گزارش ایکنا از نشست «نذر و هزینه برای اهل بیت(ع)، یا دیگر اولویت‌ها»
حجت‌الاسلام والمسلمین جواد ابوالقاسمی، استاد حوزه و دانشگاه و پژوهشگر حوزه امامت، شامگاه هفتم دی ماه در نشست علمی «نذر و هزینه برای اهل بیت(ع)، یا دیگر اولویت‌های دینی و اجتماعی» تاکید کرد که هیچ چیزی جای تعظیم شعائر را نمی‌گیرد؛ حجت‌الاسلام اسفندیاری هم یادآور شد که بدون رفع فقر شدید نمی‌توان توصیه به تعظیم شعائر داشته باشیم و روایات زیادی برای رسیدگی به فقرا داریم.
به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین جواد ابوالقاسمی، استاد حوزه و دانشگاه و پژوهشگر حوزه امامت، شامگاه هفتم دی، در نشست علمی «نذر و هزینه برای اهل بیت(ع)، یا دیگر اولویت‌های دینی و اجتماعی» که از سوی بنیاد بین‌المللی امامت برگزار شد، گفت: حرم ائمه همانند کعبه جزء شعائرالله است و باید برای حفظ آنها تلاش بشود که در کافی با اسناد متعدد به آن اشاره شده است و حتی طبق مبانی و اجماع اهل سنت مرقد مطهر پیامبر(ص) از عرش و لوح و قلم برتر است چه رسد به کعبه بنابراین در مباحث درون‌شیعی این مسئله قابل اثبات است.
وی افزود: ما از باب احترام خصائصی برای کعبه داریم از جمله اینکه می‌توان برای کعبه نذر کنیم و هدیه بدهیم و این را هم کسی منکر نشده است و در باب حج، حتی روایاتی مبنی بر پیاده‌روی به سمت کعبه داریم زیرا نشانه تعظیم این مکان شریف است لذا هر موضوعی که باعث تکریم و تعظیم کعبه شود مستحب است.
طلاکاری در کعبه
ابوالقاسمی بیان کرد: براساس روایات نذر و هدیه برای کعبه به چند صورت است که یکی این است که قابلیت بقا دارد؛ گاهی فردی خودش را وقف کعبه می‌کرد کما اینکه مریم(س) نذر بیت‌المقدس بود. در گزارشات تاریخی داریم که کعبه را با عطر، عطرآگین می‌کردند و غذا برای تقسیم بین زوار به کعبه می‌فرستادند.حضرت عبدالمطلب(ع) در کعبه را برای اولین بار با طلا درست کرد که از نظر ما شیعیان، رفتار ایشان حجت است.
وی اضافه کرد: پیش‌فرضی قطعی وجود دارد که در همه ادوار فقرا و نیازمندی‌های اجتماعی وجود داشته است و با وجود مشکلات مادی متعدد در هر دوره هیچ روایتی از معصومان(ع) نداریم که شما فلان مطلب را مقدم بر هدیه به حج بکنید یا روایتی نداریم که از هدیه به کعبه منع کرده باشند و فقط یک صورت منع شده است و آن هم وقتی است که اموال به جای صرف برای خود کعبه و زائرانِ محتاج صرف برخی مانند بنی‌شیبه می‌شد و این گروه اموال و مواد غذایی را که به کعبه هدیه می‌شد برای خودشان برمی‌داشتند.
استاد حوزه و دانشگاه و پژوهشگر حوزه امامت ادامه داد: در روایات شیعه و اهل سنت داریم فردی که اجازه نداد اموالی برای کعبه جمع شود عمربن خطاب بود و او گفت کعبه به پول و جواهر نیاز ندارد و آن را مطلقا خرج فقرا می‌کنیم، امیرمؤمنان(ع) فرمودند حق این کار را نداری و پیامبر(ص) با اینکه می‌توانستند این کار را نکردند و یا زنی قصد داشت پیاده به کعبه برود ولی عمر او را منع کرد یا سعی می‌کردند مردم را از هدیه به کعبه منع کرده و بگویند حکام و خلفا خودشان این کار را می‌کنند. مثلا قبل از دوران معاویه مردم لباس کعبه را تامین می‌کردند ولی معاویه جلوی کمک‌های شخصی مردم به کعبه را گرفته است.
