چند توصیه رسانه‌ای در شرایط بحران

محمدحسین رجایی‌فر، فعال فرهنگی و پژوهشگر دین و رسانه در گفت‌و‌گو با ایکنا از قم، با بیان اینکه امروزه رسانه‌ها رسالت‌های مهمی را به دوش دارند، اظهار کرد: یکی از مواردی که رسانه‌ها باید مورد توجه قرار دهند، نشان دادن پستی و هدف‌هایی است که دشمن دارد یعنی در وهله نخست دشمن را مستقیم نشانه بگیرند و او را شناسایی کنند، برای مثال بخش فارسی زبان شبکه صدای آمریکا که سال ۱۳۵۸ با پخش رادیویی فعالیت خود را آغاز کرد و تلویزیون فارسی آن در سال ۱۳۷۵ به راه افتاد در بخش کوچکی از افراد بی‌تأثیر نبود، اما آن‌ها هدف خود را به یک هدف کلی و درشت، ریز کرده بودند و آن دشمنی با نظام جمهوری اسلامی بود.

وی بیان کرد: ما باید دشمن را به همان شکلی که هست، مطرح کنیم، دشمنان در مورد نظام جمهوری اسلامی سیاه‌نمایی می‌کردند، اما ما به این‌ها نیاز نداریم بلکه کافی است همان حقایقی که در رژیم غاصب صهیونی و آمریکای جنایتکار وجود دارد را مطرح کنیم؛ برای نمونه کشتن فجیع ۵۵ هزار نفر از مردم غزه که آن‌ها را برای یک وعده غذایی دعوت کردند وقتی ماه‌ها به آن‌ها غذا نرسیده بود و بعد آن‌ها را به گلوله بستند، همچنین در غزه 20 هزار کودک را به شکل فجیع کشتند.

بیشتر بخوانید:

پژوهشگر دین و رسانه گفت: باید مردم را به آرامش الهی که در دوران دفاع مقدس وجود داشت، مجدداً ارجاع دهیم، جنگی که اکنون داریم، در مقابل جنگ دفاع مقدس بسیار ناچیز است، در آن دوران تمام دنیا در مقابل ما بود، اما امروز ۱۱ کشور با ایران اعلام وفاداری کرده‌اند، در دوران دفاع مقدس، آرامش الهی و سکونت معنوی، آرامش بخش بود.

راهکارهای رسانه‌ای برای تقویت روحیه ایمان و خودباوری مردم

وی در پاسخ به اینکه رسانه‌ها چگونه می‌توانند در تقویت روحیه ایمان و خودباوری به مردم نقش‎آفرین باشند، افزود: یکی از اقداماتی که رسانه‌ها می‌توانند در این زمینه انجام دهند این است که به سوژه‌های ترس‌آور و وحشت‌زا نپردازند، همچنین عوامل فعال در رسانه‌ها باید با تقویت ایمان خود، آن را در رسانه‌ها منعکس کنند.

رجایی‌فر بیان کرد: در قرآن و روایات در خصوص تذکر دادن بسیار سخن گفته شده است، باید به شکل قصه، خاطرات ایمان گذشتگان و رزمندگان بازخوانی و از آن‌ها فیلم تهیه شود، بنابراین یکی دیگر از راه‌های تقویت ایمان و خودباوری، بازنمایی درست واقعیت‌هاست و نباید اخبار را گزینشی ارائه دهیم و همچنین وقایع را طبق سلیقه خود مطرح کنیم.

وی با اشاره به ضرورت انتخاب سوژه‌های درست و تأثیرگذار افزود: سوژه‌های بسیاری در جامعه وجود دارد که می‌توان آن را مورد توجه قرار داد از جمله مظلومیت‌ها و اجحاف‌هایی که به‌خاطر جنگ به‌وجود می‌آید؛ بخشی که می‌تواند ایمان مردم را تقویت کند، بازخوانی تاریخ و مرور حماسه‌های جنگ تحمیلی، جنگ‌های داخلی و سازمان‌های انحرافی مانند مجاهدین خلق، منافقین و حزب توده است که اقدامات آن‌ها به تنهایی می‌توانست یک رژیم را ساقط کند، اما جمهوری اسلامی مانند یک درخت تنومند توانست ریشه کند و آن‌ها را از بین ببرد.

