لزوم توجه عمیق به اعمال و اذکار ماه رجب / لیلة الرغائب؛ فرصت آزادی و تعالی روح
حجت‌الاسلام والمسلمین حسینی گفت: اگر تنها به کمیت، تعداد و حجم اذکار و دعاهای ماه رجب توجه کنیم و نگاه کیفی به این مفاهیم نداشته باشیم ممکن است به لطف الهی و برکات این روزها پاداشی به ما داده شود اما از طراوت، نشاط و ابتهاج اعمال این ماه محروم خواهیم ماند.
حجت‌الاسلام والمسلمین سید علی‌اکبر حسینی، عضو هیئت‌علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن در گفت‌وگو با ایکنا از قم، اظهار کرد: نکته‌ای که در ماه رجب حائز اهمیت است توجه به بعد روان‌شناختی و تحولات روحی در این روزها است. توجه به آثاری که در روایات برای ماه رجب و یا مناسبت‌ها، شرایط، زمان‌ها و مکان‌های خاص بیان شده است.
وی با اشاره به اینکه ممکن است این پرسش ذهن ما را درگیر کند که چرا باید تفاوتی میان روزها، زمان یا مکان‌های خاص وجود داشته باشد، ادامه داد: هدف از عبادت، ذکر و دعا آن است که رابطه معنوی باید بدون حائل بین ما و محبوب یعنی آفریننده جهان و انسان برقرار شود و در واقع بر اساس آیات قرآن هدف خلقت انسان جز این نیست «و ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون» «واعبد ربک حتی یأتیک الیقین». با توجه به این منطق قرآنی، نگاه ما به این مناسبت‌ها و ماه‌های خاص دینی عمیق‌تر و کارآمدتر خواهد شد و این روزهای گرانسنگ را در حد و اندازه آداب‌ورسوم فرهنگی و مذهبی تنزل نخواهیم داد.
استاد حوزه علمیه افزود: ماه رجب، شعبان یا رمضان و هرگونه مناسبت مذهبی که در طول سال وجود دارد بهانه‌ای برای رویش و شکوفایی جوانه‌های انسانیت و اخلاق است که هدف نهایی آن آرام گرفتن در جوار حق تعالی است و صیقل دادن آیینه وجود در این دنیایی که اسیر و درگیر زندگی مادی و مشکلات آن هستیم و آیینه وجودی ما مکدر و غبارآلود شده است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: خداوند متعال در سوره شمس ۱۴ بار قسم یادکرده است و پس از این ۱۴ قسم آمده که «قد افلح من زکیها»؛ این قسم‌ها نشان دهنده ضرورت و اهمیت تهذیب و تزکیه نفس از منظر قرآن است؛ یعنی برای رستگاری هیچ راهی جز تهذیب نفس وجود ندارد و باید لذت جویی‌های افراطی و میل شدید به جلوه‌های مادی را در خود مهار کنیم و به تعبیر برخی عارفان باید نفس و هوس‌های خود را قربانی کنیم.
وی بیان کرد: خداوند برای این تهذیب نفس فرصت‌ها و بهانه‌هایی را فراهم کرده است. این بهانه‌ها و فرصت در قرآن و روایات بیان‌شده است تا ما را به‌سوی تحول معنوی و اخلاقی ترغیب کند. باید به ماه‌هایی مانند رجب، شعبان، رمضان و محرم این‌گونه نگاه کنیم تا شوری در ما دمیده شود و تهذیب را فراموش نکنیم؛ یقین داشته باشیم که اگر نفس قربانی نشود هرگز نمی‌توانیم به تعالی و رشد برسیم و رستگار شویم.