اولویت تعظیم کعبه بر ازدواج
ابوالقاسمی بیان کرد: مقایسه بین رفتارهای اجتماعی و رفتارهای تعظیمی کعبه مانند حج وجود دارد؛ در روایات داریم اگر زمانی رسید که همه مردم فقیر بودند و کسی نمی‌تواند برود و یا پولدارها همه به حج رفته‌اند در این سال حاکم باید چند نفر با اموال بیت‌المال به حج بفرستد یعنی حج اوجب از خرج فقرا است ولو از بیت‌المال تامین شود. یا فرد جوانی ازدواج بر او واجب بود و او نذر کرد اگر بعد از ازدواج حج برود قربانی بدهد و امام صادق(ع) فرمودند باید این نذر را ادا کند زیرا حج، واجب‌تر است با اینکه ازدواج برای یک جوان قطعا مانع فساد است و حتی این مسئله برای حج غیرواجب هم وجود دارد.
وی افزود: اینکه چرا اینطور است باید با حساب و کتاب شارع بنگریم، شارع در مسئله ناقه صالح دستور می‌فرماید آب یک روز برای شما و یک روز برای این ناقه. ممکن است کسی بگوید هم ما بخوریم و هم شتر ولی خداوند اینگونه تشریع فرموده است تا ایمان بندگان را بیازماید. بنابراین در مجموع کعبه که براساس روایات جایگاهش از قبر پیامبر(ص) پایین‌تر و قبر سیدالشهداء(ع) هم از کعبه بالاتر است بنابراین این خصوصیات برای مقابر ائمه(ع) و پیامبر(ص) هم صادق و جاری و ساری است.
ابوالقاسمی تصریح کرد: با اسناد متعدد در شیعه و سنی آمده است که حضرت ابوطالب(ع)، نذر کرد فرزندش را به کعبه هدیه بدهد که البته در اینجا کنایه از هدیه معادل مالی آن به کعبه است. در مورد حضرت مریم(س) بیان شده که او حق خروج از بیت‌المقدس را نداشت ولو اینکه بیمارانی در بیرون بودند که او باید درمانشان می‌کرد ولی حق این کار را نداشت به خصوص در آن دوره که بیماری زیاد هم بود و مادرش می‌توانست مریم را برای تیمارداری نذر کند.
وی اضافه کرد: عباس عموی پیامبر(ص) گم شده بود و مادرش نذر کرد اگر فرزندش را پیدا کرد داخل کعبه را هم با پارچه بپوشاند و در روایات پوشاندن کعبه با حریر جزء مسلمات است و اشکالی هم بر آن نیست. روایت شده که امام(ع) فرموده‌اند با پرده کعبه، تبرک بکنید ولی چون از جنس حریر است میت را با آن کفن نکنید لذا حریر را هر سال برای کعبه خرج کنید ایرادی ندارد.
این پژوهشگر و استاد حوزه تصریح کرد: وقتی عبدالمطلب، چاه زمزم را حفر کرد به گنج‌های کعبه رسید و ورقه‌های طلاها را به در کعبه زد. آیا در آن دوره مکه، فقیر وجود نداشت؟ قطعا بود ولی ایشان این کار را کرد. باز در روایات شیعه داریم که اولین کسی که پرده برای کعبه درست کرد اسماعیل(ع) است و در روایت واردشده که سلیمان کعبه را با حریر قبطی پوشاند در صورتی که می‌توانست آن را خرج فقرا کند.
مردمی‌بودن تعظیم شعائر
استاد حوزه علمیه گفت: در روایات نقل است که عمر قصد داشت اموال کعبه را خرج لشکر بکند ولی امام علی(ع) فرمودند حق نداری این کار را بکنی در حالی که تامین لشکر مسئله خیلی مهمی است. از امام باقر(ع) در کتب اهل سنت روایت شده که مردم هر سال وقتی شتر قربانی می‌فرستادند روی آن پارچه‌های یمانی برای پوشاندن کعبه می‌فرستند و یک رفتار مردمی توسط معاویه به رفتار حکومتی تبدیل شد. نظر ائمه(ع) این است که تعظیم کعبه باید مردمی باشد نه اینکه حاکم بخواهد به جای مردم این کار را بکند.
