ترویج منطق دیگرپذیری امام موسی صدر در آموزش و پرورش/ ایمان و کفر در روابط شهروندی اثری ندارد
گروه اندیشه ــ آیت‌الله محقق داماد با بیان اینکه امروز آنچه را امام موسی صدر در آموزش و پرورش آغاز کرد باید اجرا کنیم، اظهار کرد: ایمان و کفر امری قلبی است و در حقوق شهروندی اثری ندارد و آنچه مؤثر است اطاعت خدا و پیامبر(ص) به معنای مقررات اجتماعی است.
به گزارش خبرنگار ایکنا؛ همایش «مدرسه تربیتی امام موسی صدر و دلالت‌های آن در زمان حاضر»، امروز، ۳۰ بهمن، با حضور جمعی از اندیشمندان و علاقه‌مندان در سالن همایش مدرسه دارالفنون برگزار شد.
در این مراسم آیت‌الله سیدمصطفی محقق داماد در سخنانی بیان کرد: دعوت بنده به دو دلیل بوده است؛ یکی آنکه این شخصیت عالی‌قدر یعنی امام موسی صدر از شاگردان نادر و نامدار پدرم، مرحوم محقق داماد، بود. من نیز دوره نوجوانی را با انس با ایشان سپری کردم، اما دریغا که آخرین بار پس از مرگ پدرم چهره ایشان را دیدم. دلیل دوم اشتراک فکری و تقارب اندیشه‌ای است که بین این طلبه کوچک با آن مرد بزرگ وجود دارد.
وی تصریح کرد: فقط یک مطلب را مطرح می‌کنم که به هیچ وجه نمی‌خواهم به ایشان نسبت دهم، اما می‌دانم که در راستای فکری ایشان است و آن اینکه در قرآن ایمان و کفر وجود دارد و نمی‌توان آن را منکر شد؛ هم «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا» وجود دارد و هم «وَ الَّذِينَ كَفَرُوا». تقسیم ایمان و کفر در درون قرآن مجید کاملاً مسلم است، اما سخن این است که جایگاه ایمان و کفر کجاست؟ آیا جایگاه آن قلب است یا در زبان و لفظ؟
محقق داماد بیان کرد: یعنی ایمان و کفر از لفظ و بیان افراد معلوم می‌شود یا جایگاه در قلب و دل انسان است؟ این سؤال را به قرآن عرضه می‌کنیم؛ در سوره حجرات قرآن کریم آمده است: «قالَتِ الْأَعْرابُ آمَنَّا قُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا وَ لكِنْ قُولُوا أَسْلَمْنا وَ لَمَّا يَدْخُلِ الْإِيمانُ فِي قُلُوبِكُمْ؛ عربهای بادیه نشین گفتند: ایمان آورده‌ایم. بگو شما ایمان نیاورده‌اید، ولی بگویید اسلام آورده‌ایم، امّا هنوز ایمان وارد قلب شما نشده است و اگر از خدا و رسولش اطاعت کنید، چیزی از پاداش کارهای شما را فروگذار نمی‌کند، خداوند، آمرزنده مهربان است.»
وی تصریح کرد: این یعنی جای ایمان و کفر در قلب است، اما آنچه در زبان جاری می‌شود اسلام است، اینجا اسلام نیز به معنای تسلیم است. در همین آیه آمده است کسی که از خدا و رسول او(ص) اطاعت کند مسلمان است. این اطاعت به این معنا نیست که مؤمن باشند. این‌ها اگر اطاعت کنند، خداوند در اعمال، اجر و مزدشان و در توزیع منابع قدرت و ثروت برای آنان کم نمی‌گذارد. کما اینکه این طور نیز شد. چه کسی تردید دارد که ابوسفیان مسلمان نشد و مؤمن هم نشد؟ اما به قدرت رسید، بچه‌هایش نیز در رأس قدرت قرار گرفتند. چه کسی تردید دارد که خالد بن ولیدِ جنایتکار ایمان ندارد، ولی سرلشکر اسلام شد. مخاطب آیه همان‌ها هستند که ایمان نیاوردند.
