ویژگی‌های همراهان پیامبر(ص) از منظر قرآن
مسلمانان که خود همراه و تابع پیامبر خدا(ص) هستند، در مقابل اجنبی و دشمن، نفوذناپذیر و سرسخت‌اند و نسبت به دشمن، شدید، ستبر و استوارند، نه ضعیف و سست و متزلزل، تا دشمن به آن‌ها و کیانشان طمع نکند و شرط این ستبری و استواری کسب اقتدار ایمانی در کنار سایر اهرم‌ها و ابزار اقتدار است.
حجت‌الاسلام والمسلمین حمید احمدی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در یادداشتی که در اختیار ایکنای قم قرار داده است، نوشت: قرآن کریم در آیه ۲۹ سوره فتح بعد از تصریح بر رسالت پیامبر اکرم(ص)، چند ویژگی و خصیصه برای همراهان ایشان بیان می‌کند: «مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ ۚ وَالَّذِینَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْکُفَّارِ رُحَمَاءُ بَیْنَهُمْ ۖتَرَاهُمْ رُکَّعًا سُجَّدًا یَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا؛ محمد پیامبر خداست و کسانی که با او هستند بر کافران سرسخت و در میان خودشان با یکدیگر مهربانند، همواره آنان را در رکوع و سجود می‌بینی که پیوسته فضل و خشنودی خدا را می‌طلبند.»
اولاً در این آیه به نام پیامبر اکرم(ص) تصریح شده است، چون درصدد معرفی حضرت به‌عنوان رسول و پبامبر خداست، بنابراین ضرورت دارد که نامش روشن و صریح ذکر شود و از هر نوع ابهامی به دور بماند. ثانیاً، اینجا پیامبر اکرم(ص) مخاطب و منادای خداوند نیست بلکه خداوند قصد اخبار از رسالت الهی حضرت دارد.
مطلب دیگر آنکه ویژگی‌هایی که در آیه آمده، مختص همراهان پیامبر خدا نیست، شامل خود حضرت نیز می‌شود و حضرت به نحو اولی دارای این خصایص است چون اصحاب صادق و همراهان و پویندگان طریقت به تبعیت از حبیب خدا و الگو قرار دادن ایشان، واجد این خصایص شدند و می‌شوند.
نکته ظریف در آیه این است که خداوند در بیان ویژگی‌شان نفرمود با بیگانه و دشمن می‌جنگند، بلکه بیان می‌دارد، مسلمانان که خود همراه و تابع پیامبر خدا(ص) هستند، در مقابل اجنبی و دشمن، نفوذناپذیر و سرسخت‌اند و نسبت به دشمن، شدید، ستبر و استوارند، نه ضعیف و سست و متزلزل، تا دشمن به آن‌ها و کیانشان طمع نکند.
شرط این ستبری و استواری کسب اقتدار ایمانی در کنار سایر اهرم‌ها و ابزار اقتدار است که در ادامه آیه به آن اشاره می‌کند: «تَرَاهُمْ رُکَّعًا سُجَّدًا یَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا سِیمَاهُمْ فِی وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ؛ جامعه اسلامی با تمام اجزا و امکاناتش باید شکوه و استواری و شدت عمل خویش را در مقابل دشمن به نمایش بگذارد.» (سوره فتح/ آیه 29)
نباید دشمن در مردم و رهبران آن روزنه‌هایی برای نفوذ ببیند بلکه باید از همه جا غلظت و شدت عمل را مشاهده کند، اما وقتی دشمن داخلی و بیرونی، دست به تعدی و تجاوز زد و به قانون و سیطره دولت گردن ننهاد، وظیفه نبردی است، سخت و با غلظت تمام و شدید. «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قَاتِلُوا الَّذِينَ يَلُونَكُمْ مِنَ الْكُفَّارِ وَلْيَجِدُوا فِيكُمْ غِلْظَةً وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِينَ؛ اى كسانى كه ايمان آوردهايد با كافرانى كه مجاور شما هستند كارزار كنيد و آنان بايد در شما خشونت بيابند و بدانيد كه خدا با تقواپيشگان است.» (سوره توبه/ آیه 123)
شاید از ظرایف دیگر آن باشد که رحمت را در کنار غلظت از ویژگی‌های پیروان پیامبر قرار داده و فرمود: «رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ؛ با همديگر مهربانند» (سوره فتح/ آیه 29)؛ اسلام جهان هستی، اخلاق و شالوده قانون و اجتماع را بر رحمت بنا کرده است و هنگامی که از هستی سخن به میان می‌آورد، می‌گوید: «وَ رَحْمَتِي وَسِعَتْ كُلَّ شَيْءٍ؛ رحمتم همه چیز را فراگرفته است» (سوره اعراف/ آیه 156) و نیز فرمود: «كَتَبَ رَبُّكُمْ عَلَى نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ؛ پروردگارتان رحمت را بر خود مقرر كرده است.» (سوره انعام/ آیه 54)
هنگامی که مخاطبش عموم باشند، می‌فرماید: «وَمَا أَرْسَلْنَاکَ إِلَّا رَحْمَةً لِلْعَالَمِینَ؛ و تو را جز رحمتى براى جهانیان نفرستادیم» (سوره انبیا/ آیه ۱۰۷)؛ و هنگام گفت‌و‌گو از خانواده می‌گوید: «وَجَعَلَ بَیْنَکُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً؛ میان شما رأفت و مهربانی برقرار فرمود» (سوره روم/ آیه ۲۱)؛ در حوزه فضایل اخلاقی نیز این‌گونه است، چنان‌که امام علی(ع) می‌فرماید: «إرحَمْ تُرحَمْ؛ رحم کن، تا به تو رحم شود» و نیز می‌فرماید: «الرَّاحِمُونَ یَرْحَمُهمُ الرَّحمنُ، ارحَمُوا أهلَ الأرضِ یَرْحْمْکُم مَن فی السّماء؛ کسانى که مهربان هستند، خداوند مهربان به آنان رحم خواهد کرد؛ به اهل زمین رحم کنید تا آنکه در آسمان است به شما رحم کند.»
برای رهبران جامعه اسلامی نیز پیامبر خدا الگوی کاملی است که فرمود: «من مهر و رحمتی هستم که از سوی خداوند به جهان و جهانیان هدیه شده‌ام.» بنابراین در سنت نبوی اساس فلسفه، زیست و جامعه اسلامی بر اقتدار و رحمت بنا شده است. رحمتی که همه اضلاع و ابعاد زندگی جمعی را در‌برمی‌گیرد، رحمتی که در لایه‌های فرهنگ، قوانین، آیین‌ها و مناسک منتشر شده است، رحمتی که به عبادت‌گاه‌ها آرامش وارد کرده و در جامعه پرهیاهوی پویا، دامنه خواست‌های بی‌حد را محدود و مرزبند کرده است.
بنابراین، خداوند جامعه و ملت همراه و هماهنگ با سنت و سلوک نبوی را دارای اقتدار و شدت عمل در مقابل دشمنان و مشحون از رحمت و مودت بین آحاد و ارکان آن توصیف و ترسیم و آن را به‌عنوان الگو معرفی کرده است.
انتهای پیام
