اشتغال و فعالیت‌های امام حسین(ع) در دوره امامت پدر و برادر
استاد حوزه علمیه درباره شغل و زندگانی امام حسین(ع) گفت: همه ائمه(ع) به تجارت اشتغال داشتند و بخش ثابتی از زندگی آنان بود و شیعیانی که توانایی این کار را داشتند به این کار تشویق می‌کردند.
در ماه شعبان و ایام میلاد امام حسین(ع)، حضرت ابوالفضل(ع) و امام سجاد(ع) قرار داریم. درباره این سه ستاره درخشان آسمان تشیع بیشتر در حوزه عاشوراپژوهی و مباحث مرتبط با کربلا بحث و گفت‌وگو شده است.
خبرنگار ایکنا این بار در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام والمسلمین جواد ابوالقاسمی، نویسنده، پژوهشگر و استاد حوزه علمیه به زوایای دیگری از زندگی امام حسین(ع) قبل از عاشورا و منابعی که به این قسمت از زندگی حضرت توجه نشان داده‌اند پرداخته است که در ادامه می‌خوانید؛
ایکنا ـ پژوهش‌های زیادی درباره امام حسین(ع) و عاشورا انجام شده است. اما تقریبا همه آنها متمرکز بر واقعه عاشورا هستند و کمتر به سال‌های زندگی ایشان قبل از عاشورا توجه شده است. امام حسین(ع) در دوره امیرالمومنین چه می‌کردند و چقدر همراه امام در اتفاقات بودند؟
درست است، اغلب کتبی که تالیف شده است در مورد حوادث مرتبط با عاشورا و کمی قبل از آن است ولی کتب متعددی به حیات امام حسین(ع) از دوره ولادت تا شهادت و حتی قبل از ولادت هم پرداخته است. به عنوان نمونه کتاب مرحوم شریف قرشی یعنی حیات الامام الحسین بن علی(ع) در سه جلد تالیف شده است؛ جلد اول به زندگانی حضرت سیدالشهداء از ولادت تا حیات امام علی(ع) پرداخته است و بعد از آن در جلد دوم به ماجرای رفتن حضرت مسلم به کوفه و جلد سوم هم درباره حوادث عاشورا است.
در دایرة‌المعارف الحسینیه که همه کتب مرتبط با امام را گردآوری کرده است چند کتابی که به زندگی امام قبل از عاشورا پرداخته‌اند معرفی شده است، از جمله الامام الحسین(ع) من المهد الی اللحد؛ نوشته عبدالرحمان بن عبدالجواد، از دانشمندان سوری و شبیه این را مرحوم آقای قزوینی هم نوشته‌اند که هنوز مخطوط است و منتشر نشده است. الامام الحسین(ع) من المیلاد الی الاستشهاد، هم عنوان دیگر کتابی است که آن را هیئت محمدامین در کویت چاپ کرده‌اند.
در زبان فارسی هم کتاب زندگی امام حسین(ع) توسط آقای محمد اخلاصی، نوشته شده است بنابراین کتاب درباره زندگانی آن حضرت زیاد است.
برخورد امام حسن(ع) و امام حسین(ع) با خلفا بسیار شبیه است به همین دلیل ما از حضرت سیدالشهدا مطلب کمتری داریم. البته در دوره امام علی(ع)، کارهای متعددی توسط امام حسن(ع) و امام حسین(ع) انجام شد از جمله در ماجرای بیعت گرفتن از مردم برای دوره خلافت پدر، سفرهایی به ایران داشتند تا وضعیت نابسامان ایران که در دوره خلفا ایجاد شده بود ساماندهی کنند به خصوص اینکه خلفا تبعیض زیادی بین ایرانیان و اعراب قائل بودند و این دو امام عزیز با آن روش برخورد کردند و وضعیت بسیار عادلانه شد بنا به نقلی که دختر پادشاه ایران که چند وقت آواره بود به همراه کنیزانش به حضرت پناه آوردند.
همچنین در تاریخ نقل است که امام حسین(ع) فرماندهی یک جانب لشکر و سپاه امام علی(ع) و امام حسن(ع) فرماندهی جناح دیگر سپاه ایشان را برعهده داشتند لذا سیدالشهدا در حیات سیاسی و اجتماعی پدرشان نقش جدی داشتند.
مسئله دیگر بارش باران به دعای امام حسین(ع) در کوفه است زیرا مردم کوفه که گرفتار خشکی بودند خدمت امام علی(ع) آمدند و آقا به امام حسن و امام حسین(ع) فرمودند شما دعا کنید و این دو بزرگوار دعا کردند و باران بارید.
ایکنا ـ درباره شغل و فعالیت‌های اجتماعی امام حسین(ع) چه مواردی در تاریخ آمده است؟
در مورد شغل و زندگانی امام حسین(ع) معروف این است که همه ائمه(ع) به تجارت اشتغال داشتند و بخش ثابتی از زندگی آنان بود و شیعیانی که توانایی این کار را داشتند به این کار تشویق می‌کردند البته در آن دوره پولی که از بیت‌المال مسلمین به دست می‌آمد بین مسلمین تقسیم می‌کردند و کفاف زندگانی آنها را می‌داد زیرا در آن زمان زندگی‌ها محدود و هزینه‌های آن هم محدود بود لذا امام علی(ع) و فرزندانشان مانند بقیه مردم از پول بیت‌المال زندگی خود را اداره می‌کردند.
