دوره مجازی آموزش سبک زندگی و تفسیر قرآن کریم، به همت حجتالاسلام والمسلمین عبدالامیر سلطانی به بیان نکات تفسیری و سبک زندگی آیات قرآن به ترتیب صفحات قرآن میپردازد. آنچه در ادامه میخوانید نکات سبک زندگی و تفسیری صفحه بیست و پنجم قرآن کریم است:
وَ قالَ الَّذِينَ اتَّبَعُوا لَوْ أَنَّ لَنا كَرَّةً فَنَتَبَرَّأَ مِنْهُمْ كَما تَبَرَّؤُا مِنَّا كَذلِكَ يُرِيهِمُ اللَّهُ أَعْمالَهُمْ حَسَراتٍ عَلَيْهِمْ وَ ما هُمْ بِخارِجِينَ مِنَ النَّارِ (167)
عذاب دوزخ هميشگى است و دليل جاودانگى عذاب آيات متعدد قرآن و روايات فراوانى است كه از طريق اهل بيت پيامبر(ص) به ما رسيده است. از آياتى كه عذاب را به طور صريح دائمى مىداند، همين آيه مورد بحث است كه خداوند فرموده است: «آنان از آتش بيرون آمدنى نيستند». البته رواياتى از طريق غير اهلبيت نقل شده كه بيانگر نفى خلود است كه چون با آيات قرآن مخالف است قابل استناد نيست.
بر اين ديدگاه اشکالاتی وارد شده است از جمله:
1) خداوند داراى رحمت گسترده و نامتناهى است، پس چگونه ممكن است موجودى بيافريند كه سرنوشت او عذابى هميشگى باشد؟
2) گناه هر چه باشد محدود است، چگونه ممكن است اثر آن كيفرى دائمى باشد؟
پاسخ اشكال اول: رحمت الهى، به معناى دلسوزى و رقّت قلب آن گونه كه ما در خود احساس مىكنيم نيست، بلكه به معناى بخشيدن چيزى است كه با استعداد و قابليت عطاشونده مناسب است. حال اگر كسى در اثر گناه دچار شقاوت شد و شقاوت در ذات او تأثير گذاشت، او قابليت و استعدادى جز عذاب ندارد و رحمت عامه الهى در مورد او بخشيدن عذاب است. بنابراين عذاب كردن شقى نه تنها دور از رحمت خدا نيست بلكه از مصاديق رحمت عامه اوست؛ چنانكه خداوند درباره بهشتيان و دوزخيان فرموده است: «همگان هم اينان و هم آنان را از عطاى پروردگارت مدد مىرسانيم و عطاى پروردگارت [از كسى] بازداشته نمىشود.» (اسراء، 20).
در اين آيه با توجه به آيه قبل از آن، عذاب خدا و قدردانى او، هر دو عطيه و رحمت به شمار آمده و هر كدام مربوط به اراده بندگان و تلاش آنان دانسته شده است.
پاسخ اشكال دوم: عذاب دائمى اثر مستقيم گناهان نيست، بلكه ارتكاب گناهان باعث پيدايش شقاوت در ذات گناهكار مىشود و اثر اين شقاوت آن است كه گناهكار عذابى دائمى داشته باشد(1).
يا أَيُّهَا النَّاسُ كُلُوا مِمَّا فِي الْأَرْضِ حَلالاً طَيِّباً وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّيْطانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ (168)
جمله «خطوات الشيطان» (گامهاى شيطان) گويا اشاره به يك مسئله دقيق تربيتى دارد و آن اينكه انحرافها و تبهكاریها غالباً به طور تدريج در انسان نفوذ مىكند نه به صورت دفعى و فورى، مثلاً براى آلوده شدن يك جوان به مواد مخدر و قمار و شراب معمولاً مراحلى وجود دارد: نخست به صورت تماشاچى در يكى از اين جلسات شركت مىكند و انجام اينكار را ساده مىشمرد. گام دوم شركت تفريحى در قمار (بدون برد و يا باخت) و يا استفاده از مواد مخدر به عنوان رفع خستگى و يا درمان بيمارى و مانند آن است. گام سوم استفاده از اين مواد به صورت كم و به قصد اينكه در مدت كوتاهى از آن صرفنظر كند.
سرانجام گامها يكى پس از ديگرى برداشته مىشود و شخص به صورت يك قمار باز حرفهاى خطرناك و يا يك معتاد سخت و بينوا در مىآيد.
وسوسههاى شيطان معمولاً به همين صورت است، انسان را قدم به قدم و تدريجا در پشت سر خود به سوى پرتگاه مىكشاند، اين موضوع منحصر به شيطان اصلى نيست، تمام دستگاههاى شيطانى و آلوده براى پياده كردن نقشههاى شوم خود از همين روش «خطوات» (گام به گام) استفاده مىكنند، لذا قرآن مىگويد: از همان گام اول بايد به هوش بود و با شيطان همراه نشد. اين نكته نيز قابل توجه است كه در احاديث اسلامى كارهاى خرافى و بى منطق به عنوان «خطوات شيطان» معرفى شده است:
مثلاً در حديثى مىخوانيم مردى قسم ياد كرده بود كه فرزند خود را (براى خدا) ذبح كند امام صادق(ع) فرمود: «ذلك من خطوات الشيطان»: اين از گامهاى شيطان است. در حديث ديگرى از امام باقر(ع) مىخوانيم: «كل يمين بغير اللَّه فهو من خطوات الشيطان»: هر سوگندى به غير نام خدا باشد از گامهاى شيطان است.
باز در حديثى از امام صادق(ع) چنين مىخوانيم كه: هر كس سوگند به ترك چيزى خورد كه انجام آن بهتر است، اعتنا به اين سوگند نكند و آن كار خير را به جا آورد، كفاره هم ندارد و اين از خطوات شيطان است(2).
منابع:
1. ترجمه قرآن براساس الميزان همراه با خلاصه تفسير الميزان ؛ ص25.
2. مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، ج1، ص572.
انتهای پیام