طرح مباحث ایدئولوژیک

پژوهشگر دین و رسانه بیان کرد: یکی از راهکارهای تقویت ایمان و خودباوری توسط رسانه، طرح مباحث ایدئولوژیک مثل ایمان است، درواقع اگر انسان به هدف خود ایمان داشته باشد، ثمرات آن را مشاهده خواهد کرد، برای مثال در جنگ ویتنام مردم به اهدافی ایمان آوردند که همین امر باعث شد بحران‌هایی مثل حمله شیمیایی و اتمی آمریکا در آن‌ها تأثیری نگذارد. 

وی گفت: دعای ۱۲ صحیفه سجادیه برای رزمندگان است که با بیان امروز می‌توان آن را تبدیل به گزاره‌های زیبای رسانه‌ای کرد، تعریف از رسانه نیز تنها شامل رسانه‌های صوتی و تصویری نمی‌شود بلکه برخی اقدامات می‌تواند به تقویت ایمان و خودباوری جامعه کمک کند.

رجایی‌فر در پاسخ به اینکه آیا رسانه باید تمام حقایق را منعکس کند یا مرزی در این زمینه وجود دارد، افزود: از آنجایی که انتشار برخی از اخبار جنگ ممکن است تبدیل به جنگ دیگری شود، انتشار آن‌ها نیاز به دقت، هوشیاری و آگاهی دارد یعنی تصمیم‌گیری برای رسانه‌ها امری دشوار است و محدودیت بسیاری وجود دارد، اگر رسانه‌ها معتقد به حفظ وطن باشند یا ایمان دینی و اخلاقی داشته باشند، نباید آزادانه هرگونه بنویسند یا فیلم بسازند.

هشدارهای امنیتی را جدی بگیریم

وی بیان کرد: از جمله اقداماتی که رسانه‌ها باید مورد توجه قرار دهند، توجه به هشدار‌های امنیتی است یعنی رسانه باید به مردم این شعار‌ها و آگاهی‌ها را منتقل کنند و مردم را از فعالیت نهاد‌ها و سازمان‌های متولی مانند اطلاعات سپاه، سازمان اطلاعات و گروه حفاظت و امنیت ریاست جمهوری آگاه کنند.

پژوهشگر دین و رسانه ادامه داد: همچنین فعالیت حداکثری رسانه‌ها به‌خصوص سازمان صداوسیما از اهمیت بسیاری برخوردار است، امروز رسانه‌ها در دسترس افراد خاصی نیست و تنها رسانه‌های مهم‌تر، درشت‌تر و کارسازتر را برخی متولیان خاص اداره می‌کنند و به‌دلیل داشتن تلفن همراه برخی از اخبار می‌تواند خطرساز باشد، به‌طور مثال باید بتوانیم فیلم کوتاه یا کلیپی برای اطلاع‌رسانی از اینکه چگونه دشمن می‌تواند از یک عکس یا خبر که حتی برای ما عادی است، سوءاستفاده کند، تهیه کنیم.

وی بیان کرد: از جمله آموزش‌های رسانه‌ها باید این باشد که گاهی فردی از فضایی نظامی برای افتخار به کشور خود عکس گرفته و آن را به اشتراک می‌گذارد، اما این عکس گاهی موجب شناسایی این فضا‌ توسط دشمن می‌شود، زیرا بیشتر فعالیت‌های عملیاتی و نظامی دشمن بر اساس اطلاعاتی است که این‌گونه به‌دست می‌آورند.

رجایی‌فر گفت: باید در مدارس آموزش‌های لازم ارائه شود تا شگرد‌های دشمن را در کسب اطلاعات بدانند، زیرا کودکان و نوجوانان بسیاری هستند که با موبایل عکس می‌گیرند و ناخواسته اطلاعاتی را منتقل می‌کنند، رسانه باید به حرکات مشکوک دقت لازم را داشته و آن را به مردم اطلاع‌رسانی کند تا موارد مشکوک را به نهاد‌های مسئول سریع اعلام کنند.

وی با بیان اینکه رسانه‌ها باید دعوا‌ها و اختلافات سیاسی را ترک کنند، زیرا دشمن از این موارد سوءاستفاده می‌کند، افزود: عکس از فضای نظامی، پناهگاه‌ها و محتوا‌ها درست نیست، زیرا برخی از آن‌ها ابهام‌بخش و ناقص است و ما نمی‌توانیم از آنها رمزگشایی کنیم، اما دشمن از آن‌ها استفاده سو علیه کشور می‌کند.

