بسط وجودی؛ ارمغان نماز برای بشر
طریق مطمئنی که اهل معنا گفته‌اند، می‌توان از آن، دیوار‌های میان خود و خدا را برداشت، تا روزنه‌هایی به‌سوی او گشوده شود تا آنجا که بتوان به‌طور مستقیم و بی‌واسطه با خدا به راز و نیاز نشست، نماز است. از این‌رو، گفته‌اند که نماز راستین برای آدمی بسط وجود و فتح باب دل را به ارمغان می‌آورد.
حجت‌الاسلام والمسلمین حمید احمدی، عضو هیئت علمی گروه انقلاب اسلامی دانشگاه معارف اسلامی در یادداشتی که در اختیار ایکنای قم قرار داده است، نوشت: خداوند در قرآن کریم خبر از گفت‌وگوی ملائک با حضرت مریم(س) می‌دهد و می‌فرماید: «وَ إِذْ قَالَتِ الْمَلَائِکَةُ یَا مَرْیَمُ إِنَّ اللَّهَ‌اصْطَفَاکِ وَطَهَّرَکِ وَاصْطَفَاکِ عَلَىٰ نِسَاءِالْعَالَمِینَ؛ و هنگامی که فرشتگان گفتند: ای مریم همانا خداوند تو را برگزیده و از همه آلودگی‌های پاک کرده و بر زنان جهانیان برتری داده است.» (آل‌عمران/ آیه 42)
و در آیه بعد آنچه فرشتگان در این دیدار به حضرت مریم گفتند را چنین روایت می‌کند: «یَا مَرْیَمُ اقْنُتِی لِرَبِّکِ وَاسْجُدِی وَارْکَعِی مَعَ الرَّاکِعِینَ؛ ای مریم فروتنانه برای پروردگارت به طاعت برخیز و سجده به جای آور و با رکوع‌کنندگان رکوع کن.» (آل‌عمران/ آیه 43)
از ظرایف این آیه، توصیه به فروتنی و خشوع برای خداوند است که در کریمه دیگر تأیید می‌شود که او برای خداوند خاشع و فروتنانه عبادت کرده‌اند. «وَمَرْيَمَ ابْنَتَ عِمْرَانَ الَّتِي أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَنَفَخْنَا فِيهِ مِنْ رُوحِنَا وَصَدَّقَتْ بِكَلِمَاتِ رَبِّهَا وَكُتُبِهِ وَكَانَتْ مِنَ الْقَانِتِينَ؛ و نیز مریم دختر عمران را مثل زده است که دامان خود را پاک نگه داشت و در نتیجه از روح خود در او دمیدیم و کلمات پروردگارش و کتاب‌های او را تصدیق کرد و از اطاعت‌کنندگان فرمان‌های خدا بود.» (تحریم/ آیه 12)
و از لطائف دیگر آن است که او را به سجود و رکوع دعوت می‌کنند که همان نماز باشد یا مراد سجده و نماز هر دو باشند که هر یک، عبادت مستقلی‌اند. بی‌تردید جوهره این دو عبادت شریف، خضوع و خاکساری است. برخی از حکیمان نیز گفته‌اند که مراد از سجده و رکوع همان اقامه نماز باشد که اصل آن در همه ادیان جاری بوده است.
ظرافت دیگر تقدم سجده بر رکوع باشد که مبین شرافت سجده است. ظرافت دیگری هم در آن است که این در‌خواست فرشتگان از حضرت مریم شاید بدان سبب بوده که او امر خطیری در پیش داشت و مشکلاتی زیادی که از سوی دنیامداران از رهبران یهود بر او تحمیل خواهد شد که جز با ارتباط با ملکوت و گشودن منفذ‌های تابش رحمت الهی و بسط وجودی‌اش در شعاع این نور تحمل و پایداری‌اش ممکن نبود.
مهم‌تر آنکه این آیه به یک اصل مهم اشارت دارد که آدمی اگر حیات و وجودش را به دریچه‌های آسمان نگشاید و وسیله ارتباطی به ملکوت نکند تا به آن دست آویزد، در قفس تنگ و تاریک دنیا رها و تنها خواهد ماند و در مقابل هجوم مصائب به نهایت دشواری زیست کند و بی‌پناه ماند و خود را اسیر دنیا کند و وجودش را که بسی‌گران باشد از حیوانات تنزل دهد.
از این‌رو، از کار‌های دین «روزن ساختن» است. به آن معنا که در و دیوار وجود و حیات ما، از همه سوی مسدود است. آدمی در درونِ زندانی بس مخوف، تاریک و تنگ گرفتار آمده است.
در این حالت اولین وظیفه آن است که در دیوار زندان روزنی ایجاد کند تا نور را به محل زندگی خود مهمان کند و در شعاع روشنایی‌اش، درون و بیرون را ببیند. دیدنی که آدمی را از وضعیت اسارت بارش آگاه کند و شوق بیرون آمدن از زندان را در دل او افزون کند.
گام بعدی آن باشد که به دیدن اکتفا نکند بلکه همه توانش را به روزن ساختن، مصروف بدارد تا بتواند از زندان رهایی یابد و به حریم نور بار یابد. اهل معرفت گویند که نماز و دعا و ارتباط با خداوند چنین کنند. چنان‌که امیرمؤمنان(ع) در نامه‌ای به فرزند عزیزش و به همگان چنین توصیه می‌کند که خداوند خواسته و اجازه داده تا به ریسمان او که دعا و عبادت باشد، چنگ زنید که این نیز از رحمت بی‌کران او باشد و فرمود: این استوارترین رشته اتصال و ارتباط باشد «أَوْثَقُ سَبَبٍ أَخَذْتَ بِهِ سَبَبٌ بَیْنَکَ وَ بَیْنَ اللَّهِ سُبْحَانَهُ.»
از این‌رو، به‌درستی گفته شد، بارزترین عبادت خداوند که نماز فروتنانه و سجده خاشعانه باشد از جمله ریسمان آویخته خداوند‌ی است که روزن‌هایی را بر آدمی می‌گشاید چنان‌چه اعمال صالح و نیک نیز اگر با عنایت به این معنا انجام شوند، روزنه‌هایی بگشایند.
طریق مطمئنی که اهل معنا گفته‌اند، می‌توان از آن، دیوار‌های میان خود و خدا را برداشت، تا روزن‌هایی به‌سوی او گشوده شود تا آنجا که بتوان به‌طور مستقیم و بی‌واسطه با خدا به راز و نیاز نشست، نماز است. از این‌رو، گفته‌اند که نماز راستین برای آدمی بسط وجود و فتح باب دل را به ارمغانی می‌آورد. بر این نگاه و اساس بود که آن دیده گشاده به همه حقایق هستی و متصل به معدن نور و آن وجود نورانی فرمود: «جَعَلَ اللّه ُجَلَّ ثناؤهُ قُرَّةَ عَینِی فی الصَّلاةِ، و حَبَّبَ إلَیَّ الصَّلاةَ؛ خداوند، جلّ ثناوه، نور دیده مرا در نماز قرار داد و نماز را محبوب من گردانید.»
انتهای پیام
