مدینه فاضله قرآنی؛ غایت برجسته احسن‌الحال» در راهبرد تحول

به گزارش ایکنا از قم، ششمین نشست از دهمین دورۀ کرسی‌های آزاداندیشی با عنوان «راهبرد تحوّل؛ ضرورت گام دوم انقلاب اسلامی» به همت مجمع هماهنگی پیروان امام و رهبری استان قم و اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی طلوع مهر روز گذشته 6تیرماه در دانشگاه طلوع مهر قم به صورت حضوری و مجازی برگزار شد.

حجت‌الاسلام والمسلمین محسن مهاجرنیا، استاد حوزه و دانشگاه در این نشست درباره هدف، غایت و فرجام «تحول» گفت: دعای تحویل سال، «احسن‌الحال» را غایت تحول و تدبیر الهی می‌داند. احسن حال یعنی تأمین بهترین وضعیت مادی، معنوی، فردی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی برای ملت. آرمان مردم ایران از آغاز نهضت اسلامی، رسیدن به آن وضعیت متعالی و پیشرفته است. حیات طیبه و مدینه فاضله قرآنی، مصداق برجسته بهترین حال برای ملت انقلابی ایران است که در آغاز بهار هرساله آن را آرزو می‌کنیم.

وی افزود: قبلا گفتیم که براساس چارچوبی که در فلسفه و منطق مطرح است، هر موجود و پدیده‌ای چهار علت و چهار بُعد دارد: اول این که ماده اولیه آن چیست. دوم این که این ماده اولیه وقتی متحول و دست کاری شود چه چیزی به وجود می‌آیدو چه صورت بندی پیدا می‌کند. سوم این که چه کسی روی آن کار می‌کند و چهارم اینکه با چه هدفی آن کار انجام می‌شود و این چهار نکته در بحث تحول هم وجود دارد.

استاد فلسفه سیاسی حوزه ودانشگاه گفت: ماده اولیه تحول چیست؟ و بنا است چه چیزی متحول شود؟ گفت: در اول دعا می‌گوید یا «مقلب‌القلوب» پس قلوب محور و ماده اولیه است. یعنی این قلب‌ها را خدا منقلب می‌کند. دربخش دوم جنس اولیه آن «لیل‌والنهار» است. یعنی شب و روز. بعد هم «حول و احوال» است؛ یعنی سال‌ها و روزگار هستد که متحول می‌شود. در قسمت بعدی صریحاً می‌گوید «حوّل حالنا»، حال ما، وضعیت و شرایط وانسانیت ما، در واقع این‌ها مواد اولیه هستند که باید متحول شوند.

رئیس اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی طلوع مهر  گفت: ماده اولیه تحول در انقلاب اسلامی، خود انقلاب اسلامی است. اندیشه و فکر انقلاب، عقاید و افکار انقلاب اسلامی و مجموعه‌ای از ایده‌ها و افکار و نظرات هستند. این‌ها به عنوان ماده اولیه هستند و ما می‌خواهیم این‌ها را متحول کنیم.

احسن‌الحال انقلاب؛ بهرت شدن وضعیت ملت در ساحت‌های گوناگون

مهاجرنیا بیان کرد: صورتبندی تحول چیست؟ گفت: اگر روی ماده اولیه کار کردیم بنا است چه چیزی با آن درست کنیم؟ چه اتفاقی روی آن بیفتد؟ در قلب‌ها ما می‌خواهیم قلب ما بهتر شود. در انقلاب اسلامی هم وقتی ما می‌گوییم انقلاب متحول شود. احسن‌الحال را می‌خواهیم یعنی شرایط و وضعیت بهتر، یعنی انقلاب اسلامی به لحاظ سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بهتر شود. اقتصاد ما توسعه یافته و مشکلات ما رفع شوند. 

وی درباره اینکه چه کسی این کار را می‌خواهد بکند؟ گفت: در دعای اول سال توسل به افراد ندارد. نمی‌گوید انسان‌ها این کار را بکنند. نمی‌گوید حتی انبیاء و اولیاء این کار را بکنند. می‌گوید‌ای مدبر،‌ای مقلب،‌ای کسی که محول هستی وتحول ایجاد می‌کنی،‌ای خدا؛ خودت متحول کن. 

