مکه؛ میعادگاه ظهور و نقطه آغاز قیام بقیة‌الله(عج)

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی راغبی، عضو هیئت علمی دانشگاه قم در یادداشتی که در اختیار ایکنای قم قرار داده است، نوشت: مکه در قرآن و سنت، تنها مکان عبادی نیست بلکه کانون توحید و تمرکز ولایت است، جایی که بندگی فردی به مسئولیت اجتماعی و تاریخی گره می‌خورد و از خانه‌ای که قبله نمازهاست، قرار است قبله دل‌ها نیز سامان یابد و عدالت از متن عبادت به زندگی بشر راه پیدا کند.

در معارف مهدوی، این جایگاه تصادفی نیست؛ آغاز قیام حضرت مهدی(عج) از کنار کعبه، انتخابی الهی است تا نشان دهد عدالت جهانی بر توحید، ایمان و حجت الهی استوار است، نه قدرت‌های زمینی. قیامی که از کعبه آغاز می‌شود، پیش از تغییر جهان، دل‌ها و جهت‌ها را اصلاح می‌کند.

بیشتر بخوانید:

• تربیت اجتماعی در پرتو‌ فرهنگ مهدوی
• صبر و مقاومت؛ مهم‌ترین شاخصه فرهنگ انتظار
• عدالت‌طلبی؛ فصل مشترک فرهنگ انتظار و اربعین حسینی
• عدالت‌گستری؛ وعده قطعی قیام حضرت مهدی(عج)
• زمینه‌سازی اخلاقی منتظران برای ظهور حضرت ولی عصر(عج)
• آزمون‌های سخت منتظران در عصر غیبت کبری
• بصیرت؛ ضرورت و راز برتری منتظران در عصر غیبت
• عفاف و حیا؛ صیانت‌بخش ایمان و زندگی منتظران

حضور در مکه مکرمه و در کنار خانه خدا، باید نمادی از انتظار آگاهانه و حرکت مسئولانه باشد؛ انتظاری که روزی به قیام حضرت پیوند خواهد خورد. جمعه در مکه، یادآور آینده‌ای است که حضرت ولی‌ عصر(عج) پشت به دیوار کعبه تکیه می‌زند و ندای «أنا بقیةُ الله» را سر می‌دهد. اخلاق مهدوی یعنی پیش از آن روز، زندگی چنان کنیم که دل ما نیز در مدار مسیر امام قرار گیرد.

در منطق انتظار، مکه تنها محل طواف جسم نیست؛ بلکه جایگاه تنظیم دل‌ها با مسیر ظهور و آغاز عدالت جهانی است. مرحوم شیخ صدوق از امام محمد باقر(ع) چنین روایت می‌کند: «فَإِذَا خَرَجَ أَسْنَدَ ظَهْرَهُ إِلَی الْكَعْبَةِ، وَ اجْتَمَعَ إِلَيْهِ ثَلَاثُمِائَةٍ وَ ثَلَاثَةَ عَشَرَ رَجُلًا، وَ أَوَّلُ مَا يَنْطِقُ بِهِ هَذِهِ الْآيَةُ: ﴿بَقِيَّتُ اللَّهِ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ﴾ ثُمَّ يَقُولُ: أَنَا بَقِيَّةُ اللَّهِ فِي أَرْضِهِ، وَ خَلِيفَتُهُ وَ حُجَّتُهُ عَلَيْكُمْ؛ هنگامی که حضرت قیام می‌کند، پشت خود را به کعبه تکیه می‌دهد و 313 نفر گرد او جمع می‌شوند. نخستین سخنش این آیه است: آنچه خدا باقی گذاشته برای شما بهتر است اگر ایمان داشته باشید. سپس می‌فرماید: من بقیة‌الله در زمین او، و خلیفه او و حجت او بر شما هستم.» (کمال‌الدین و تمام‌النعمة، شیخ صدوق، ج ۱، ص ۳۳۰) از این روایت بنیادین، چند محور اساسی به‌دست می‌آید:

۱. کعبه؛ تولد عدالت و آغاز قیام: کعبه تنها قبله عبادت نیست؛ خانه‌ای است که تاریخ عدالت را در دل خود حمل می‌کند. همین خانه، محل تولد امیرالمؤمنین علی(ع) است؛ نماد تولد عدالت در متن توحید. تکیه حضرت مهدی(عج) بر دیوار کعبه، ادامه همان خط عدالت و ولایت است؛ گویی تاریخ، از تولد علی(ع) در کعبه تا قیام فرزندش مهدی(عج) از کنار همان خانه، یک مسیر پیوسته را طی می‌کند؛ مسیری که پیام آن روشن است: عدالت، بدون ولایت ناقص است و ولایت، بدون توحید بی‌ریشه.

۲. تکیه بر کعبه؛ اعلام ماهیت توحیدی قیام: قیام مهدوی بر قدرت‌های زمینی تکیه ندارد، بلکه بر توحید، ولایت الهی و حجت خدا استوار است. کعبه قبله دل‌هاست و آغاز قیام، اصلاح دل‌ها پیش از تغییر جهان را نوید می‌دهد.

۳. ۳۱۳ یار؛ تقدم کیفیت اخلاقی بر کثرت عددی: یاران آغازین، انسان‌هایی‌اند که در ایمان، اخلاق و مسئولیت اجتماعی آزموده شده‌اند. عدد ۳۱۳ نشان می‌دهد قیام از دل انسان‌هایی آغاز می‌شود که صدق، عدالت و بندگی را بر خودمحوری ترجیح داده‌اند.

۴. آغاز قیام با قرآن؛ ایمان، شرط همراهی: نخستین پیام حضرت، فرمان نظامی نیست، بلکه آیه‌ای درباره ایمان است: «بَقِيَّتُ اللَّهِ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ»؛ پذیرش امام بدون ایمان و اصلاح اخلاق معنا ندارد؛ ظهور ثمره آمادگی درونی جامعه منتظر است.

۵. بقیة‌الله؛ معیار نهایی حق و باطل: معرفی حضرت به‌عنوان «بقیة‌الله»، «خلیفة‌الله» و «حجت بر مردم»، نشان‌دهنده پیوند دین و جامعه، امتداد ولایت الهی و معیار سنجش انسان‌ هاست. انتظار بدون تعهد اخلاقی، ادعایی بی‌پشتوانه است.

از این روایت و مطالب پيش گفته به‌دست می‌آید: مکه، میعادگاه ظهور و مکتب اخلاق مهدوی است و کعبه، خانه‌ای که تولد علی(ع) در آن، پیوند توحید و عدالت را معنا کرد و تکیه‌زدن حضرت مهدی(عج) بر دیوارش، ادامه همان مسیر الهی را در مقیاسی جهانی رقم خواهد زد.

در این مکتب، انتظار به‌ معنای ادعا یا احساس صرف نیست؛ بلکه تعهدی اخلاقی است که در ترک گناه، اصلاح رفتار، انصاف اجتماعی و خدمت به مردم جلوه می‌کند.

اگر قیام حضرت از کنار کعبه آغاز می‌شود، یعنی منتظر نیز باید در زندگی خود بر ستون‌های توحید، صدق و عدالت تکیه بزند و پاسخ عملی به ندای آینده «أنا بقیةُ الله» بدهد.