نیاز امروز کاربران فضای مجازی چیست؟

حجت‌الاسلام والمسلمین اکبر زراعتیان، مدیر بخش علمی ساختاری پژوهشکده دانشنامه‌نگاری پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در خصوص بایسته‌های ورود محتوا در فضای مجازی و حرکت صحیح نهادهای مرتبط در این خصوص به گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، پرداخت؛ وی معتقد است ما از نظر محتوای صحیح و اصولی برای ترویج در اینترنت گرفتار فقر نیستیم، منتها این محتوا باید به واسطه راهکارهای مناسب عرضه شود.

وی در پاسخ به سؤالات ایکنا مطالبی را بیان کرد که در ادامه مشاهده خواهید کرد:

* حوزه‌های علمیه و پژوهشگاه‌های وابسته به آن تا چه اندازه در تولید محتوای دینی فضای مجازی نقش دارند؟
فضای مجازی عرصه‌های مختلفی دارد، فرزندان و جوانان ما در فضای مجازی تنها با یک بعد مواجه نیستند و ارتباطات متفاوت تأثیرات خاص خود را می‌گذارند؛ بنابراین باید در همه این عرصه‌ها سربازان خود را داشته باشیم و حضورمان به تناسب این عرصه‌ها متفاوت باشد. امام صادق(ع) در روایتی می‌فرمایند: با معارف نورانی اهل بیت(ع) به تربیت جوانان مبادرت کنید، پیش از آنکه گروه‌های منحرف بر شما پیشی بگیرند و پیش‌دستی کنند. اگر امروزه ما در فضای مجازی حضور جدی نداشته باشیم، دشمن حضور خواهد داشت و اگر معارف نورانی اهل بیت(ع) در فضای مجازی عرضه نشود، باورهای انحرافی و غیراخلاقی جای آنها را پرخواهد کرد. امروزه فضای مجازی فضای بدون مرزی است که با کمترین محدودیت در زوایای زندگی همه ما حضور دارد و به نوعی تبدیل به دوست و همنشین خانواده‌ها و فرزندان شده است و اگر این دوست، یک رفیق ناباب و فاسد باشد، آسیب‌های فراوانی به دنبال خواهد داشت که در مواردی غیرقابل جبران است؛ بنابراین فضای مجازی یک فضای بدون مرز است که دشمن در این فضا رو در روی فرزندان و جوانان‌مان قرار گرفته است و اگر پیش از هجوم دشمن آنها را با معارف نورانی اهل بیت(ع) بیمه نکنیم، آنها آسیب‌پذیر خواهند بود و بدون اینکه خودشان بفهمند، تحت تأثیراین باورها و مسائل انحرافی قرار می‌گیرند. لازمه این نبرد تولید محتوای مناسب در فضای مجازی است. در مقابل این سیل ارتباطات و تولیدات انحرافی نمی‌توانیم با دستان خالی مبارزه کنیم. البته این محتوای مناسب، خوشبختانه به برکت وجود نورانی اهل بیت(ع)، روایات و احادیث از ائمه اطهار(ع) و به برکت نورانی قرآن کریم(ع) در اختیار ما قرار گرفته است. ما از نظر محتوا گرفتار فقر نیستیم، منتها این محتوا باید به واسطه راهکارهای مناسب در فضای مجازی عرضه شود. درحال حاضر ما بیشتر از این که نیازمند محتوای مناسب برای عرضه در فضای مجازی باشیم، نیازمند سربازانی هستیم که مأموریت عرضه این محتوا را در زوایای مختلف فضای مجازی داشته باشند و بتوانند به عنوان مبلغان دینی انجام وظیفه کنند.

* حوزه‌های علمیه سایت‌های مختلفی در دست دارند، آیا این فعالیت‌ها از عنصر تأثیرگذاری برخوردارند؟
سایت‌های فراوانی منصوب به دفاتر علما، پژوهشکده‌ها، مؤسسه‌های دینی و مدارس علمی در شبکه‌های مجازی شاهد هستیم اما این سایت‌ها تنها قابلیت مراجعه مخاطبان را دارند درحالی که سایت‌ها مراجعه‌ای به مخاطبان ندارند و ارتباط یک طرفه به وجود آمده است در حالیکه دنیای ارتباط امروز نیازمند ارتباط تعاملی و دو سویه است، همچنین تنها مراجعان خاص از این سایت‌ها بهره‌مند می‌شوند. چه میزان از این سایت‌ها رو در رو با جوانان صحبت می‌کنند و اطلاعات میان‌شان رد و بدل می‌شود؟ آیا حوزه‌های علمیه می‌توانند به واسطه برنامه‌ریزی‌های مختلف اطلاعات‌شان را به شکل آنلاین در اختیار جوانان قرار دهند و آیا چنین اطلاعاتی وجود دارد؟ همه اینها پرسش‌هایی است که در ذهن جای می‌گیرد. ما برای آنکه بتوانیم در فضای مجازی حضور مؤثر داشته باشیم، باید برنامه ریزی، اطلاعات جامع و نیروی کافی داشته باشیم. ما نیازمند مبلغانی هستیم که در این عرصه به ایفای نقش می‌پردازند، نقشی که در عین جذابیت بتوانند جوانان را جذب کند و اطلاعات دقیقی را در اختیارشان قرار دهند.

