بازتاب ویژگی‌های آرمان شهری مهدوی در آیات قرآن

حجت‌الاسلام مهدی یوسفیان، پژوهشگر مرکز تخصصی مهدویت و مدیر گروه مهدویت پژوهشگاه جامعه المصطفی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) در خصوص ویژگی‌های جامعه پس از ظهور و این که چرا باید به بررسی جامعه پس از ظهور پرداخت اظهار کرد: در خصوص جامعه پس از ظهور در قرآن و روایات یک سری کدهایی وجود دارد که به واسطه این پیام‌ها می‌توانیم یک دورنمایی از جامعه دوران ظهور ترسیم کنیم. علاوه بر این که از قرآن و روایات می‌توان استفاده کرد، خِرَد انسانی نیز می‌تواند به این موضوع دست پیدا کند که یک جامعه مطلوب، چگونه جامعه‌ای است. یک جامعه‌ای که زیبنده عنوان انسانی هست از چه ویژگی‌های برخوردار است. لذا از نظر اندیشه آدمی هم ‌می‌توانیم یک جامعه مطلوب را بازترسیم بکنیم. علاوه بر این، اگر به درون و فطرت انسان مراجعه کنیم می‌توانیم تا حد زیادی به ویژ‌گی‌های یک جامعه مطلوب برسیم. علت این که زاویه نقل و عقل و دل تا حد زیادی با هم مطابقت دارد به خاطر این است که دین چیزی جز پاسخ به نیازهای انسان نیست. عقل هم همان هویت راه انسان را به انسان نشان ‌می‌دهد. همه اینها به نحوی به یکجا بر می‌گردد.

وی افزود: اگر بخواهیم به قرآن یا روایات مراجعه کنیم می‌توانیم چند شاخص اصلی برای جامعه دوران ظهور بیان بکنیم که ویژگی‌های اصلی جامعه پس از ظهور کدام است. در سوره نور آیه 55 خداوند یک پرده‌ از جامعه دوران ظهور را به انسان‌ها نشان داده است: «وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا يَعْبُدُونَنِي لَا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا وَمَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ : خدا به كسانى از شما كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده‏‌اند وعده داده است كه حتما آنان را در اين سرزمين جانشين [خود] قرار دهد همان‌گونه كه كسانى را كه پيش از آنان بودند جانشين [خود] قرار داد و آن دينى را كه برايشان پسنديده است به سودشان مستقر كند و بيمشان را به ايمنى مبدل گرداند [تا] مرا عبادت كنند و چيزى را با من شريك نگردانند و هر كس پس از آن به كفر گرايد آنانند كه نافرمانند».

وی اضافه کرد: در اینجا خداوند بیان می‌کند که زمانی خواهد رسید که وعده الهی تحقق پیدا خواهد کرد و خلافت روی زمین در اختیار انسان‌های مومن صالح قرار می‌گیرد. بعد خداوند تبارک و تعالی در خصوص شاخصه این دوران خلافت الهی بیان می‌کند که چند اتفاق می‌افتد: اتفاق اول این است که یک قانون الهی بر روی زمین استقرار پیدا می‌کند. به عبارت دیگر، یک قانون جامع و کاملی که تمام زوایای زندگی انسان در آن دیده شده است و راه‌های تعالی و رشد انسان در آن نوشته شده است. آن قانون کامل برای همه انسان‌ها اجرایی خواهد شد. این که بسیاری از انسان‌ها در زمان حاضر در محرومیت به سر می‌برند و به خاطر یکسری قدرت‌ها و تدبیرها راه حق به روی انسان‌ها بسته شده و از حقیقت خودشان و راهی که باید در آن قرار بگیرد اطلاع ندارند، در آن دوره همه این موانع برداشته می‌شوند و حقیقت برای همه انسان‌ها کشف می‌شود و هویت راه صحیح و زندگی صحیح برای تمام بشریت روشن می‌شود.

یوسفیان در ادامه عنوان کرد: نکته دوم این است که یک امنیت فراگیری در سراسر زمین تحقق پیدا می‌کند. دیگر انواع ظلم و تعدّی و انواغ هنجارشکنی و زیرپا گذاشتن حقوق دیگران برداشته می‌شود. امنیت اقتصادی و اجتماعی و غذایی و امنیت فرهنگی و نظامی و یک امنیت فراگیری به وجود می‌آید و انسان‌ها از یک آرامش حقیقی برخوردار می‌شوند. در روایات به برخی از جزئیات این امنیت اشاره می‌شود: مثلا چنان راه‌ها امن می‌شود که یک شخص می‌تواند به تنهایی مسافرت کند بی‌ آنکه کسی به او تعرضی کند و اموال او را سرقت کند. اینها بیانگر این امنیت فراگیر است. یک آرامشی که در زمان ظهور برای همه تحقق پیدا می‌کند.

وی در ادامه گفت: ویژگی سوم دوران ظهور این است که همه مردم در آن مسیر صحیحی که برای آن خلق شده‌اند یعنی عبودیت و بندگی قرار می‌گیرند. دیگر فضای انحراف در آن زمان نخواهد بود. عموم مردم با خداوند آشنا می‌شوند و در مسیر عبودیت و بندگی قرار می‌گیرند. مردم حریم خود را می‌شناسند که چه کسی هستند و باید به چه طریقی حرکت کنند و در آن مسیر حرکت می‌کنند. یعنی یک عبودیت عمومی شکل می‌گیرد.

وی در خصوص بحث حاکمیت در زمان ظهور تصریح کرد: سیاست مداران جامعه دوران ظهور افراد صالح و شایسته‌ای هستند که از طرف خداوند انتخاب می‌شوند. قانون الهی را می‌دانند و آن را به درستی اجرا می‌کنند. یعنی فضای حاکمیتی و مدیریتی دوران ظهور یک فضای شایسته و سالم هست. این هم یک نکته‌ای است که در قرآن به صراحت بیان شده است. نکته دیگری که از قرآن می‌توان به عنوان مولفه‌های دوران ظهور به دست آوریم، فضای دینی هست. در سوره توبه آیه 33 خداوند اشاره می‌کند به غلبه دین حق بر همه ادیان: هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ. این نشانگر این است که در آن زمان دیگر راه‌های انحرافی و دین‌های ناصواب از جامعه انسانی زدوده می‌شود. راه‌های باطلی که باعث می‌شود انسان‌ها در مسیر ناکجاآباد قرار بگیرد همه از بین می‌رود و یک دین حق و قانون واحد در سراسر جهان مستقر می‌شود.