تحقق نصرت الهی تابع حضور ایمان ربوبی در جامعه است

به گزارش ایکنا از قم، به نقل از روابط عمومی دانشگاه باقرالعلوم، حجت‌الاسلام والمسلمین سیداحسان رفیعی علوی، رئیس دانشگاه باقرالعلوم(ع) در گفت‌وگویی اظهار کرد: سنت‌های الهی، از منظر وحیانی، قوانینی ثابت، جاری و هدفمند در تاریخ خلقت انسان‌اند، برخلاف برداشت‌های عامیانه که سنت را به‌معنای قانون ظاهری یا پاداشی قراردادی تلقی می‌کنند؛ سنت الهی، صورت جاری حکمت ربوبی در نسبت با قابلیت انسانی است، تحقق این سنت‌ها، از جمله سنت نصرت، مستلزم ظرف وجودی خاصی است که در سطح باطن فرد و ساحت اجتماعی امت شکل می‌گیرد.

وی افزود: در این میان، سنت نصرت که در قرآن با تعابیری، چون «إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ یَنْصُرْکُمْ» و «وَلَیَنصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ یَنصُرُهُ» توصیف شده، تنها زمانی در تاریخ ظهور می‌یابد که جامعه‌ای در مراتب معنا، به‌ویژه ایمان ربوبی، استقرار یافته باشد که ما می‌کوشیم با تکیه بر ساختار لایه‌مند واقعیت اجتماعی، تفسیر درونی معنا و هبوط تاریخی، نشان دهیم که تعلیق سنت نصرت، نشانه گسست در معناست، نه نقص در فعل الهی.

رفیعی علوی ضمن اشاره به سنت‌های الهی در نسبت تکوین و تاریخ بیان کرد: سنت، صورت نظام‌یافته و هدف‌مند اراده الهی در جریان هستی است، آنچه در طبیعت، در قالب قوانین فیزیکی جلوه‌گر است، در تاریخ انسان، به‌صورت سنت‌های مبتنی بر رشد و تربیت نمود می‌یابد، سنت‌هایی نظیر ابتلاء، امهال، استدراج و نصرت، صور گوناگون هدایت‌گری رب در ساحت جامعه‌اند.

وی ادامه داد: سنت نصرت، به‌ویژه، برخلاف فهم‌های تقلیل‌گرا، به‌منزله‌ تأیید سیاسی یا پیروزی نظامی نیست بلکه تحقق آن، ظهور فعل رب در جامعه‌ای است که خود را بر مدار ربوبیت تنظیم کرده است؛ ایمان، آن‌گاه که به مرتبه ربوبی می‌رسد، نه صرف پذیرش وجود الهی، بلکه ادراک توأمان حضوری و مدیریتی رب در لایه‌های حیات فردی و اجتماعی است، چنین ایمانی، صرفاً معرفتی نیست، بلکه ساختاردهنده معنا در روابط اجتماعی است.

رفیعی علوی گفت: بنابراین در این چارچوب، سنت نصرت، تابع ایمان ربوبی‌ای است که نه‌فقط در قلب افراد، بلکه در نهاد‌های جامعه، در تصمیم‌سازی‌ها و در نظم ارزشی حاکم حضور دارد، جامعه‌ای که به رب، نه به‌مثابه ناظر بیرونی، بلکه به‌مثابه رب حاضر در تدبیر اجتماعی ایمان نداشته باشد، اگرچه در ظاهر دینی باشد، از مدار تحقق نصرت خارج می‌شود.

رئیس دانشگاه باقرالعلوم(ع) با اشاره به اینکه آن چیزی که یک جامعه را دینی می‌سازد، نه صرف وجود نهاد‌های دینی، بلکه تکوین لایه‌های معنایی بر پایه‌ ایمان ربوبی است، بیان کرد: هبوط اجتماعی، فقدان معنا و تعلیق سنت است، هبوط، در معنای قرآنی، فرصت بلوغ و تربیت است اما اگر جامعه در سیر هبوط، از غایت آن که رسیدن به رشد است باز بماند، دچار هبوط ثانوی می‌شود و این هبوط اجتماعی، به معنای فروپاشی معنا در کالبد دینی است؛ جامعه‌ای که مناسک دارد ولی رب ندارد، زبان دین دارد اما زیست آن بر بنیاد ربوبیت نیست.

وی با اشاره به اینکه در چنین جامعه‌ای، نه‌تنها نصرت محقق نمی‌شود، بلکه سنت‌های هشداردهنده، مانند امهال برای آزمون، استدراج برای رفاه ظاهر و غفلت باطن و استبدال برای جایگزینی با امت صالح‌تر ظهور می‌یابد، ادامه داد: شرط بازگشت سنت نصر، نه فقط اصلاح ساختار بلکه بازسازی معنا و حیای ایمان ربوی در لایه‌های درونی جامعه است و این بازسازی، ناظر به احیای عقلانیت توحیدی، بازشناسی حضور رب در تدبیر تاریخ و نوسازی نظام تربیتی و معرفتی است تا ایمان ربوبی در افق زیست جمعی جای نگیرد، نصرت، نه آن‌که انکار شود، بلکه در تعلیق خواهد ماند.

رفیعی علوی تصریح کرد: سنت نصرت، نه امتیازی سیاسی و نه پاداشی قراردادی، بلکه صورت ظهور ربوبیت در جامعه‌ای است که در باطن و ساختار، پذیرای حضور رب شده باشد، اگر جامعه‌ای از این مدار خارج شود، سنت نه تعطیل، بلکه منتقِل می‌شود و در جای دیگری که معنا فراهم است، جاری می‌شود؛ بنابراین در افق هستی، فیض همیشه هست اما در افق جامعه، این ما هستیم که یا اهلِ پذیرش می‌شویم یا طَرد معنا را تجربه می‌کنیم.