نیازمند دستگاه علمی و منطقی برای فهم قرآن هستیم

به گزارش ایکنا، آیت‌الله علی‌اکبر رشاد؛ رئیس شورای سیاستگذاری حوزه علمیه تهران، 27 دی ماه در مراسم رونمایی از تفسیر «الاثری الجامع» تالیف آیت‌الله محمدهادی معرفت که به مناسبت هفدهمین سال ارتحال ایشان در دفتر قم پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد با بیان اینکه دو شاهکار علامه معرفت موجب فخر شیعه است، گفت: کمابیش آثاری در عرصه علوم قرآنی داشتیم ولی التمهمید آبرویی برای شیعه شده است؛ در علوم قرآنی ما کمتر کار کرده بودیم و این کتاب مایه افتخار شد و می‌توانیم آن را روی دست بگیریم و عرضه کنیم و تفسیر الاثری الجامع هم چنین مکانتی پیدا خواهد کرد.

وی افزود: آن بزرگوار درست می‌اندیشید و درست برنامه می‌ریخت؛ شاگردانی که پرورش داد بسیار ارزشمند هستند و برخی از پیشنهادات ایشان هم در دوران حیات، منشا برکت شد از جمله در خصوص تفسیر موضوعی، ایشان ایراداتی به روش تفسیرهای موضوعی کنونی داشت و پیشنهاد داد که باید یک حلقه علمی و گروه تخصصی کار جدیدی را آغاز کنند لذا این گروه با عنوان گره علوم انسانی قرآنی ایجاد شد و تا امروز فعالیت دارد و کارهای خوبی هم انجام داده‌اند.

رشاد ادامه داد: در حوزه مبانی ده‌ها جلد کتاب با این رویکرد جدید به تفسیر موضوعی منتشر شده و یا در حال انتشار است و این کارها ادامه هم دارد و تلاش برای تولید نظام در هر عرصه علوم انسانی است.

وی با تمجید از تلاش‌های حجت‌الاسلام رستم‌نژاد افزود: ایشان در این مسیر پایمردی کرد و انصافا هم کار را با وجود مشغولیت در معاونت آموزش حوزه به خوبی پیش برد با اینکه پیش بردن کار کسی چون علامه معرفت کاری دشوار است. همچنین استاد بهجت‌پور هم در پیگیری این قضیه فعالانه وارد شدند و سهم بزرگی در موفقیت این کار دارند.  

دستگاه مدون فهم قرآن نداریم

رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه این کار به 35 جلد خواهد رسید که دوره تفسیری کامل و جامع و ارزشمندی است، تصریح کرد: ما در کار قرآنی یک نقص اساسی داریم و آن اینکه دستگاه مدونی برای منطق فهم قرآن نداریم؛ به صورت ارتکازی قوانین مشترکی در فهم قرآن بین مفسران وجود دارد ولی دستگاه نوشته شده مانند اصول فقه در این عرصه نداریم.

وی تاکید کرد: امروز اگر کسی اشراف به علوم انسانی نداشته باشد نمی‌تواند اجتهاد درستی هم داشته باشیم در فهم قرآن هم نیازمند تاسیس دستگاهی هستیم و علم اصول برای این کار مفید نیست. جز مرحوم حاج محمدتقی اصفهانی و صاحب فصول؛ شیخ محمدحسین اصفهانی رازی نداریم کسانی را که بگویند علم اصول علم جامع همه دانش‌های اسلامی است؛ این حرف درست نیست زیرا اصول فقه، اصول فقه است گرچه ممکن است به درد کلام و یا برخی علوم دیگر بخورد ولی کافی نیست.

رئیس شورای سیاستگذاری حوزه‌های علمیه تهران با بیان اینکه دانش اصول، دانش تولید علم دینی نیست، اظهار کرد: ما دست کم 9 دستگاه برای فهم بخش‌های مختلف دین لازم داریم؛ اول دستگاهی که مبانی دینی و امهات در آن روشن شود؛ دست کم 4 دستگاه معطوف به منبع و کیفیت کاربست قرآن در استنباط، کیفیت کاربست عقل و سنت و ... لازم داریم؛ البته اجماع منبع مستقلی نیست که دستگاه بخواهد ولی اگر کسی فطرت را به عنوان منبع فهم بپذیرید باید دستگاهی تعریف شود که چگونه از فطرت بتوانیم در استنباط بهره ببریم.

رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اضافه کرد: برای حوزه عقاید، علم دینی، معرفت دینی و شریعت و اخلاق و ... هم دستگاه فهم لازم داریم و شریف‌ترین و مهمترین دستگاه را برای فهم قرآن نیاز داریم زیرا پرکاربردترین اصطلاحات هم بین مفسران اختلافی است.

وی با بیان اینکه کار تطبیقی و مقارنه‌ای هم بسیار لازم است، گفت: تفسیر الاثری، کاری مقارن و تقریبی به صورت خفیف و عاقلانه و آرام است؛ ما از این دست آثار کم داریم گرچه که در تفسیر، تفاوت میان فریقین کم است و این در حالی است که اختلافات کلامی بین شیعه و سنی زیاد است. در تفسیر اختلاف بسیار کمتر است و تفاسیر معتبر فریقین مورد قبول ما و آنان هست؛ آن‌ها مجمع‌البیان را جدی گرفته‌اند و ما هم در کارهای قرآنی خود به آثار اهل سنت ارجاع می‌دهیم و چه بسا در منابع مقالات ارجاع به منابع اهل سنت غلبه هم داشته باشد. 

خلأ کارهای تفسیری تقریبی

رشاد تاکید کرد: حوزه باید از این قبیل کارها بیشتر انجام دهد تا جای خالی آثار تقریبی پر شود؛ مثلا شهید ثانی طوری بود که کرسی خارج فقه مذاهب دیگر را در کنار شیعه داشت یا آیت‌الله بروجردی گفته است احادیث ما در  ذیل احادیث عامه است و حتی فقه ما در حاشیه فقه اهل سنت است؛ البته نباید سخن ایشان را بد معنا کنیم زیرا مراد ایشان فرعی بودن فقه شیعه نیست، کما اینکه به تعبیر برخی، اجماع سنی‌تبار است گرچه شیعه هم از آن استفاده کرده است.

وی با بیان اینکه خلأ کارهای تقریبی در حوزه حس می‌شود، اظهار کرد: تفسیر المیزان ناظر به تفسیر المنار نوشته شد و تفسیری تقریبی است به همین دلیل هم می‌بینیم وقتی المنار تمام می‌شود تفسر المیزان هم نزول پیدا کرده است؛ البته هر اثر تقریبی هم به معنای تایید آثار دیگران نیست بلکه می‌تواند نقد باشد که المیزان هم واجد این ویژگی است ولی در عین حال طوری نوشته شده است که جهان اسلام از آن بهره می‌برد.