مهاجرنی افزود: بنابراین یکی از بحث‌های جدی که قبلاً هم راجع به آن بحث کرده بودیم و در ادبیات امام راحل هم فراوان بود، این است که امام راحل می‌گفت این انقلاب را خدا ایجاد کرد. متاسفانه ما امروز دست خدا را کم می‌بینیم. در اقتصاد روی فکر و تدبیرخود عمل می‌کنیم بعد هم خراب می‌شود؛ در سیاست و جا‌های مختلف به همین طور. مصداق بارز دست خدا در زمان جنگ است که در تنگنا‌ها به خدا واگذار می‌کردند و خداوند راه را باز می‌کرد. 

وی بیان کرد: حقیقتاً آن نگاه عارفانه و بلند امام راحل که همه چیز را از خدا می‌دید، رمز موفقیت بود. تا زمانی هم که ما این طور بودیم و انقلاب ما رنگ «صبغه‌الله و معنویت» داشت، موفق بودیم و هر وقت از این بخش کم گذاشتیم مشکل پیدا کردیم. الان بحث ما تحول است می‌خواهیم برگردیم به آن تنظیمات اولیه انقلاب، به اینکه که آن فاعل و تغییر دهنده و مقلب القلوب و مدبرالامور خداست و همه چیز را به خود او واگذار کنیم. 

استاد حوزه و دانشگاه افزود: واژه «احسن‌الحال» تکیه کلامی در قرآن است که خیلی جا‌ها به کار رفته است، «و من احسن من الله صبغه»، شما چه رنگی از بهتر از رنگ خدا پیدا می‌کنید؟ یا مثلاً آن جا راجع به قرآن می‌گوید خداوند «نزّل احسن‌الحدیث». یعنی برترین و بالاترین پیامی که خداوند می‌توانست نازل کند همین قرآن بود. چون نظام الهی نظام احسن بود خدا هم بهترین خود را برای ما فرستاد. 

حیات طیبه؛ جامعه عالی و مطلوب مد نظر قرآن

وی گفت: قرآن جامعه مطلوب و عالی را «حیات طیبه» می‌شمارد. فضایی که همه چیز آن پاک و مطهر و زیبا است. مثلاً در دوره امام زمان(عج) می‌گویند ما به یک جامعه‌ای می‌رسیم که «حیات طیبه» محقق می‌شود. یعنی انسانیت و عقل انسان‌ها و همه نعمت‌های الهی شکوفا می‌شوند و زمین و آسمان برکات خود را برای انسان‌ها می‌فرستند، همه چیز‌ها اعم از مادی، معنوی، اخلاقی و سیاسی به اوج کمال می‌رسد.

استاد حوزه و دانشگاه مقوله «امنیت و آرامش» را از اهداف احسن‌الحال انقلاب برشمرد و گفت: الان آرامش در بعضی از بخش‌ها به هم خورده است. قیمت‌ها، تورم و تحریم‌ها آرامش اقتصادی را کم کرده است در حالیکه قرآن جامعه مطلوب را یک جامعه‌ای تصور می‌کند که به لحاظ اقتصادی دغدغه ندارد و این آرامش در همه بخش‌ها وجود دارد، هم به لحاظ سیاسی و فرهنگی و اخلاقی و هم به لحاظ درونی، انسان‌ها احساس آرامش می‌کنند؛ چون ارتباط با خدا برقرار شده است «أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوب» ‏، قلوب به اطمینان و آرامش رسیده است. 

وی «بینش توحیدی» را یکی دیگر از غایات احسن‌الحال انقلاب دانست و گفت: این که ما به یک جایی برسیم که به جزء خدا دست هیچ قدرتی را در کار نبینیم و بدانیم همه چیز دست خدا است، هر چه او بخواهد همان می‌شود و این بینش توحیدی است. یعنی شما همه هستی و جهان و انقلاب اسلامی را با همه عرصه‌ها و شئون آن را در ذیل قدرت الهی تعریف می‌کنید.

مهاجرنیا بیان کرد: بعض از غایات متعالی هستند. برخی هم قابل دسترسی هستند و ممکن است همین الان به بخشی از آن‌ها را رسیده باشیم. مثل عدالت. به هر حال به یک بخشی از آن می‌شود رسید.

