مضامین زیارت جامعه کبیره تضادی با ربوبیت خدا ندارد

آیت‌الله حسین غیب‌غلامی، استاد درس خارج حوزه علمیه در گفت‌وگو با ایکنا از قم با بیان اینکه صحبت در رابطه با زیارت جامعه کبیره که در حقیقت دایرةالمعارف فکر اهل‌ بیت(ع) و شیعه را تنظیم می‌کند و حاوی اسرار مکنون الهی در روی زمین است، چندان ساده نیست، گفت: زیارت جامعه کبیره یادگار امام هادی(ع)، در روزگاری بیان شده که غوغای زیادی در دوره دوم تدوین حدیث در بین محدثین اهل سنت و توسط متوکل عباسی و فرزندان او برای حذف اهل‌ بیت(ع) از سنت رسول خدا به راه افتاد؛ این اتفاق، حرکت ساده‌ای نبود که متوکل و اولاد او شروع کردند.

وی بیان کرد: در ادامه معتز عباسی در زمان خلافت خود قسم خورد که اگر روزگاری خداوند من را خلیفه کند، آل علی‌ بن‌ ابیطالب(ع) را دفن خواهم کرد، پس در آن زمان بنا بر این بود که آثار اهل‌ بیت(ع) در روی زمین باقی نماند، به همین جهت متوکل عباسی قبر سیدالشهدا(ع) را در کربلا شخم زد و بر روی آن کشتزار انجام داد تا آثار ایشان به‌طور کامل در کربلا محو شود.

استاد درس خارج حوزه علمیه با بیان اینکه امام هادی(ع) با متوکل و اولاد متوکل و محدثینی که حدیث را در آن روزگار جمع‌آوری کردند معاصر بود، افزود: صحاح و مسانید اهل سنت در زمان امام هادی(ع) و در 50 سال حکومت متوکل عباسی و فرزندان او نوشته شده که از آن به‌عنوان دوره دوم تدوین حدیث یاد می‌کنند.

غیب‌غلامی گفت: زیارت جامعه از این جهت بسیار باارزش و مهم است که در شرایطی که بنا بر نابودی آثار ائمه(ع) و اسم اهل‌ بیت رسول خدا(ص) از روی زمین بوده، امام هادی(ع) آن را بیان کرده است؛ زیارت جامعه حاوی اسرار خداوند متعال در باب ائمه است و بسیاری از افراد در فهم آن مشکل دارند و این‌گونه نیست که تمامی افراد این زیارت را قبول داشته باشند و حتی بسیاری مانند کسروی، شریعت سنگلجی و مردوخ این زیارت را مشعر به غلو می‌دانند.

وی تصریح کرد: فقراتی که در زیارت جامعه کبیره وجود دارد، اسرار امامت است و هضم آن برای بسیاری سخت است، لذا مؤمنانی این زیارت را قبول دارند که مادرانشان با اشک بر سیدالشهدا(ع) آنها را شیر دادند و آنهایی که اشکال وارد می‌کنند که زیارت جامعه کبیره دارای غلو است باید در اصل و نسب خود تجدید نظر کنند.

هیچ تردیدی در سند زیارت جامعه کبیره نیست

این استاد درس خارج حوزه علمیه افزود: البته امام هادی(ع) فرمودند: «اسرار ما را به هر کسی بیان نکنید»؛ اسرار اهل‌ بیت(ع) جزو مکنونات سر الهیه است و فرمودند: «همان‌طور که گردنبند طلا را به گردن خوک‌ها نمی‌اندازند، اسرار علوم ما را به هرکسی یاد ندهید.»؛ لذا اسرار ائمه و اهل‌ بیت(ع) در این زیارت از امام هادی(ع) ذکر شده است و مرحوم مجلسی نیز فرمود از بهترین زیارت و کامل‌ترین سندها، سند زیارت جامعه کبیره است، یعنی هیچ تردیدی در این زیارت نیست.

