسبت به حضرت فاطمه زهرا(س) روزافزون شود. در این ایام فاطمیه، دعا برای منتقم ایشان فراموش نشود. التماس دعا دارم.
انتهای پیام 
