به رغم جفای برخی منابع تاریخی، پروژه کتمان و فراموشی غدیر شکست خورد

حجت الاسلام والمسلمین حمیدرضا مطهری در گفت وگو با ایکنا از قم با اشاره به نقش عوامل مختلف در فهم مساله غدیر و تغییر شرایط پس از رحلت پیامبر(ص)
گفت: برای فهم این مساله باید بین آنچه که صرفا در منابع در دسترس آمده است و آنچه در مقام واقع، اتفاق افتاده است کنکاشی دوباره داشته باشیم زیرا مسایل مختلفی وجود دارد که منابع، از کنار آنها به سادگی عبور کرده اند.
وی افزود: همین مسایل اجتماعی و فرهنگی و سیاسی و تاریخی است که شکل دهنده هویت بسیاری از تحولات و رفت و آمدهای سیاسیون و تحولات اجتماعی را رقم زده است که بسیاری از آنها در منابعی که در آنها دخل و تصرفات حاکمان ظالم و مخالف جریانات حق رقم خورده است وجود ندارد.
این پژوهشگر تاریخ اسلام با اشاره به یکی از این نمونه ها گفت: به عنوان مثال کتاب سیره ابن هشام که از مهمترین منابع تاریخی است و اکثر کسانی که با این مباحث آشنا هستند این کتاب را می شناسند، در واقع توسط شخصی به نام ابن اسحاق نوشته شده است ولی وقتی این کتاب را نزد خلیفه منصور عباسی بردند، وی این کتاب را به دلیل نقل فضایل امام علی(ع) و روشن شدن بسیاری از مسائل نپسندید و سپس ابن هشام با دخل و تصرفات و حذف فضایل و عناصر روایی و سنن نبوی که به حقانیت جریان امامت شهادت می داد این کتاب را به نام خود برگرداند.
وی تصریح کرد: بسیاری از این منابع تاریخی با نظارت و اعمال سلایق حاکمان جور نوشته می شدند و طبیعی است که این همه سوالات جدی بین آنچه در واقع رخ داده است و آنچه در این کتب به آن پرداخته شده، عیان می شود؛ در همین بین نیز در بین گزارش های تاریخی مطالبی به شکل تک گزاره ها به جای مانده است که از آنها استفاده می شود.
این پژوهشگر تاریخ اسلام بیان کرد: در بحث غدیر نیز به همین ترتیب است که نمی توان صرفا با مطالعه این تواریخ به حقیقت رسید زیرا مثلا با اینکه این مساله از مهمترین رخدادهای تاریخی است ولی مثلا در کتابی مثل تاریخ طبری که از مهمترین منابع تاریخی است به آن اشاره نشده است؛ پس برای فهم هرچه بهتر شرایط غدیر و پس از رحلت پیامبر که جریان خانه نشینی حضرت علی(ع) و تغییر جریان خلافت منجر شد باید دست به تحقیقات بیشتری زد.
وی گفت: برای فهم این مساله باید به چند عنصر از جمله عناصر فرهنگی و تاریخی و زمینه های این چنینی اشاره کرد؛ به عنوان مثال مسایلی که بین انصار و مهاجران رخ داد و یا کسانی که منفعت آنها در محقق نشدن وصیت پیامبر بود که حتی در زمان حیات پیامبر نیز مانع از مرقوم فرمودن چنین وصیتی شدند و با آن جمله خاص که از شخصی صادر شد جلسه مذکور تغییر شکل یافت را مورد مداقه قرارداد.
عضو هیئت علمی پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت(ع) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی افزود: از دیگر مواردی که باید در این زمینه و برای مطالعه حوادث پس از غدیر به آن اشاره کرد می توان به مساله بیان خلیفه دوم در این خصوص که مردم دوست ندارند که خلافت و نبوت هر دو از بنی هاشم باشد نیز قابل بررسی و دقت است که البته واقعیت تاریخ عکس این مساله را ثابت کرد و مردم پس از 25 سال خانه نشینی اجباری امام علی(ع) به خانه ایشان آمدند و از ایشان خواستند که خلافت را بپذیرند.