غیب‌غلامی ادامه داد: شیخ طوسی در تهذیب و شیخ صدوق در فقیه و عیون اخبارالرضا این زیارت را بیان کردند و بهترین سندی که می‌توان در بین اسناد روایات بیان کرد، سند زیارت جامعه است؛ زیارت جامعه کبیره در پاسخ به درخواست موسی بن عبدالله نخعی از امام هادی(ع) که گفت زیارتی به من تعلیم بفرما که من هر زمان به زیارت یکی از اعتاب مقدسه شما رفتم آن را بخوانم، بیان شده است.

وی گفت: لذا برای همه اعتاب مقدسه و همه مراقد شریفه و زیارات ائمه(ع) این زیارت جامعه را می‌توان قرائت کرد. این زیارت به‌عنوان بهترین زیارات برای اهل فکر و فن و مؤمنان پاک‌سیرت و پاک‌سرشتی است که خللی در وجودشان ندارند.

استاد درس خارج حوزه علمیه ادامه داد: امام هادی(ع) می‌فرمایند: تسبیح و تکبیر را می‌گویی، ثم قال...، این ثم قال به معنای آن است که قسمتی از زیارت جامعه مربوط به مقدمات زیارت است، یعنی یک قسمت از آن در تحلیل، تسبیحات و تکبیرات متعددی که گفته می‌شود، است و سپس می‌گوید: «السَّلامُ عَلَیکُمْ یا أَهْلَ بَیتِ النُّبُوَّةِ وَ مَوْضِعَ الرِّسَالَةِ وَ مُخْتَلَفَ الْمَلائِكَةِ.»

وی با بیان اینکه در این فراز از زیارت جامعه چرا به جای نبی، کلمه نبوه آمده است، گفت: این بیان یعنی ائمه، وارث جمیع انبیا هستند؛ زیرا ممکن است هر نبی یک علم و خصوصیت خاص داشته باشد و اینکه اهل‌ بیت(ع) میراث‌دار همه انبیا هستند به این معناست که هرچه در نزد انبیا سابقین از باب کرامات و علوم بوده، در نزد آنها نیز وجود دارد، پس علوم و ذخایر الهی در علم ائمه منحصر است، حال اینکه افراد ناپاکی می‌گویند ائمه مانند سایر مردم بودند و تنها علمشان بالا بوده است، اینطور نیست.

استاد درس خارج حوزه علمیه با اشاره به روایتی مبنی بر اینکه امیرالمؤمنین(ع) در بین اهل آسمان معروف‌تر از اهل زمین هستند، بیان کرد: ائمه(ع) از اسرار مکنون علم الهی برای هدایت بشر هستند، ائمه اسراری هستند برای اینکه بشر بتواند خبیث را از طیب جدا کند و انسانی که حتی بهره کمی از عقل داشته باشد، بین طیب و خبیث را تمیز می‌دهد؛ به همین جهت اهل‌ بیت(ع) تعلیم زیارت جامعه و خطبه حضرت زهرا(س) و خطبه غدیر را واجب می‌دانستند، کسانی که سرسپرده اهل‌ بیت(ع) هستند باید الفبای این روایات و زیارات را بلد باشند تا قدم‌هایشان در این خط‌مشی که برای آنها در زندگی ترسیم شده نلغزد.

فقرات زیارت جامعه انسان‌ساز است

غیب‌غلامی اظهار کرد: خداوند متعال در وجود ائمه برکات زیادی قرار داده است؛ همان‌طور که ما در روز غدیر می‌گوییم: «الحمدلله الذی جعلنا من المتمسکین بولایته علي ابن ابي طالب و اولاده المعصومين صلواه الله عليهم اجمعين»؛ بنابراین فقراتی که در زیارت جامعه وجود دارد، فقراتی برای تزکیه و تطهیر شیعه و کسانی است که در مکتب اهل‌ بیت(ع) قدم برمی‌دارند؛ این فقرات انسان‌ساز است؛ در این زیارت بیان شده «وَ جَعَلَ صَلَوَاتِنَا عَلَیْکُمْ وَ مَا خَصَّنَا بِهِ مِنْ وَلَایَتِکُمْ، طِیباً لِخَلْقِنَا وَ طَهَارَهً لِأَنْفُسِنَا وَ تَزْکِیَهً لَنَا وَ کَفَّارَهً لِذُنُوبِنَا»؛ یعنی انسان گاهی لغزش دارد اما برکت وجود اهل‌ بیت(ع) تمام اینها را پاک می‌کند.