محقق داماد گفت: به امام موسی صدر روحاً انتساب می‌دهم که به نظرم در زمان فعلی در این دنیا باید این را از قرآن برداشت کنیم که ایمان و کفر قلبی است و در حقوق شهروندی اثری ندارد. به بیان دیگر در روابط شهروندی ایمان و کفر اثری ندارد آنچه مؤثر است اطاعت خدا و پیامبر یعنی مقررات اجتماعی است؛ یعنی به مقررات عمل شود.
خداوند در آیه «قَالَتِ الْأَعْرَابُ آمَنَّا قُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا...» فرمود: ایمان در قلب شما وارد نشده است و بعد فرمود که هر کس از خدا و رسول(ص) اطاعات کند، مزد عملش را دریافت می‌کند؛ مراد همان‌هایی است که ایمان نیاوردند، یعنی در روابط اجتماعی آنچه ارزش دارد عمل به قوانین و نظام اجتماعی کشور است. نظم کشور باید اطاعت شود و دقت کند که انسان نظم را رعایت کند.
وی در ادامه تصریح کرد: فکر می‌کنم امروز آنچه امام موسی صدر آغاز کرده در بحث آموزش و پرورش باید اجرا کنیم و آن این است که بچه‌ها را به دیگرپذیری عادت دهیم. آماده کنیم که تنها تو نیستی و همه حق دارند و همه ذی‌حق هستند. دشمنی و عداوت را نباید در دل بچه کاشت و این شیوه امام موسی صدر است. ایشان به کشوری به نام لبنان رفت که در درون آن چندین دین وجود داشت. یک عالم شیعی توانست در کلیسا همه را دور هم جمع کند.
محقق داماد بیان کرد: ایشان که به ایران می‌آمدند نقل می‌کرد که چطور با یهودی‌ها و مسیحی‌ها می‌نشیند. این حالت را اگر از درون دوره دبستان شروع نکنیم موفق نخواهیم شد. اگر می‌خواهیم در بزرگسالی تزریق کنیم اثری ندارد. بعد از چندین سال فهمیدیم که اختیارات همه چیز در دست آموزش و پرورش است. در دانشگاه نمی‌توان کاری انجام داد.
این مدرس برجسته فلسفه تصریح کرد: اینکه شخصی یهودی است ایرادی ندارد. او نیز کریم است. خداوند فرمود: «وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَني آدَمَ»؛ جالب است که در کتاب اخیرم از آخوند خراسانی نقل کردم که این‌ها به پیروی از شهید ثانی این را می‌گویند که وقف کردن بر ادیان دیگر درست است؛ برای اینکه این‌ها انسان هستند و خدا انسان را کریم خلق کرده است و بعد آخوند بر این مبنا فتوا داده است؛ لذا این اندیشه در فقه ما مطرح شده است.
این عضو فرهنگستان علوم در انتهای سخنان خود بیان کرد: لبنانی‌ها با این اندیشه توانستند کنار هم زندگی کنند. باید از آموزش و پرورش تفکر دیگرپذیری را ترویج کنیم. چرا باید در قلوب تفتیش کنیم؟ آنچه هست این است که هر کسی قوانین را رعایت کند. این یکی از درس‌هایی است که می‌توانیم از مکتب امام موسی صدر بگیریم و به قول حافظ درخت دوستی بنشانیم.
بنابر این‌گزارش، حجت‌الاسلام علی ذوعلم، رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی آموزش و پرورش، نیز در این مراسم بیان کرد: امام موسی صدر در ۲۰ سال قبل از انقلاب مهاجرت در راه خدا را بر ماندن در یک فضای آرام ترجیح دادند و پایه‌گذار یک سنت در دوره ما شدند. درمورد پاسداشت بزرگان کم می‌گذاریم و گاهی نیز قدرشناس نیستیم.