وی تصریح کرد: وقتی به حوادث پس از رحلت پیامبر می نگریم هرچه بیشتر به حلقه های مفقوده تاریخی پی می بریم که در حادثه غدیر می توان، همه پاسخ های آن را دریافت؛ همگان جنگ رده را به جنگ خلیفه اول در مقابل مرتدان می شناسند ولی در بین همین افرادی که مرتد شدند افرادی را مشاهده می کنیم که حامی امام علی(ع) و مخالف جریان خلافتی که بر خلاف غدیر شکل گرفت بودند و به همین دلیل به آنها مرتد گفته شد؛ آنها می گفتند که ما این حکومت را قبول نداریم.
این استاد حوزه بیان کرد: نمی توان به راحتی از این گزاره ها گذشت و نظری سطحی در خصوص حوادث پس از غدیر ارایه کرد؛ چون ممکن است سوال شود که اگر غدیر حق بود چرا مردم به این راحتی با مساله خانه نشینی امام علی(ع) کنار آمدند که قطعا چنین مساله ای درست نیست زیرا گزاره های روشنی وجود دارد که نه مردم و نه صاحبه پیامبر با این مساله کنار نیامدند ولی شرایط به شکلی پیش رفت که جریانات حامی غدیر نمی توانستند به دلیل اتفاقات عجیبی که رخ داد بر اوضاع مسلط شوند.
وی گفت: حتی بیان می شود که چرا خود امام (ع) در خصوص این مساله مقاومت نکردند و مساله ای بیان نکردند، این درحالی است که در تاریخ آمده است که امام علی(ع) بارها و بارها به افراد متعدد مساله غدیر را گوشزد کردند و برخی پذیرفتند و برخی دیگر نیز به سان افرادی که در دوره های مختلف تاریخی حتی دوره کنونی مشاده کرده ایم در مقابل این پرسش سکوت کردند و ترجیح دادند به دلایل مختلف سخنی نگویند و در واقع با سکوت خود به شتاب دهی جریان ضدغدیر کمک کردند.
مطهری اظهارکرد: این درحالی است که حتی برخی از صحابه به امام می گفتند که ما جریان غدیر را به یاد داریم و آن را باور داریم ولی چه کنیم با بیعتی که با خلیفه کردیم دستمان برای حمایت از شما کوتاه شده است؛ یعنی آنها مجبور به پذیرش تحولات رعدآسایی که واقع شده بود بودند؛ عده ای از صحابه در مقابل خط غدیر بودند و عده ای نیز بی تفاوت بودند ولی عده ای نیز در مسیر خط غدیر حرکت کردند و چون حضرت امیر فرمودند که اصل اسلام به خطر می افتد می گفتند که چاره ای نیست که دست از مبارزه کشیدند.
وی با اشاره به شبهاتی که برای منحرف کردن اذهان از حقیقت غدیر مطرح شده است گفت: از جمله این شبهاتی که با هیچ گزاره واقعی تاریخی منطبق نیست، بیان این مساله است که پیامبر آن سخنان معروف در خصوص غدیر را به خاطر دفاع از امام در مساله مشکلی که با قبایل یمنی رخ داده بود مطرح کردند و این در حالی است که اصلا امام علی(ع) برای اصلاح امور یمن از سوی پیامبر به آن منطقه اعزام شدند که البته بارها این ماموریت به امام در مناطق مختلف واگذار شده بود.
وی تصریح کرد: مساله جالب دیگر آن است که شاید نتوان هیچ گروهی را مثل یمنی ها یافت که از همان ابتدا طرفداران اصلی امام بودند؛ اگر کتاب «نقش قبایل یمنی در حمایت از اهل بیت(ع)» را مطالعه کنیم به روشنی در می یابیم که این مردم تا حد شیفته اهل بیت(ع) و به خصوص امام علی(ع) و حامی ایشان بودند و این مساله اصلا نمی تواند بهانه خوبی برای انکار غدیر باشد.
وی اظهارکرد: از دیگر نکات جالب در صدر اسلام جلوگیری از نقل روایات نبوی بود که قطعا اگر این مساله رخ نمی داد فضا برای بسیاری از جریانات از بین می رفت؛ در کنار آن، رواج اسرائیلات و مجوز حضور افرادی که با قصه گویی و نشر مباحث اسرائیلی در مسجدالنبی به نشر این موارد به جای روایات صحیح دامن می زدند از عوامل سوال برانگیز تاریخی است که نقش مهمی در تغییر ذهنیت ها و شرایط فرهنگی و حتی تاریخ نگاری صحیح داشت.
انتهای پیام