وی اضافه کرد: مأموریت انبیاء هم این بود که برای جامعه و مردم را وادار کنند که قسط را اجرا کنند. «لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْط»، یعنی به گونه‌ای تبلیغ و ترویج کنند که خود مردم به پا خیزند، خود مردم تحول ایجاد کنند، خود مردم خواستار عدالت شوند و قیام به قسط کنند؛ لذا دعا می‌کنیم که خدایا حال انقلاب را به احسن‌الحال، به عدالت، قسط و معنویت ارتقا بده. 

وی «نظام تربیتی و آموزشی» را یکی دیگر از غایات تحول انقلاب دانست و گفت: هدف انبیا هم از روز اول تعلیم و تربیت بود و جامعه را باید از این راه اصلاح کرد. ما هم داریم می‌گوییم خدایا از طریق تعلیم و تربیت وحیانی حال و شرایط ما را تغییر بده، قوانین و شرایط انقلاب را متحول کن.

وی با اشاره به اینکه یکی دیگر از اجزای احسن‌الحال که در رسالت خاص پیامبر اسلام(ص) بود، «آزادی و حریت انسان‌ها» است.، تصریح کرد: عدم وابستگی انسان‌ها به دنیا، شهوات، تمایلات، هوا و هوس‌ها، خرافات، پول وجاه و مقام است. انسان‌ها وابستگی خود را از این‌ها قطع کنند. پیامبر(ص) آمد به همه انسان‌ها بگوید که آزاده باشید و یکی از اهداف انقلاب اسلامی هم همین است. 
 

مهاجرنیا گفت: جامعه باید به جایی برسد که نترسیم که کسی بیاید حرف خود را بزند. در جامعه اسلامی همه آزاد هستند. به تعبیر شهید بهشتی اگر کمونیست‌ها هم بیایند در صدا و سیما حرف‌های خود را بزنند، اشکال ندارد. چون این قدر معنویت، خدا، دین، عقل و انسانیت شفاف و زلال و زیبا است که کسی در آن جامعه فریب نمی‌خورد.

قدرت دفاعی و واکسیناسیونی؛ را از عناصر دیگر غایت انقلاب دانست

وی با اشاره به اینکه مگر کمونیست، ضد دین و ضد خدا چه چیزی دارد که جذابیت داشته باشد که یک انسان موحد جذب آن شود؟ گفت: ترس ما برای این است که پایه ما سست شده است. استدلال و منطق ما متزلزل شده است و الا آن باطل چه جذابیتی دارد، خود قرآن می‌فرماید باطل مثل کف روی آب است. چرا از کف روی آب ما می‌ترسیم؟ چون خودمان مشکل داریم.

احسن الحال انقلاب؛ دوری از بداخلاقی  و کینه‌ورزی

وی «قدرت دفاعی و واکسیناسیونی» را از عناصر دیگر غایت انقلاب دانست و گفت: قدرت دفاعی یعنی اینکه شما جامعه‌ای درست کنید که چنان قوی باشد که هیچ ویروسی نتواند آن را از پا درآورد. وقتی شما ضعیف شوید ویروس در شما اثر می‌کند. اگر شما قوی باشید تهاجم فرهنگی دشمن هر چه هم قوی باشد نمی‌تواند تأثیر بگذارد. 

وی افزود: در قرآن خداوند وقتی می‌خواهد یک جامعه خوب را معرفی کند می‌فرماید: «ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً» جامعه‌ای که «کانَتْ آمِنَة» به امنیت رسیده است و آرامش کامل دارد. «مُطْمَئِنَّةً»، ترس ندارد وبه اطمینان رسیده است. «یَأْتی‌ها رِزْقُها رَغَداً مِنْ کُلِّ مَکان» ‏، رزق و روزی از زمین و زمان برای آن‌ها می‌آید یعنی به وضعیت توسعه رسیدند. این جامعه ایده‌آل قرآن است. بعضی‌ها فکر می‌کنند اگر ما به سمت مسائل اقتصادی برویم دیگر دنیایی شدیم و معنویت را رها کردیم در حالی که این رزق و روزی بخشی از معنویت قرآنی است. 