وی در ادامه افزود: فکر می‌کردم که اگر فردی از کشور دیگری به کشور ما آمده بود و مدرسه ابتدایی راه می‌انداخت و منشأ برکت می‌شد، چقدر او تجلیل می‌شد، اما اینکه یک عالم شیعی در شرایط سختی به کشور لبنان رفته که در آنجا شیعیان تحقیر می‌شدند و در واسطه معرکه حاضر می‌شود، به این مسئله کمتر به آن توجه داریم.
ذوعلم با بیان اینکه کار ایشان مصداق شجره طیبه‌ای است که خداوند در قرآن بدان اشاره کرده است، گفت: ۲۰ سال قبل از انقلاب، دست تدبیر الهی از آن زمان، انقلاب را صادر کرده بود. برخی می‌گویند صادر شد یا نشد، این تفکر انقلابی و سیاسی اقتصادی امام موسی صدر برکات زیادی بر جهان اسلام داشته است. چند سال قبل که لبنان بودم، دیدم تصویر امام راحل، آیت‌الله سیستانی، رهبر انقلاب، امام موسی صدر و سیدحسن نصرالله را کنار هم قرار داده بودند و می‌گفتند که شناسنامه ما این‌هاست.
وی تصریح کرد: حالا اگر برخی سعی می‌کنند این کار‌ها را نادیده بگیرند، نشان از انحراف و زیغی است که در قلب آن‌هاست. این قدر محکمات در سیره تربیتی و سیاسی و اعتقادی امام موسی صدر وجود دارد که باید بدان افتخار کنیم. عالم ایرانی مصلح به کشوری رفته است که از نظر اعتقادی پاره تن تشیع است و با تلاش زیاد در آنجا فعالیت می‌کند. ایشان توانست راهی را بگشاید که امروز این شجره طیبه بار بدهد.
ذوعلم با بیان اینکه امام موسی صدر در بحث تربیتی ریشه‌های فکری عمیقی داشت که متصل به ریشه‌های اندیشه‌های ناب اسلامی است، گفت: نگاه ایشان توحیدی است و در این نگاه همه انسان‌ها دارای فطرت الهی هستند. اسلام دینی است که غربی و شرقی ندارد و این نگاه در امام موسی صدر آن منش را ایجاد می‌کند. نشان ایشان هویت‌ساز است و فراتر از هویت شخصی به شیعیان هویت داد و اسلام و حریت و استقلال را احیا کرد.
وی در ادامه تصریح کرد: در دارالفنونی هستیم که به نام امیرکبیر مزین است و یکی از شهدای توسعه علم محسوب می‌شود. می‌بینید که این خطوط روی هم منطبق است. نگاه امام موسی صدر و امیرکبیر و رهبری انقلاب به یکجا متصل می‌شود. عقلانیت در کنار مجاهدت، اخلاق در کنار علم، معنویت در کنار فناوری، نوآوری در کنار اصالت، اجتهاد پویا در کنار اجتهاد سنتی که قطعات مختلف یک نقشه است. پرهیز از تحجر در کنار قبول نکردن غرب که همگی دو روی یک سکه است.
ذوعلم بیان کرد: باید تلاش کنیم این سرمشق‌ها را در مدرسه‌های خودمان و در منش خودمان الگو قرار دهیم. معتقدم سبک تربیتی امام موسی صدر برای مدارس امروز و معلمان و مدیران سرمشق است و باید به سعه صدر تربیتی بدون کوتاه آمدن از مواضع الهی، که در منابع خود داریم، توجه خاصی کنیم. صراط مستقیم همان است که امام ترسیم کردند و در لبنان و پاکستان این علم برافراشته شده است؛ لذا یک نفر می‌تواند برود و امتی را احیا کند. امید است که از این ذخایر استفاده کنیم.
انتهای پیام
گزارش از مرتضی اوحدی