آیا پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در این زمینه اقداماتی انجام داده است؟
نهادهای حوزوی و پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در این عرصه هر کدام به تناسب توان و امکانات خودشان فعالیت فراوانی انجام می‌دهند. پژوهشگاه سایت مستقلی در اختیار دارد و بخش پژوهشکده دانشنامه‌نگاری در این فضا قابل دسترسی است و اطلاعات ارزشمندی را در این فضا قرار داده که دسترس عموم مراجعان است. تولیدات مؤثر و فراوانی در این پژوهشگاه توسط اندیشمندان تهیه می‌شود که می‌توان به دانشنامه‌های مختلف همچون دانشنامه قرآنی اشاره کرد. اما تلاش‌مان این است تا تولیداتی که در فضای حقیقی انجام می‌دهیم را بر روی سایت اینترنتی قرار دهیم و مخاطبان از آنها بهره‌مند شوند. تولیدات محتوایی ارزشمندی صورت می‌گیرد، منتها حلقه‌ اتصال باید ایجاد شود که این حلقه اتصال ایجاد رابطه بین مخاطبان و آثار است. امیدواریم بتوانیم طرحی را تهیه کنیم که بتوانیم با شناسایی فضای مجازی، ارتباط خوبی با مخاطبان برقرار کنیم و آن محتوای نورانی اهل بیت و عصمت و طهارت(ع) را در اختیار جوانان قرار دهیم تا آنها در مقابل هجمه دشمن بیمه شوند.

* آیا شما در این زمینه موفق بوده‌اید؟
درعرصه تولید محتوای مکتوب جزء موفقان بوده‌ایم منتها فضای مجازی، فضای خاصی است. برنامه‌ای در این زمینه بوده و سایت‌هایی در دسترس داریم اما فعالیت‌های مجازی‌مان در عرض کارهای دیگرمان بوده است. برای اینکه ما بخواهیم حضور مؤثرتری در فضای مجازی داشته باشیم، نیازمند سرمایه‌گذاری جدی و نیروهای فراوانی هستیم که بتوانیم در این فضا به معنای جدی تر تأثیر گذار باشیم. امیدواریم بتوانیم در فضای مجازی به همان میزانی که در فضای حقیقی موفق بوده‌ایم تا جایی که در دریف پژوهشگاه‌های برتر کشور قرار گرفته‌ایم، بتوانیم در فضای مجازی هم چنین موفقیت‌هایی را کسب کنیم.

* نیاز ورود پژوهشکده‌های وابسته به حوزه‌های علمیه در فضای مجازی برای انجام پژوهش‌های مختلف تا چه اندازه‌ای احساس می‌شود؟
اصل حضور چنین پژوهشکده‌هایی اجتناب ناپذیر است. متأسفانه فضای مجازی تبدیل به یک فضای حقیقی شده است چراکه جوانان بیشترین حضور را در فضای مجازی دارند. فضای مجازی، یک فضای کاملا حقیقی است و به نوعی مبارزه رودررو را شاهد هستیم و اگر حضور جدی دراین فضا نداشته باشیم، در آینده پشیمان خواهیم شد. امروزه ما نیازمند چاپ کتاب با تیراژ آنچنانی نیستیم، بلکه نیازمند حضور گسترده در فضای مجازی هستیم، زیرا جوانان بیشتر از آنکه در کتابخانه باشند، در فضای مجازی مشغول هستند و حجم عظیمی از اطلاعات به سمت‌شان فراگیر شده است و اگر ما در این فضا حضور جدی نداشته باشیم، نمی‌توانیم تأثیرخود را بگذاریم و در نهایت ذهن مخاطبان و جوانان خود را از دست خواهیم داد. حضور جدی نهادهای حوزوی در فضای مجازی امری اجتناب‌ناپذیر است. فضای مجازی باید هوشمندانه کنترل شود و ما همانطور که سعی می‌کنیم تربیت جوانان را با معارف نورانی اهل بیت(ع) بیمه کنیم، در مقابل اطلاعات و آموزه‌های انحرافی و غیراخلاقی در کمین آنها قرار می‌گیرد. ما باید ذهن جوانان را آماده کنیم به نوعی که آنها به خودکنترلی دست یابند یعنی خودشان تمایلی به سایت‌های انحرافی و غیراخلاقی نداشته باشند و این مانع درونی توسط خود جوانان در دل‌‌شان به وجود بیاورند.