مهاجرنیا گفت: به لحاظ اخلاقی باید جامعه‌ای درست کنیم که «تخلقوا باخلاق الله» است. خدا با همه عظمت، خود یک تصویر اخلاقی است. خدا به هیچ کس ظلم نمی‌کند. خداوند عین عدالت است ما هم به جایی برسیم که عدالت را اجرا کنیم.

وی افزود: ما دنبال این هستیم که می‌گوییم خدایا احسن‌الحالی به این انقلاب بده. این بدخلقی‌ها، این نامهربانی‌ها و کینه‌ورزی‌هایی که میان نخبگان ما ایجاد شده است را کنار بگذاریم. اینکه امروزی‌ها علیه قبلی‌ها بگویند و قبلی‌ها علیه امروزی‌ها بگویند این جریان علیه آن جریان و آن علیه این حرف بزند، این یعنی بی‌اخلاقی، بداخلاقی، نامهربانی. خدایا وضع ما را طوری کن همه مثل اول انقلاب برادر شویم که در چنین وضعی جامعه چه قدر زیبا می‌شودو این کار جزء راهبرد‌های تحول ما است. 

مهاجرنیا با بیان اینکه در آیه‌ای از قرآن آمده که به پیامبر(ص) می‌گوید یا رسول الله این افرادی که تا دیروز تو را اذیت کردند امثال ابوسفیان، آن‌ها را عفو کن و در مسجد و در نماز خود برایشان دعا کن و بالاتر اینکه می‌گوید «شاوِرْهُمْ فِی الْأَمْر» این‌ها را در مسائل حکومتی مشارکت بده،  این اخلاق الهی و اخلاق پیامبر (ص) است. 

مهاجرنیا ادامه داد: انقلاب اسلامی هم باید کسانی که بد کردند، کسانی که ممکن است شورش کرده باشند، را عفو کند. باید از همدیگر بگذریم، باید عفو کنیم، باید کوتاه بیاییم. خیلی چیز‌ها را باید نادیده گرفت. همانطور که سال‌های گذشته مقام معظم رهبری کار زیبایی کردند و هزاران نفر را عفو کردند.

وی افزود: نکته بعدی راجع به اعمال، رفتارها، کردار‌ها و کنش‌ها است. ما دنبال این باشیم که خدایا علاوه بر اخلاق و معنویت، اعمال ما را هم درست کن.

استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: در قرآن آمده که «قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُون‏، الَّذینَ هُمْ فی‏ صَلاتِهِمْ خاشِعُون»، کسانی که در نماز خود خاشع هستند و در عبادت خود متواضع هستند و کسانی که «عَنِ‌اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ»، دنبال کار لغو و بیهوده نیستند یعنی کار‌های ارزشمند و به نفع جامعه و مردم می‌کنند. «الَّذینَ هُمْ لِلزَّکاةِ فاعِلُونَ»، کسانی به فقرا و به کسی که بار او زمین مانده است کمک می‌کنند، «الَّذینَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حافِظُون» کسانی که‏ شرایط عفت را ایجاد می‌کنند. اگر این کار‌ها را کردید «أُولئِکَ هُمُ الْوارِثُونَ»، شما وارث می‌شوید. وارث زیبایی‌هایی که آرزوی ما هست. «یَرِثُونَ الْفِرْدَوْس» ‏، بهشت برای شما می‌شود واین یعنی احسن‌الحال.

وی گفت: وقتی ما با تحول به یک جایی می‌رسیم که به عنوان وارث انقلاب اسلامی در یک شرایط ایده‌آل قرار بگیریم، در آن شرایط خداوند می‌گوید «فَتَبارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخالِقین».

مهاجرنیا یادآرو شد: خداوند بهترین خالق است که بهترین موجود را یعنی انسان را خلق کرده است و بهترین شرایط و بهترین سنت‌ها را ایجاد کرده است و می‌تواند بهترین جامعه را درست کند؛ بنابراین آرزوی تحول و هدف نهایی این است که ما به یک جایی برسیم که انقلاب از این فراز و فرود‌ها و از این مشکلات که در بعضی از قسمت‌ها پیدا شده خارج شود و به یک وضع مطلوب و ایده‌آل برسیم.