در گفتوگو با ایکنا مطرح شد
فلسفه امامت؛ مهمترین محور معجزات امام هادی(ع)
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با اشاره به معجزات متعدد امام هادی(ع) گفت: ایشان در معجزات و کرامات خود یک محور مهم را درنظر داشتند که آن بحث استفاده از معجزه برای هدایت افراد و اتمام حجت نسبت به آنها و معرفی جریان امامت بود و این مسئله در آن زمان اهمیت بسیاری داشت.
در دوران حکومت عباسی، معجزات و کرامات امام هادی(ع) نه تنها جلوهای از قدرت الهی بودند، بلکه بهعنوان ابزاری برای هدایت مردم و اتمام حجت بر مخالفان نقشآفرینی کردند. یکی از این کرامات و معجزات، زیارت جامعه کبیره و از زیارتنامههای مهم شیعیان است که از طرف امام هادی(ع) در پاسخ به درخواست یکی از شیعیان صادر شده است. مضمون زیارتنامه باورهای شیعه درباره امامت، مقام ائمه اطهار(ع) و وظایف شیعیان در مقابل آنهاست، عالمان شیعه، شرحهای فراوانی بر زیارت جامعه نوشتهاند.زیارت جامعه کبیره درواقع توصیف بلند و بلیغی است از جوانب گوناگون اصل امامت، که از نظر شیعه استمرار دین، منوط به اعتقاد و تمسک به این اصل است. بهدلیل محتوای این زیارت بر مضامین ناظر به مقامات امامان، امام هادی(ع) فرمودهاند که پیش از خواندن این زیارت، زائر صد بار تکبیر بگوید تا دچار غلو در حق امامان نشود.
در این زیارت، اهل بیت پیامبر(ص) جانشینان برحق وی وصف شدهاند و به تمام آموزههای شیعی به زبانی فصیح اشاره شده است، از جمله به ارتباط ائمه با پیامبر اکرم(ص)، برشمردن مقامات علمی و اخلاقی و سیاسی ائمه(ع)، اسوه بودن آنان، ارتباط امامت و توحید، رابطه شناخت امام با شناخت خدا. از دیگر مباحث مطرح در این زیارت، عصمت اهل بیت(ع)، یکپارچگی خلقت ایشان، تولی، تبری، رجعت و تسلیم است. در این زیارت فضائل امامان به زبانی فصیح و در پیوند با قرآن و سنت به بهترین وجه بیان شده است. از دیگر زیارات بر جای مانده از امام هادی(ع)، زیارت غدیریه است که در آن هم خصوصیات و ویژگیهای حضرت علی(ع) و هم حادثه غدیر ذکر شده است. خبرنگار ایکنا از قم در گفتوگو با حجتالاسلام والمسلمین قاسم خانجانی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه بهمناسبت سالروز شهادت امام هادی(ع) به تبیین معجزات این امام همام پرداخته است که مشروح این گفتوگو را در ادامه میخوانیم:
ایکنا- مهمترین محور معجزات امام هادی(ع) چه بود؟
معجزات امام هادی(ع) بهویژه برخی از معجزات شگفت آن حضرت جای دقت و تأمل دارد. امام هادی(ع) معجزات متعددی در زمینههای مختلف داشتند، اما ایشان در این معجزات و کرامات یک محور مهمی را درنظر داشتند که آن بحث استفاده از معجزه برای هدایت افراد و اتمام حجت نسبت به آنها و معرفی جریان امامت بود و این مسئله در آن زمان اهمیت بسیاری داشت.
در دوران امام هادی(ع) فرقهها و گرایشهای فکری مختلف نسبت به جایگاه امامت و مواردی از این قبیل وجود داشت که امام(ع) تشخیص دادند، باید بخشی از معجزات و کارهای خارقالعاده و کرامات در مسیر اتمام حجت و هدایتگری افراد انجام شود.
