دیپلماسی؛ مؤثرترین ابزار ایجاد بازدارندگی
رئیس همایش بینالمللی فقه سیاست خارجی گفت: دیپلماسی مؤثرترین ابزار ایجاد بازدارندگی است و بازدارندگی به معنای تأثیرگذاری بر ادراک، فهم و محاسبات طرف مقابل است؛ بهگونهای که جرأت تهاجم از او سلب شود. لذا قدرت نظامی لازم است، اما بازدارندگی ثمره دیپلماسی قوی و اثرگذار است.
به گزارش ایکنا از قم، به نقل از دبیرخانه همایش بینالمللی فقه سیاست خارجی، نشست ویژه فقه سیاست خارجی با محوریت بررسی معادلات سیاست خارجی، بازدارندگی، جنگ ارادهها و الزامات فقهی تصمیمسازی در این حوزه برگزار شد.
حجتالاسلام والمسلمین صفدری، رئیس همایش بینالمللی فقه سیاست خارجی در این نشست با تأکید بر ماهیت سیاست خارجی، آن را عرصه تصادم ارادهها، منافع و مصالح کشورها دانست و بر ضرورت نگاه عمیق، محاسبهگر و مبتنی بر خرد در این میدان تأکید کرد.
وی گفت: سیاست خارجی قلمرویی برای تعامل یا تقابل است؛ و با استناد به آیات 60 و 61 سوره انفال، هم دیپلماسی و گفتوگو و هم آمادگی برای تقابل و بازدارندگی از لوازم این عرصه است. درحالیکه تهدیدها همواره آشکار نیستند و نبود احساس تهدید، به معنای نبود تهدید واقعی نیست.
صفدری با تفکیک دو سطح از مواجهه با سیاست خارجی، بیان کرد: یک سطح، اطلاعیابی و توصیف تحولات جاری جهان است و سطح دوم، تصمیمسازی، تصمیمگیری و قانونگذاری برای مواجهه با این تحولات است.
وی تصریح کرد: تمرکز اصلی این جلسه بر سطح دوم و بر فراهمسازی زمینههای تصمیمسازی فقهی و عقلانی است.
صفدری افزود: سیاست خارجی عرصه تزاحم منافع است و برخلاف حوزه معنویت که رشد یک فرد مانع رشد دیگری نمیشود، در عالم ماده و سیاست، رشد و منافع یک بازیگر میتواند مزاحم دیگری باشد. از اینرو سیاست خارجی صحنه تصادم ارادههاست و در چنین فضایی اراده یک کشور بهتنهایی تعیینکننده نیست، بلکه اراده دیگران نیز بر تصمیمات و سرنوشت کشورها اثر میگذارد.
وی به نمونههایی از تحولات جهانی از جمله رفتار آمریکا و ناتو در جنگ اوکراین اشاره کرد و گفت: اروپا سالها امنیت خود را به قدرت نظامی آمریکا گره زده است، اما در جنگ اوکراین حمایت قاطع و مؤثر از سوی آمریکا و ناتو مشاهده نشد و این موضوع نشان داد که حتی در روابط همپیمانی نیز اراده طرف مقابل میتواند تغییر کند و معادلات را دگرگون سازد.
صفدری دیپلماسی را مؤثرترین ابزار ایجاد بازدارندگی دانست و افزود: بازدارندگی به معنای تأثیرگذاری بر ادراک، فهم و محاسبات طرف مقابل است؛ بهگونهای که جرأت تهاجم از او سلب شود. لذا قدرت نظامی لازم است، اما بازدارندگی ثمره دیپلماسی قوی و اثرگذار است.
وی با تأکید بر اهمیت مدیریت ادراکات، به نقش نمایش توانمندیها، مانورها و رفتارهای حسابشده در سیاست خارجی اشاره کرد و گفت: در برخی موارد لازم است بخشی از توان به نمایش گذاشته شود و در برخی موارد، پنهانسازی ظرفیتها عقلانیتر است.
وی با تاکید بر تجربههایی از جنگهای اخیر اظهار کرد: در بسیاری از موارد تغییر موازنه نه صرفاً با اقدام نظامی، بلکه با اثرگذاری روانی و ادراکی بر طرف مقابل صورت میگیرد و سیاست خارجی نوعی بازی پیچیده شطرنج است که در آن، فهم ذهن و محاسبات طرف مقابل نقش تعیینکننده دارد.
صفدری با اشاره به رفتار برخی رهبران جهانی، از جمله دونالد ترامپ، اظهار کرد: بخشی از مواضع و تهدیدهای مطرحشده، بیشتر مصرف داخلی دارد و هدف آن تأثیرگذاری بر افکار عمومی داخل کشورهاست و البته تشخیص نمایشی بودن یا واقعی بودن این تهدیدها، از الزامات تصمیمگیری درست در سیاست خارجی است.
وی سیاست خارجی را حرکت بر لبه دیوار لغزنده توصیف کرد و افزود: در بسیاری از مواقع تصمیمگیران نه میان بهشت و جهنم، بلکه میان دو مسیر پرهزینه قرار دارند و باید کمهزینهترین و درستترین مسیر را انتخاب کنند و به همین خاطر تصمیمگیریهای کلان مبتنی بر رصد دقیق، تجربه و محاسبه است.
صفدری با اشاره به تأثیر موضوع هوش مصنوعی و بر سیاست خارجی و امنیت جهانی و مزایای آن در سرعتبخشی به تحلیلها و تصمیمسازیها، گفت: باید هشدار داد که اتکای صرف به محاسبات ماشینی و حذف عناصر انسانی مانند احساس، احتیاط، خوف، شجاعت و ملاحظه میتواند به خطاهای راهبردی و فاجعهبار بهویژه در شرایط جنگ و استفاده از سلاحهای خودکار و نیمهخودکار منجر شود.
وی تأکید کرد: عقل محاسبهگر انسانی، برخلاف سیستمهای ماشینی، توان تعلیق تصمیم، مشورت و بازنگری دارد و حذف این ویژگیها میتواند پیامدهای غیرقابل جبرانی به همراه داشته باشد.
صفدری بر ضرورت تولید قدرت بهعنوان راهحل اصلی در سیاست خارجی تأکید کرد و ادامه داد: قدرت محدود به سلاح نظامی نیست و شامل توانمندیهای علمی، فناورانه، اقتصادی، روانی و حتی هوش مصنوعی است و بدون تولید قدرت، بازدارندگی شکل نمیگیرد و هزینههای کشور در مواجهه با تصادمها افزایش مییابد.
وی با اشاره به جنگ تحمیلی و تجربههای تاریخی، بیان کرد: ابتکارات مردمی، ظرفیتهای درونزا و تولید قدرت بومی، عامل اصلی عبور کشور از بحرانها بوده است. لذا در عرصه سیاست خارجی، صرف خواندن سطور کافی نیست و دیپلمات و تصمیمساز باید ما بین سطور را نیز درک کند.
انتهای پیام