وی با بیان اینکه مکتب خاصی که در کلاس تعلیمی زیارت جامعه وجود دارد، ارتباط با خداوند است، گفت: همه فقرات زیارت جامعه به طریقی به خداوند متعال منصوب می‌شود، در عهد متوکل افرادی بودند که از کوچکترین تا بزرگترین معاصی خدا را مرتکب می‌شدند و در فساد و تباهی بودند؛ متوکل عباسی دشمن‌ترین دشمنان اهل‌ بیت(ع) بود، با این حال هرجا برای متوکل عباسی مشکلی پیش می‌آمد از امام هادی(ع) سؤال می‌کرد.

غیب‌غلامی افزود: با وجود اقیانوس بی‌پایان علومی که در سینه امام هادی(ع) حبس است، در بین مجامع اهل سنت روایتی از ایشان نیست و این ظلمی است که در تاریخ اتفاق افتاده است، در حالی که دستگاه‌های تعلیمی اهل سنت دستور داده‌اند صحاح و مسانید جمع‌آوری شود.

استاد درس خارج حوزه علمیه با اشاره به اینکه فقرات زیادی در این زیارت قابلیت بحث دارد، گفت: مواردی مانند توحید، نبوت، امامت و برائت موجود در این زیارت، شیعه را تعلیم می‌دهد که نسبت به دشمنان اهل‌ بیت(ع) تبری داشته باشد؛ همچنین بیان می‌کند که اگر بهتر از اهل‌ بیت(ع) پیدا می‌کردم آنها را در درگاه خداوند متعال وسیله قرار می‌دادم، پس بهترین و شاخص‌ترین وسیله‌ای که می‌توان با آن به درگاه خداوند متعال تقرب جست اهل‌ بیت رسول خدا(ص) هستند که در این زیارت به‌طور کامل بیان شده است.

وی در رابطه با شبهه غلو زیارت جامعه و اصطکاک بیان معارف اهل‌ بیت(ع) با ربانیت پروردگار بیان کرد: ائمه همواره سعی داشتند پیروان و محبان خود را از این دایره جدا کنند، همان‌طور که بیان کردند مواظب باشید اسرار ما را بیان نکنید، یک‌سری اسرار الهی در سر مکنون پروردگار وجود دارد که نباید بیان شود و فرمود کسی که اسرار ما را بیان کند مانند قاتل ماست؛ این یعنی هرکسی مؤظف نیست در هر محفلی اسرار ائمه را بیان کند تا در اختیار افرادی که ضعف عقلی و قابلیت هضم این مطالب را ندارند قرار بگیرد.

استاد درس خارج حوزه علمیه بیان کرد: امام صادق(ع) برای هدایت ابوحنیفه بسیار تلاش کرد، یک روز هنگام غذا زمانی که امام دست از غذا کشیدند، گفتند: این غذا فضل خدا و فضل رسول خداست، ابوحنیفه گفت: تو شرک می‌ورزی این تنها رزق خداست؛ امام صادق(ع) به آیه 74 سوره توبه استشهاد کردند که می‌فرماید: «وَمَا نَقَمُوا إِلَّا أَنْ أَغْنَاهُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ مِنْ فَضْلِهِ»، ابوحنیفه در جواب بیان می‌کند: والله من تا حالا این آیه را نه خوانده بودم و نه شنیده بودم؛ امام صادق(ع) نیز می‌فرماید تو این آیه را هم خواندی و هم شنیدی اما جزو کسانی هستی که خداوند به قلب‌هایشان قفل زده است.

وی با بیان اینکه تنها ائمه هستند که آیات را می‌فهمند، گفت: معارف کتاب در نزد اهل‌ بیت(ع) است و فقرات زیارت جامعه کبیره هیچ اصطکاکی با ربانیت، ربوبیت و خالقیت پروردگار ندارد؛ امامی که وحی از او منقطع است با این حال تمامی اسرار وحی را داراست و دارای چنین مرتبه والایی است.

مهنوش بهروز