پژوهشگر دین و رسانه بیان کرد: باید قبل از ارائه اخبار صحت‌سنجی انجام شود زیرا اگر خبری اشتباه منعکس شود گاهی مورد سوءاستفاده توسط دشمنان خارجی و دشمنان داخلی در قالب‌های جاسوسی انجام بگیرد، رسانه‌ها باید بر روی مسئله تماس‌های مشکوک کار کنند تا مردم به عنوان یک کارآگاه هشیار به مسائل نگاه کنند.

راهکارهای ارتقای سواد رسانه‌ای در جامعه

وی در پاسخ به اینکه چگونه می‌توان سواد رسانه‌ای مردم را بالا برد و رسانه چه نقشی در این موضوع ایفا می‌کند، افزود: باید غیرت مردمی را در مورد حریم خود که نباید مورد تجاوز قرار بگیرد، ارتقا بدهیم، یک خاخام یهودی گفته است هر چیزی از راست و دروغ، خوب و بد، کج و درست و دقیق را با هم مخلوط کنید، گزاره‌ها و آموزه‌های وحشتناک و ترس‌آوری را به ایرانی‌ها بدهید تا بدانند ملت برتری نیستند بلکه ما ملت برتر هستیم و القا کنیم که سواد رسانه‌ای ندارند که باید به خاطر حرف آن‌ها سواد رسانه‌ای را در مردم از طریق رسانه‌ها بالا ببریم و البته مردم نیز باید تلاش کنند.

رجایی‌فر با تأکید بر اینکه رسانه‌ها باید سواد رسانه‌ای را در جامعه ارتقا دهند، افزود: ابتدا رسانه‌ها باید سواد رسانه‌ای خود را بالا ببرند، متأسفانه برخی از صاحبان، دست‌اندرکاران و عوامل رسانه‌ای، آن سواد رسانه‌ای که به صورت کنشگر فعال بتواند در حوزه‌های عقیدتی و معرفتی، اخلاقی و سیاسی خوب را از بد تشخیص دهد، ندارند.

وی بیان کرد: توان رسانه‌ای معانی مختلفی دارد و یک مورد این است که به‌عنوان کنشگر فعال، آگاهی از خوب و بد، درست و نادرست و مباحث اخلاقی، معرفتی و عقیدتی را داشته باشند بنابراین ابتدا صاحبان رسانه باید در مورد دست‌اندرکاران خود، آموزش‌های قوی و خوبی داشته باشند.

پژوهشگر دین و رسانه گفت: تبلیغ چهره به چهره در بالا بردن سواد رسانه‌ای از اهمیت بسیاری برخوردار است، ما چه اندازه برای تخلیه اطلاعات در مساجد، مدارس، کانون‌ها، محافل، حوزه‌های علمیه و مراکز دیگر کار کرده‌ایم، متأسفانه در این زمینه ضعیف بوده‌ایم. از سال ۱۹۷۰ در ژاپن، آمریکا و کشور‌های اروپایی بحث سواد رسانه‌ای را در مدارس وارد کردند و با وجود اینکه خود عامل دسیسه هستند، گفتند که فرهنگ ما مورد هجمه قرار می‌گیرد، حال ایران که دارای اصالت ایرانی و اسلامی است، نیاز بیشتری به بالا بردن سواد رسانه‌ای دارد.

راهکارهای رسانه‌ای برای مقابله با جنگ روایت‌ها

وی در پاسخ به اینکه رسانه‌ها باید چه راهکار یا راهبردی را برای مقابله با جنگ روایت‌هایی که امروز با آن مواجه هستیم، به کار بگیرند، افزود: ما باید روایت‌گر اول باشیم یعنی باید در اولین فرصت خبررسانی را با شکل و شمایل خبر درست یعنی کوتاه، مفید و مخاطب‌پسند انجام بدهیم و هر رسانه‌ای متناسب با فعالیت خود باید اخبار را رصد کند، اگر بخواهند با جنگ روایت‌های کاذب مواجه شوند باید دامنه شمول طرح مسائل خود را به شکل‌های مختلفی مطرح کنند، یک راه این است از راه‌هایی که هجمه وارد می‌کنند، استفاده کنیم.

رجایی‌فر بیان کرد: رسانه باید در هر کار روش خاصی داشته باشد، دارای محاسبات دقیق باشد و روشمند وارد شود، همچنین باید پرسش‌گر مهاجم باشد و از مشارکت مخاطبان خود در برنامه‌ها بهره ببرد، از کودکان و نوجوانان نیز باید در رسانه‌ها کنشگر فعالی بسازیم.