زن قلب تپنده انتظار تمدن‌ساز است

حجت‌الاسلام والمسلمین مصطفی رضایی، پژوهشگر حوزه مهدویت در گفت‌و‌گو با ایکنا از قم، در دهمین شماره از سلسله گفت‌و‌گو‌های «انتظارپژوهی» با تبیین نقش زن در خانواده منتظر بیان کرد: زن در منظومه دینی، رسالتی فراتر از تعریف‌های رایج و وارداتی دارد و این رسالت نه در تکثر نقش‌ها، بلکه در تعمیق دو نقش بنیادین همسری و مادری معنا پیدا می‌کند.

وی با طرح این پرسش که «زن در خانواده منتظر چه نقشی فراتر از همسری و مادری ایفا می‌کند؟» گفت: در منظومه دینی، رسالت وجودی زن براساس ساختار آفرینش، به دو نقش محوری و کلیدی همسری و مادری محدود و خلاصه شده است. این دوگانگی، نه یک محدودیت، بلکه تمامیت رسالت او در نگاه متعالی الهی است. از این منظر، هرگونه ادعای نقش‌های موازی، به‌ویژه آن‌هایی که از مبانی غربی وارد شده‌اند، نه تنها کمکی به رسالت زن نمی‌کند، بلکه به‌منزله عاملی تخریب‌کننده این هدف غایی تلقی می‌شود. پذیرش این انحصار، گام اول تفکیک مسیر منتظرانه از مسیرهای منحرف است.

این پژوهشگر حوزه مهدویت افزود: این تمرکز مطلق بر دوگانه بنیادین همسری و مادری، به معنای انزوا یا نفی هرگونه فعالیت فرهنگی و علمی نیست بلکه به این معناست که هرگونه فعالیت بیرونی باید تابع و در خدمت این دو محور باشد.

بیشتر بخوانید:

• خانه؛ خط مقدم نیروسازی مهدوی
• انتظار؛ زیستن هدفمند در زندگی
• رنج‌ها و بحران‌ها؛ زمینه‌ساز بیداری و ظهور
• خانواده منتظر؛ خانه‌ای که قبله‌اش امام است
• زیست منتظرانه پدر؛ تعیین‌کننده هویت خانواده
• شکاف میان گفتار و رفتار؛ مهم‌ترین مانع انتقال تربیت منتظرانه
• تربیت مهدوی فرزندان؛ کلید مسئولیت‌پذیری و زمینه‌سازی ظهور
• خانه مهدوی؛ تمرین انتظار آگاهانه
• تربیت مهدوی؛ گذر از فردگرایی به مسئولیت تمدنی

رضایی با هشدار نسبت به شکل‌گیری «نقش سوم» برای زن در خانواده تصریح کرد: براساس این چارچوب، زن در خانواده دینی نقش درآمدزا و مالی ندارد و تلاش برای تحمیل این نقش، که متأسفانه در کلان‌شهرهای امروزی رایج شده، زن را به سمت «نقش سوم» سوق می‌دهد؛ نقشی که در حقیقت نوعی نقش پدرانه است و هم از نظر روان‌شناختی و هم از نظر اجتماعی فاقد توجیه بوده و در نهایت به تضعیف نقش‌های اصلی همسری و مادری منجر می‌شود، هر نقش جدیدی که این محور دوگانه را به چالش بکشد، مضر بوده و باید منتفی شود.

عبور از سطحی‌نگری به رسالت زنان مستلزم درک ساحت تربیتی و تمدنی است

وی با اشاره به برخی برداشت‌های نادرست از جایگاه زن اظهار کرد: برخی از زنان، در درکی سطحی، جایگاه خود را صرفاً در انجام وظایف مادی محض مانند شست‌وشو و تمیزکردن یا تأمین نیازهای همسر خلاصه می‌کنند، این نازل‌ترین و سطحی‌ترین برداشت از رسالت زن است. عبور از این نگاه، مستلزم درک ساحت‌های روحی، تربیتی و تمدنی است که زن متولی آن‌هاست درکی که وظایف را از انجام کار به ایجاد فضا و فرهنگ ارتقا می‌دهد.