حسینی با تأکید بر اینکه باید کارکِرد ماه رجب را ببینیم، تصریح کرد: برخی این مفاهیم دینی و ارزش‌های معنوی مانند عبادت، دعا و ذکر را با نگاهی مادی و متنزل تفسیر می‌کنند. به عنوان مثال می‌گوید روزه ماه رجب استراحتی برای دستگاه گوارش است؛ یا نماز و حرکات آن نوعی ورزش و یا تخلیه انرژی‌های منفی است. بنده در پی آن نیستم که این آثار را نفی کنم بلکه تصریح می‌کنم که در برخی روایات نیز به این آثار اشاره‌شده است اما باید توجه داشت که این آثار هدف اصلی عبادت‌های ما نیستند هدف اصلی عبادت آن‌گونه که قرآن می‌فرماید: رسیدن به مقام یقین است «و اعبد ربک حتی یأتیک الیقین».
استاد حوزه و دانشگاه در بخش دیگری از سخنانش، یادآور شد: در قیامت فرشته‌ای ندای این الرجبیون سر می‌دهد و این ندا برای افرادی است که اعمال ماه رجب را مراعات کرده‌اند و هدف اصلی آن را درک می کنند. در روایات این عنوان برای سایر ماه‌ها نیامده پس این ماه دارای فضیلت ویژه‌ای است و انسان باید متناسب با سطح نیاز و آن غلیان و عطش درونی خود با توجه به عقل و خرد خویش به سراغ اعمال این ماه برود.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و علوم اسلامی گفت: عمل به این توصیه‌های وارد شده برای ماه رجب باید مطابق با احساس نیاز و شوق ما انجام شود و به‌گونه‌ای که عطش معنوی ما با این اذکار و دعاها فروکش کند؛ با این درک که دریافته‌ایم انجام این اذکار و اعمال برای درمان آلام روحی ما و برای رستگاری ما لازم هستند.
وی تصریح کرد: نگاه ابتدایی که معمولا نگاه خردمندانه نیست، این است که به امور دینی توجه عمیق نداشته و نگاه ما کمی است؛ به عنوان مثال گفتن هزار مرتبه لا اله الا الله که به دنبال پر کردن تسبیح و رسیدن به این پایان این عدد هستیم و به عمق این معنا توجه کافی را نداریم که این آفت است؛ این معانی از زبان معصوم برای تحکیم رابطه با خداوند بیان‌شده است.
حسینی ادامه داد: هدف اصلی تکرار ذکر و عبادت تلقین این حقیقت به روح است تا به بپذیریم که خدایی جز خدای یکتا وجود ندارد.
وی با اشاره به اینکه هنگام گفتن این اذکار و انجام اعمال باید در نگاه و آهنگ کلام‌مان تواضع را احساس کنیم و به مفهوم توجه کنیم تا احساس ما برانگیخته شود، گفت: مطلب دیگر این است که هر کدام از این مفاهیم و اذکار آثار معنوی خاصی دارند و هریک درد خاصی را درمان می کنند؛ بین مفاهیمی مانند استغفار و لا اله الا الله تفاوت وجود دارد و باید متناسب با کاستی‌های حوزه معنویت درون خودمان به دنبال این ذکرها باشیم.
استاد حوزه علمیه با تأکید بر توجه به محتوا و کارکرد عبادت و ذکر و دعا، اضافه کرد: اگر تنها به میزان و تعداد اذکار در ماه رجب توجه کنیم و نگاه کیفی نداشته باشیم طراوت و نشاط این ماه را احساس نمی‌کنیم. دراین صورت ممکن است احساس بی‌اثری و ملالت و یأس بر ما چیره شود و این حالت برای فرد مومن خطرناک است.
وی در پایان با تأکید بر اینکه باید برای برانگیخته شدن احساس معنوی و دست‌یابی به آثار حقیقی عبادت در این روزها به مفهوم و محتوا و اهداف دعاها توجه کنیم، یادآور شد: شب لیله الرغائب عنوانی بسیار زیباست و یک فرصت عالی و مناسب برای تعالی روحی است تا از قید و بند شهوات، خودپرستی و دنیا طلبی خود آزاد و رها شویم و با خداوند متعال مأنوس شویم.
انتهای پیام