بر همین اساس، در روایتی آمده است: «مردی از اهالی اصفهان به نام عبدالرحمن شیعه بود، وقتی از او پرسیدند که چطور شد به امامت امام هادی(ع) اعتقاد پیدا کردی، بیان میکند که یک زمانی فقیر بود، اما جرئت و زبان گویایی نداشت برای اینکه به دربار برود، بنابراین با عدهای از اهالی اصفهان که برای دادخواهی به دربار متوکل عباسی رفته بودند، همراه شد و شاهد بود که امام هادی(ع) را احضار کردند و بعد شرایط حضور امام هادی(ع) را دید و پرسید که ایشان چه کسی هستند؟ به او گفتند که او مردی علوی است که رافضیها به امامت او اعتقاد دارند. وی میگوید تصمیم گرفتم از جای خود حرکت نکنم تا به ایشان نگاه کنم و ببینم چگونه مردی است که دیدم مردم در هر دو سمت مسیر منتظر هستند و امام هادی(ع) سوار بر مرکب آمدند و همین که ایشان امام هادی(ع) را میبیند، محبت امام در دل ایشان میافتد و دعا میکند که خداوندا شر متوکل را از سر امام هادی(ع) دور کن که در همین حال میبیند، امام هادی(ع) در حالیکه به یال اسب خود نگاه میکند یعنی به سمت جلو و راست و چپ توجهی ندارد، جلو آمد و نزدیک این شخص یعنی عبدالرحمن شد و فرمود خدا دعایت را مستجاب و عمرت را طولانی و مال و فرزندانت را زیاد کند. وی به اصفهان بازمیگردد و خداوند ثروت فراوانی به او عنایت میکند و بیش از 70 سال نیز عمر میکند.»
در روایت دیگری آمده است: «شخصی به نام اسحاق بن عبدالله عریضی میگوید که به دلم افتاده بود که روزههای مستحب چه روزهایی هستند، پس خدمت امام هادی(ع) رفتم و آن حضرت در شهر صریا واقع در مدینه بودند و این را به کسی نگفتم، به خدمت امام(ع) رسیدم، چون مرا دید فرمود: ابااسحاق! آمدی که از روزهایی که روزه آنها مستحب است بپرسی و آنها چهار روز است: روز 27 رجب، روزی که خدای سبحان محمد(ص) را بهسوی بندگانش مبعوث کرد تا برای جهانیان رحمت باشد و روز میلاد پیامبر(ص) که 17 ربیعالاول است، و روز 25 ذیالقعده که روز دحوالارض است، و روز غدیر (18 ذیالحجه) که در آن روز، پیامبر خدا(ص) برادر خود علی(ع) را راهنما و امام پس از خود قرار داد. عرض کردم: فدایت شوم، درست است، من به این قصد آمده بودم، شهادت میدهم که تو حجت خدا بر بندگانش هستی.» صریا که تلفظ درست این کلمه نیز صریا به فتحه صاد است (چون در بعضی از منابع و کتابهای معاصران به شکلهای غلط صریا باکسره یا صربا نوشته شده) و محل تولد امام هادی(ع) است، در نزدیکی مدینه قرار دارد.
میراث دیگر امام هادی(ع) زیارت غدیر یا زیارت غدیریه است که یک دعا و زیارت ماندگار و سند گویایی در تبیین و تثبیت جایگاه امامت و ولایت امیرالمؤمنین علی(ع) است. در این زمینه در تاریخ اینگونه بیان شده که وقتی معتصم عباسی، امام هادی(ع) را از مدینه به سامرا احضار کرد، زمانی که امام هادی(ع) در نجف حضور پیدا کردند، در کنار مرقد مطهر امیرالمؤمنین علی(ع) زیارتنامهای را خواندند که این زیارتنامه به زیارت غدیر یا زیارت غدیریه مشهور شد. در زیارت غدیریه جملات و فرازهایی است که در زیارتهای دیگر کمتر دیده میشود، بنابراین زیارت غدیریه ارث مبارک از طرف امام هادی(ع) برای ما به یادگار باقی مانده است.
در روایتی آمده است: «محمد بن فرج میگوید که امام هادی(ع) به من فرمود هرگاه خواستی سؤالی بپرسی آن را در نامهای بنویس، نامه را زیر سجاده خود بگذار و ساعتی صبر کن بعد نامه را بیرون بیاور و نگاه کن، محمد بن فرج میگوید من این کار را انجام دادم و پاسخ سؤال خود را در این نامه نوشته شده یافتم.»
در روایت دیگری آمده است: «از فردی به نام محمد بن حسین بن مصعب نقل شده که نامهای خدمت امام هادی(ع) نوشت و درباره سجده کردن روی شیشه سؤال کرد زیرا تصور کرده بود که شیشه از شن درست میشود و چون سجده روی شن و خاک اشکال ندارد، پس این هم نباید اشکال داشته باشد، امام هادی(ع) پاسخ دادند که نه جایز نیست، اگر با خود فکر کردی که شیشه از ریگ است بدان که شیشه از شن و نمک است و نمک شورهزار است و آن دو از حالت اصلی تغییر کردهاند و حالت شن را ندارند.»
معجزات امام هادی(ع) عمدتاً در مسیر هدایت افراد و اتمام حجت بر آنها بوده است. زنده کردن حیوان مرده، آگاه بودن به زبانهای مختلف، دادن اطلاعات به افراد از چیزی که تصورش را هم نمیکردند به نوعی در راستای هدایت و اتمام حجت بر مردم و بندگان خدا یا سؤالکنندگان است که به برخی از این موارد اشاره شد.