این پژوهشگر حوزه مهدویت در تبیین نقش همسری در خانواده منتظر گفت: در نگاه منتظرانه، زن صرفاً همسر نیست، بلکه همسر تسهیل‌گر است، وظیفه او برداشتن موانع داخلی کانون خانواده، مانند استرس، دغدغه‌های غیرضروری و نبود آرامش است موانعی که می‌توانند مرد مجاهد در مسیر انتظار را از مأموریت بزرگ خود بازدارند. این خدمت، خدمتی کیفی و روحی است، نه صرفاً مدیریتی و مادی و وقتی مرد بداند که با بازگشت به خانه، نه با انبوهی از مشکلات عاطفی یا کشمکش‌های روزمره، بلکه با آرامشی مواجه می‌شود که زن با تدبیر خود خلق کرده است، نیروی مضاعفی برای ادامه مسیر به‌دست می‌آورد.

وی نقش مادری را نیز فراتر از تربیت اولیه دانست و افزود: نقش مادری در خانواده منتظر به تربیت نسل محدود نمی‌شود که صرفاً نیازهای اولیه آن‌ها تأمین شده باشد؛ بلکه زن منتظر مادری است که آگاهانه در حال تربیت نسلی برای مقدمه‌سازی ظهور است، این مادر، مربی‌ای است که اهداف بزرگ تمدنی را در تربیت فرزندان نهادینه می‌کند، نه فقط تأمین‌کننده نیازهای روزمره آن‌ها.

رضایی ادامه داد: نقش تسهیل‌گری زن مستقیماً به رسالت مادری او متصل است، مردی که در مسیر انتظار حرکت می‌کند، زمانی می‌تواند با فراغ بال به وظایف بزرگ خود بپردازد که از تربیت نسل بعدی اطمینان داشته باشد، زن تسهیل‌گر با پرورش فرزندانی که در مسائل دینی و اخلاقی خودکفا هستند و نیازمند نظارت دائم و آموزش‌های سنگین پدر نیستند، بار بزرگی را از دوش مرد برمی‌دارد و ظرفیت او را برای انجام مأموریت‌های کلان افزایش می‌دهد.

وی با اشاره به الگوهای عینی این نقش‌آفرینی تصریح کرد: برای درک عملی این نقش‌های تعمیق‌یافته، می‌توان به الگوهای متعالی، به‌ویژه همسر امام راحل(ره) و همسر رهبر معظم انقلاب اسلامی اشاره کرد. این بانوان با تکیه بر همان رسالت دوگانه همسری و مادری، محیطی فراهم آوردند که مردان تراز انقلاب اسلامی بتوانند با کمترین دغدغه داخلی، در مسیر اهداف بزرگ الهی گام بردارند، عملکرد آن‌ها نشان داد که کانون خانواده می‌تواند مرکز قدرت و آرامش یک حرکت عظیم تمدنی باشد.

لزوم تقویت زیرساخت‌های معرفتی زن منتظر

پژوهشگر حوزه مهدویت بر لزوم تقویت زیرساخت‌های معرفتی زن منتظر تأکید کرد و گفت: ایفای این رسالت سنگین یعنی همسری تسهیل‌گر و مادری مقدمه‌ساز، بدون برخورداری از سطح بالای معرفت، علم و دانش ممکن نیست، زنی که از عمق فکری کافی برخوردار نباشد، قادر به تشخیص مرز میان رسالت الهی و نقش‌های تقلیدی نخواهد بود و به‌ناچار به پناهگاه‌های سطحی کشیده می‌شود.

وی افزود: مصرف‌گرایی افراطی، تجمل‌خواهی و چشم‌وهم‌چشمی‌های بیهوده، از جمله آسیب‌هایی است که زنان فاقد عمق معرفتی را تهدید می‌کند و انرژی و تمرکز آنان را از مسیر انتظار و تعالی‌بخشی به خانواده منحرف می‌کند.

رضایی در پایان تصریح کرد: نقش زن فراتر از همسری و مادری، در تعمیق و جهت‌دهی کیفی همین دو ساحت خلاصه می‌شود، زن منتظر، قلب تپنده انتظار تمدن‌ساز است که فعالیت اصلی‌اش در ساحت‌های روحی، تربیتی و فرهنگی کانون خانواده متمرکز است؛ تمرکزی که تنها با تقویت زیرساخت‌های معرفتی حاصل می‌شود و مانع از انحراف به‌سوی نقش‌های مضر و سطحی‌نگری در امور مادی خواهد شد.