ابوالقاسمی اضافه کرد: برخی روایات که سند آن معتبر نیست برخی موارد را مستثنی کرده است؛ مثلا فردی نزد امام باقر(ع) آمد و گفت که هزار سکه برای کعبه نذر کرده است و امام فرمودند آن را خرج فقرا کن و کعبه نیاز ندارد. این فرد به مسجد رفت که بنی‌شیبه حضور داشتند و آنها گفتند باید به کعبه بدهی زیرا اینها قصد داشتند خودشان آن را برای خودشن بردارند. یا در موردی افراد قصد داشتند خوراکی برای کعبه ببرند و امام(ع) فرمودند این کار را نکنید زیرا دزدان آن را خواهند خورد و خودت برای فقرا خرج کن. امام علی(ع) در روایتی معتبر هم فرمودند که من اگر دو گنج طلا و نقره هم داشته باشم به کعبه نمی‌دهم زیرا به فقرا نمی‌رسد، بنابراین اگر به کعبه و مساکین می‌رسید مشکلی نبود. به نظر می‌رسد نه تنها اصل هدیه و نذر برای کعبه ایرادی ندارد بلکه نمی‌توان پول آن را صرف کارهای دیگری کرد.
آیا با وجود فقر می‌توان توصیه به تعظیم شعائر کرد؟
در ادامه حجت‌الاسلام و المسلمین مهدی اسفندیاری، مدیرگروه امامت تطبیقی پژوهشکده امامت، گفت: در کنار روایات مرتبط با تعظیم شعائر، روایات فراوانی هم در رسیدگی به احوال مسلمین و به خصوص فقرای جامعه وجود دارد و با توجه به دیدگاه امروز جامعه و شبهاتی که پیرامون این موضوع وجود دارد باید نگاهی همه‌جانبه داشته باشیم.
وی افزود: وقتی فقر جامعه را فراگرفت نمی‌توانیم توقع دینداری و تعظیم شعائر داشته باشیم همچنین آیا شارع مدلی برای تعظیم شعائر بیان فرموده است؛ کسی مخالف رسیدگی به حرم‌های مطهر نیست و باید رسیدگی هم بشود ولی مشکلات زیادی مانند ازدواج جوانان و ... وجود دارد و جوانی که امکان ازدواج ندارد ممکن است چندان دنبال زیارت و شناخت و معرفت ائمه(ع) هم نرود.
جمع میان امور اجتماعی و تعظیم شعائر
ابوالقاسمی گفت: در روایات تاکید بر جمع میان این دو مورد شده است؛ یعنی فرموده‌اند به فقرایی که به کعبه می‌آیند کمک کنید لذا می‌توان کمک‌هزینه سفر برای کسانی که به زیارت مثلا امام رضا(ع) می‌روند در نظر گرفته شود ولی حتما باید جنبه شعائری آن رعایت شود.
وی افزود: وضعیت امروز ما از جهت فقر به مراتب بهتر از دورانی است که این روایات صادر شده است؛ در آن دوره مردم غذا برای خوردن نداشتند و لباس برای پوشیدن ولی در عین حال هدیه برای کعبه می‌فرستادند. الان از جهت اجتماعی بیشتر مردم در لباس و خوراک خودشان مشکلی ندارند.
افضلیت کربلا بر حج
ابوالقاسمی با تاکید بر اینکه اگر گفته شود خرج حرم‌ها و تعظیم شعائر نکنیم با مجموعه روایات مرتبط با این باب سازگاری ندارد، اظهار کرد: در کامل الزیارات روایاتی داریم که وقتی به حج تاکید کرده است آورده اگر من فضیلت کربلا را بگویم شما کعبه را رها خواهید کرد و روایاتی هم مبنی بر افضلیت کربلا بر حج داریم.
استاد حوزه و دانشگاه و پژوهشگر حوزه امامت اضافه کرد: نکته دیگر بحث افضلیت خالی است بلکه علامت و شعائربودن کربلاست؛ در روایت آمده خداوند به عنوان نمونه قبر سیدالشهداء(ع) را علم و پرچم قرار می‌دهد؛ یعنی شعار باید تعظیم شود ولی علم‌بودن و پرچم‌بودن موضوعی متفاوت است.
وی افزود: ما در بحث گفتمان برون‌مذهبی با اهل سنت می‌گوییم شما تعظیم مقبره پیامبر(ص) را قبول دارید و حتی خودتان در روایات بیان کرده‌اید که مقبره پیامبر(ص) از کعبه بالاتر است بنابراین نمی‌توانند به ما اشکال کنند که چرا کربلا را از کعبه بالاتر می‌دانیم.
انتهای پیام
