حضرت عباس(ع)؛ دارنده قلب سلیم

حضرت ابوالفضل‌العباس(ع) نمونه یک انسان رشدیافته در مکتب اسلام و اهل بیت(ع) است؛ خصوصیات اخلاقی این امام همام که ایشان را صاحب قلب سلیمی کرده؛ بال پرواز روح را برای انسان گشوده و الگویی برای تمام اعصار و نسل‌ها می‌شود، عبارتند از:

۱- تبعیت محض‌

اگر قلب انسان، قلب سلیم شد؛ نتیجه آن این است كه «رَأْیِى لَكُمْ تَبَعٌ» در مقابل امام هیچ رأیى و نظرى ندارد و رأى او تابع رأى امام است؛ هر رأیى امام داشته باشند او هم همین رأى را دارد، اما وقتى كه قلب بیمار است، نسبت به رأى امام یقین ندارد و اهل شک است و نمى‌‌تواند رأیش تابع رأى امامش باشد و رأیى براى خودش دارد. حضرت سلمان(ع)، كه منّا اهل البیت شد به این خاطر بود كه «إِیثَارُهُ هَوَى أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ عَلَى هَوَى نَفْسِه» (أمالى طوسى، ص‌133).

۲- نصرت ولی با همه وجود

صاحب قلب سلیم اهل به‌كارگیرى تمام قوا در راه امام و در امور «وَ نُصْرَتِى لَكُمْ مُعَدَّةٌ» است یعنى همه قواى خودش را آماده مى‌كند تا در آن طرح عظیمى كه امام(ع) براى عالم دارد به‌كار بگیرد. خودش نقشه‌‌اى ندارد و وقتى نقشه انسان، تابع نقشه امام شد، همه امكاناتش در خدمت راه امام است. صاحب قلب سلیم مى‌داند كه امام یک طرح جامعى براى همه عالم دارد، بنابرین در طرح امام حركت و همه قواى خودش را آماده مى‌كند تا در خدمت امام باشد.

۳- لایق براى حضور در ایام‌الله‌

به همین جهت لیاقت برگشت در دوران ایام‌الله را پیدا مى‌كند، در زیارت جامعه كبیره می‌خوانیم: «حَتَّى یُحْیِیَ اللَّهُ دِینَهُ بِكُمْ وَ یَرُدَّكُمْ فِی أَیَّامِهِ وَ یُظْهِرَكُمْ لِعَدْلِهِ وَ یُمَكِّنَكُمْ فِی أَرْضِهِ» تا اینكه خدای متعال دین خودش را با شما از نو زنده كند و در آن أیامى كه ایام‌الله هستند شما را برگرداند، «ایام‌الله» آن روزهایى است كه غلبه دولت الهى آشكار و باطل منكوب و ریشه‌كن مى‌شود كه سه روز هستند؛ روز ظهور و رجعت و قیامت.

مؤمنى كه صاحب قلب سلیم است، منطقش این است كه در دوران غیبت، قلبم نسبت به شما سلم و خالص باشد، آرا و تدبیرى كه در عالم براى زندگى و كار خودم مى‌كنم، دنباله‌رو تدبیر شماست؛ بنابراین همه امكانات من آماده در خدمت شماست تا آن طرح و برنامه‌اى كه خدا و شما دارید به نتیجه برسد. خداى متعال دین خودش را با شما احیا مى‌كند كه شما را برگرداند، من در همه این دوران با شما هستم و خودم را از قبل آماده كردم و وقتى هم شما پا به عرصه گذاشتید با همه وجود در خدمت شما و حاكمیت عدالت‌محور جهانى شما هستم.

۴- معیت اتمّ و اكمل با ولیّ‌

ویژگى دیگر صاحب قلب سلیم، معیت اشدّ و مؤكد با ولی است، معیت ظاهری، باطنی و عملی: «فَمَعَكُمْ مَعَكُمْ لَا مَعَ غَیْرِكُمْ»؛ براى این دو معیت چند معنا متصور است؛ یكى اینكه هم معیت ظاهرى است و هم معیت باطنى. یعنى این‌طور نیست كه در ظاهر با شما هستم و در باطن با دیگرى.

خوارج در جنگ صفین با شمشیرشان به حسب ظاهر كنار امام بودند، اما در جنگ نهروان شمشیرهاى آن‌ها مقابل حضرت بود و حضرت را به كفر محكوم كردند؛ این معیت فایده ندارد. انسان باید همه وجودش در همه مراحل با امام باشد، نه اینكه جسم من فقط با شماست، نه اینكه فقط قلب من با شماست و...، بلكه قلب من با شماست، دست من هم با شماست.

قلب سلیم‌؛ نیاز امروز بشریت

بعد از شناخت ویژگى‌هاى عینى قلب سلیم، نوبت مصداق‌یابى براى این موضوع است. اینكه امام صادق(ع) در زیارتنامه حضرت قمر بنى‌هاشم(ع) مى‌فرماید: «أَشْهَدُ لَكَ بِالتَّسْلِیمِ وَ التَّصْدِیقِ وَ الْوَفَاءِ وَ النَّصِیحَةِ لِخَلَفِ النَّبِى...» گویاى این حقیقت است كه حضرت ابالفضل(ع) معناى اتمّ و اكمل «إِذْ جَاءَ رَبَّهُ بِقَلْبٍ سَلِیمٍ» است.

رأى ایشان تابع امام و دل‌شان تسلیم امام بود. به امام خود یقین داشت، از این‌رو همه قواى خود را براى نصرت امام به میدان آورده بود. در مقام معیت چنان شدیدالمعیة امام بود كه فرمانده تمامى كسانى شد كه در معیت امام اشد بودند، حضرت كسى است كه باید حبیب و زهیر و بریر و سعید بن عبدالله و... زیر دست او باشد، این‌ها هركدام براى خودشان یک عالمى از عظمت هستند.

این فرماندهى نیز فقط ظاهرى نبوده، بلكه باطنى هم است؛ به همین خاطر است كه عارف بزرگى مثل میرزاعلى آقاى قاضى مى‌گوید 40 سال راه بر من باز نمى‌شد تا اینكه به حرم حضرت ابوالفضل(ع) رفتم و در آخر با یک اشاره حضرت گشایش حاصل شد. همچنان كه مقام سقایت حضرت قمر بنى‌هاشم هم فقط سقایت ظاهرى نیست، سقایت باطنى آن‌ حضرت از اعظم اسرار وجودى ایشان است.

کسی مانند حضرت ابوالفضل(ع) وقتی تمام وجودش وقف در راه هدف خویش است و قلب او گرفتار خودخواهی‌ها، حسادت‌ها و کینه‌ها نیست، می‌تواند کسی باشد که به فرموده امام زین‌العابدین(ع) در روز قیامت، همه شهدا به او غبطه می‌خورند «إِنَّ لِلْعَبَّاسِ عِنْدَ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی مَنْزِلَةً یَغْبِطُهُ بِهَا جَمِیعُ الشُّهَدَاءِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ.»

حجت‌الاسلام والمسلمین حسن صمدزاده، استاد حوزه علمیه