امام علی(ع) وقتی در کوفه بودند هزار درخت خرما کاشتند که البته با اعجاز امام علی(ع) بلافاصله رشد کرده و بارور می‌شدند. همچنین امام علی(ع) چاه‌های زیادی در بلاد اسلامی حفر کردند و آنها را برای دو فرزندشان وقف کردند لذا این دو امام از جهت مالی بی نیاز بودند و این همه اموال برای زندگی چند خانوار کفایت می‌کرد. البته در عین حال ائمه(ع) همواره فعالیت اقتصادی و معیشتی هم داشته‌اند.
ایکنا ـ وضعیت امام حسین(ع) در دوره امامت برادرشان چگونه است و آیا درباره عملکرد ایشان در آن دوران چیزی در تاریخ هست؟
در دوره امام حسن(ع) هم، امام حسین(ع) ایشان را به عنوان امام مفترض الطاعه می‌شناختند و به صورت کامل از ایشان تبعیت داشتند و برخی از نقل‌های تاریخی که خلاف این را بیان کرده است مردود است.
ایکنا ـ این سوال وجود دارد که اگر امام حسین(ع) مجبور به بیعت کردن نمی‌شد و از سوی کوفیان دعوت نمی‌شد و در ادامه حادثه عاشورا پیش نمی‌آمد، ایشان چه راهی برای ادامه زندگی انتخاب می کردند؟ آیا باز هم قیام می‌کردند یا مانند پدر و برادر اصراری بر خلافت نداشتند؟
مسئله به این صورت است که اصلا ممکن نبود مردم کوفه حضرت سیدالشهدا(ع) را دعوت نکنند زیرا در قرارداد معاویه با امام حسن(ع) ذکر شد که حکومت در دست معاویه باشد ولی او خودش را امیرالمؤمنین ننامد و بعد از خودش جانشینی انتخاب نکند و حکومت به امام حسن(ع) و در غیاب ایشان به امام حسین(ع) واگذار شود.
امام حسن(ع) و امام حسین(ع) به این قرارداد پایبند بودند ولی معاویه پایبند نماند، تا زمانی که معاویه زنده بود امام حسین(ع) همچنان مانند برادر به این تعهد پایبند ماندند یعنی دقیقا یک مدل رفتاری مشابه داشتند تا اثبات کنند معاویه اهل عمل به تعهد و پیمان خود نیست ولی وقتی معاویه مُرد حق قانونی امام حسین(ع) بود که حکومت را در دست بگیرد و حتی مخالفان امام حسین(ع) هم به این نکته معترف هستند و حتی اگر سیدالشهدا(ع) در این دوره برای حکومت، قیام نمی‌کرد می‌گفتند ما قصد داشتیم خلافت را به آنها بدهیم ولی اینها خودشان از حقشان صرفنظر کردند لذا حتی اگر مردم کوفه هم از حضرت دعوت نمی‌کردند که طبیعی بود دعوت کنند زیرا تابع قرارداد مذکور بودند ولی اگر دعوت مردم هم نبود باز قیام می‌کردند تا ثابت کنند ما خلافت را حق مشروع خودمان می‌دانیم.
دعوت مردم کوفه در اصل اینکه حضرت می‌خواهد ثابت کند ما از طرف خداوند حق حکومت الهی داریم تاثیری ندارد ولی از این جهت که نامه‌نگاری‌های مردم کوفه وجود داشت و حضرت برای اتمام حجت نماینده فرستادند و به سمت کوفه رفتند در حالی که با اخبار غیبی پیامبر(ص) و امام علی(ع) مبنی بر شهادت آن حضرت، احتمال خیانت اهل کوفه بسیار زیاد بود. بنابراین امام حسین(ع) از قضیه شهادت مطلع بودند.
ایکنا ـ دعوت مردم کوفه چقدر در حرکت امام موثر بود؟ و آیا می توان از این مسئله نتیجه گرفت که اقبال مردم در حکومت اسلامی حتی معصوم، تعیین‌کننده است؟
اینکه اقبال مردم در مشروعیت خلافت و حکومت امام نقش دارد، خیر و اگر معصوم(ع) یک‌نفر هم باشد حق شرعی حکومت دارد و مردم باید خدمت حضرت بروند و حمایت کنند لذا پیامبر(ص) خطاب به امام علی(ع) فرمودند که ای علی اگر 40 یار و یاور هم داشتی برای گرفتن حکومت قیام کن، 40 یاور مطابق اقبال عمومی نیست ولی با این تعداد می‌تواند ثبت کند حق شرعی حکومت دینی با من است و اگر 40 نفر مانند مقداد و سلمان فارسی و ... باشند چنین حقی برای امام ثابت است و وظیفه مردم است که به سمت امام بروند کما اینکه بنی اسرائیل خواستند تا حاکمی برای آنان انتخاب شود.
اما اگر مردم پای کار حمایت از امام خود نیایند امامت و حکومت از امام ساقط نیست ولی موجب کم شدن امکان و ظرفیت هدایت مردم خواهد شد و این مردم هستند که خود را از این هدایت محروم کرده‌اند وگرنه به امامت امام خدشه وارد نخواهد شد.
گفت‌وگو از علی فرج زاده
انتهای پیام