وقتی امام هادی(ع) چنین جایگاهی را دارند و حتی برخی از اهل سنت و مستشرقان به این جایگاه برجسته اشاره میکنند، نشاندهنده جایگاه برجسته امام هادی(ع) است.
ایکنا- عوامل ماندگاری ادعیه و مناجات امام هادی(ع) بهعنوان میراث ایشان چیست؟
یکی از دلایلی که ادعیه و مناجاتهای امام هادی(ع) بهعنوان میراث ارزشمند بهشمار رفته است، منحصر بهفرد بودن تعابیر، جملات، فرازها و مفاهیمی است که در بعضی از زیارتنامهها و دعاهای امام هادی(ع) به ما رسیده است، از جمله زیارت جامعه کبیره و زیارت غدیریه که فرازهای بسیار مهم و قابل توجهی دارد که در زیارتهای دیگر کمتر دیده میشود. بسیاری از معارف اعتقادی، کلامی و دینی در قالب دعا، مناجات و زیارتها وجود دارد که بخشی از این دعاها و زیارتها و مناجاتها نیز از امام هادی(ع) به ما رسیده و طبیعی است که بخشی از این معارف را در خودش جای داده باشد.
بخشهایی از دعاها و زیارتهایی که از امام هادی(ع) به ما رسیده، ویژگیها و خصوصیاتی دارند که به سبب همین خصوصیات میراث امام هادی(ع) بهشمار میرود و تا به امروز و تا آخرالزمان برای ما یک میراث با ارزش است.
دو مورد از زیارتنامه و دعاهای امام هادی(ع) بهصورت ویژه، این خصوصیت را دارند که میراث بهشمار بیایند. یکی زیارت جامعه کبیره است، زیارت جامعه صغیره را امام رضا(ع) در پاسخ کسانی که از ایشان درباره نحوه زیارت امام کاظم(ع) سؤال کرده بودند، تعلیم داد، این زیارت با سه سند بهدست ما رسیده است: ابن بابویه آن را از طریق ابن الولید و او از محمد بن حسن صفار و صفار از علی بن حسان و او از امام رضا(ع) نقل کرده است، اما زیارت جامعه کبیره اینگونه نیست، چون وقتی که برخی از یاران امام هادی(ع) از ایشان درخواست کردند که زیارتی را با بلاغت کامل تعلیم بدهند که هروقت خواستند بتوانند این زیارت را بخوانند، ایشان زیارت جامعه کبیره را تعلیم دادند.
با زیارت جامعه کبیره همه امامان معصوم(ع) زیارت میشوند، اما درباره حضرت زهرا(س) در زیارت جامعه موضوعی مطرح نشده به جهت اینکه این زیارت نامه، زیارت امامان معصوم(ع) است.
ایکنا- پاسخ شما به شبههای که برخی زیارت جامعه کبیره را مرامنامه شیعیان افراطی میدانند، چیست؟
برخی زیارت جامعه را مرامنامه شیعیان افراطی و غالی دانستهاند، در حالیکه حضرت امام خمینی(ره) تعبیری داشتند و فرمودند که امام هادی(ع) در این زیارت تنها بخشی از مقامات ولایت را اظهار کرده یعنی به نظر ایشان چه بسا یک سری مقامات دیگری هم باشد که در این زیارتنامه نیامده است پس به هیچ وجه بحث غلو و این مباحث در این زیارتنامه مطرح نیست. زیارت جامعه کبیره یک امامشناسی کامل است مانند دعای جوشن کبیر که متنی خداشناسی است و همانقدر که انسان در این دعا به یگانگی و توحید خداوند میرسد، با زیارت جامعه کبیره نیز انسان امام را میشناسد و مقامات امام را درک میکند، بنابراین بحث غلو در این دعا مطرح نیست.
در سدههای اخیر برخی سند و محتوای زیارت جامعه را مورد بررسی قرار دادهاند و اینکه احیاناً اگر اشکالی به سند و محتوا وارد است را مشخص کنند و به این نتیجه رسیدهاند که این نگاه غلوآمیز یا احیاناً اشکال در سند زیارت جامعه کبیره و مواردی از این قبیل درباره زیارت جامعه کبیره اصلا مطرح نیست و نباید مطرح شود، چون قابل اثبات نیست، بنابراین زیارت جامعه کبیره از طرفی دارای مضامین بسیار ارزشمند و در برخی موارد استثنائی درباره ائمه(ع) است و از طرفی دیگر، اینگونه تعابیر و جملات و این نگاه را ما در زیارتهای دیگر یا در دعاها و مناجاتهای دیگر که حتی برخی از آنها از ائمه(ع) است، نمیبینیم.
انتهای پیام 
