سه رویکرد مواجهه با علوم صادراتی از فرهنگ و تمدن غرب

زهرا حیدری، پژوهشگر قرآنی در سیزدهمین همایش بین‌المللی «پژوهش‌های قرآنی» که امروز، دوم اسفندماه در دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم در حال برگزاری است، با ارائه مقاله «روش تفسیر استقلالی؛ تحولی بنیادین در گستره روش‌شناسی علوم قرآن‌بنیان» پرداخت و اظهار کرد: روش تفسیر استقلالی یک روش به معنای واقعی کلمه است و اصطلاحات به‌ویژه در حوزه تفسیر و فهم قرآن عاریه‌ای از اصول حدیث و یا علوم دیگر هستند. در این مقاله روش را تعریف کردیم و دارای چارچوب مشخص است که از نقطه‌ای به نقطه دیگر علم ترمونولوژی را انجام دادیم و تأکید کردیم اصطلاحات علوم قرآنی نباید عاریه گرفتن از علوم دیگر و بسط معنای بدون پایه و بدون ارتباط باشد.

وی با اشاره به دلایل عدم موفقیت رویکردهای قرآن‌گرا(همچون قرآنیسم) ادامه داد: بنا بر گفته علامه طباطبایی، قرآن در دلالت‌های خودش مستقل است، قرآن‌گراها نظریات شخصی خودشان را در قالب بازگشت به قرآن انجام دادند، در حالی که باید روش ارائه می‌کردند و ما معتقدیم باید روش ارائه دهیم و این روش برگرفته از خود قرآن باشد؛ در این مقاله مبنا را تعریف کردیم و مبنای نوشتاری را خاص کردیم و مبانی روش تفسیر استقلالی به مبنای نوشتاری بودن قرآن بر می‌گردد و ورود به این مهم به بنیان و مجوز استناد به ظواهر الفاظ قرآن انجام می‌شود.

این پژوهشگر افزود: این مقاله دو بعد نظری و عملی دارد و در بعد نظری به تعریف مبنا و اصل و در بعد عملی وارد شبکه سیاقی شدیم که به‌وسیله آن می‌توان ضوابط و متن علوم مختلف را از فحوای این متن وحیانی استخراج کرد؛ اما متاسفانه آنچه کم دیده شده شبکه دیدن سیاق است که پژوهشگران قرآنی باید به این مهم توجه داشته باشند.

وی با اشاره به آیات 30 و 31 سوره نور بیان کرد: امروزه موضوع عفاف و حجاب در جامعه بسیار مورد توجه است که برخی می‌گویند حجاب یک موضوع شخصی است و با سیاق در این مقاله اثبات کردیم که این حق اجتماعی است و ناقض این حق مستلزم جاری شدن حد هستند و جنبه عمومی بودن حق افراد جامعه مورد توجه باشد.

حیدری ادامه داد: در سیاق آیه هم به مردان و هم به زنان امر به حجاب شده و در واقع حجاب یک اصل انسانی و فطری است که قرآن کریم اصل حجاب را مورد قبول افراد جامعه دیده که اصلا صحبتی مبنی بر داشتن حجاب نشده است؛ حجاب امری فطری است و زنان و مردان جامعه آن را طلب و رعایت می‌کنند.

وی با اشاره به اینکه در مواجهه با علوم صادراتی از فرهنگ و تمدن غرب همواره سه رویکرد جریان روشنفکری غرب‌گرا، اکثریت جامعه علمی کشور و نظریه مواجهه استقلالی است، گفت: هر پژوهشگری که می‌خواهد از نظریه استقلالی بهره‌مند شود باید علوم غربی را تنها یک پیشینه علمی دانسته و بدون گرفتن حتی ایده‌ای اندک، به دنبال رفع نیازهای علمی جامعه با استفاده از منابع دینی باشد که این رویکرد در تولیدات علمی ایران و هیچ کشور مسلمان دیگری قابل مشاهده نیست.

حیدری گفت: تفاوت رویکرد سوم با دو رویکرد دیگر، تفاوت آینده‌پژوهی با آینده‌نگاری است، به این‌ معنا که در آینده‌پژوهی، تجارب گذشته و دستاوردهای فعلی بشری به‌‌عنوان الگوها و عوامل تغییر و ثبات در کنار هم تحلیل شده و نمایی از آینده تصویر می‌شود، اما در آینده‌نگاری، براساس منابع انتخاب‌ شده توسط محققان برای ترسیم آینده، به دنیای فردا شکل داده شده یا به تعبیر دقیق‌تر تمدن‌سازی انجام می‌شود.