سخن نیکو؛ هنر ارتباط با جوانان

به گزارش ایکنا از قم، حجت‌الاسلام محمدمهدی ماندگاری، استاد حوزه علمیه قم در دویست‌ و چهل‌‌و‌هشتمین نشست از سلسله نشست‌های مرکز مطالعات و پاسخگویی بـه شبهات حوزه‌های علمیه با عنوان «ارتباط همدلانه با جوانان در سیره نبوی» که شامگاه ۱۹ آبان‌ماه از طریق تلویزیون اینترنتی پاسخ برگزار شد، با اشاره به اینکه جوانان امروز، گاه در جست‌وجوی راهی هستند تا پیام‌ها و مفاهیم عمیق را نه از مسیر سخن خشک و مستقیم، بلکه در قالبی هنرمندانه، چون داستان، تصویر و جلوه‌های لطیف هنر دریافت کنند، گفت: اگر ما در بیان معارف دینی سه اصل را رعایت کنیم، سخن ما در دل‌ها خواهد نشست؛ زیرا این سه اصل را فطرت و عقل یک‌صدا می‌پسندند. نخست، سخن باید مستند باشد؛ یا به برهان عقل تکیه کند یا به نقل معتبر. دوم، باید قابل فهم باشد و این فهم با تشبیه، تمثیل، تنزیل و تنظیم زیبا به‌دست می‌آید و سوم، باید کاربردی باشد، چنان‌که هر شنونده احساس کند این سخن در زندگی او جریان دارد.

وی افزود: در فضایی که دشمنان دین با تبلیغات گسترده ذهن نسل جوانان را درگیر کرده‌اند، ما باید هوشمندانه سخن بگوییم. قرآن در آیه‌ ۱۰ سوره ملک ریشه‌ این گارد ذهنی را آشکار می‌کند و می‌فرماید: «وَقَالُوا لَوْ کُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ مَا کُنَّا فِی أَصْحَابِ السَّعِیرِ؛ و گویند اگر شنیده و پذیرفته بودیم یا تعقل کرده بودیم در میان دوزخیان نبودیم.»

استاد حوزه علمیه در تبیین آیه ۱۰ سوره ملک گفت: امروزه دشمن از این آیه دو نتیجه مهم گرفته است؛ اقداماتی در رابطه با اینکه مردم سخن خدا و اولیا خدا را نشنوند و کاری کردند که دیگر تقوا وجود نداشته باشد. امروز ابزار‌های رسانه‌ای، از تلفن همراه گرفته تا فضای مجازی، در پی همین تعطیلی عقل‌اند؛ خواه از مسیر شهوت شکم، خواه شهوت جنسی و خواه شهوت قدرت.

وی با بیان مصادیق عینی و چگونگی زیبا سخن گفتن اظهار کرد: بنده وقتی که در جمع ورزشکاران حاضر شدم، سعی کردم با روش تنزیل و تشبیه نکاتی را به آنان گوشزد کنم. به این صورت که مصادیق ملموس ورزشی که با آن سر و کار داشتند را با اصول و ارزش‌های اسلامی تطبیق داده و نمونه‌های عینی را بیان کردم. به‌طور نمونه، اطاعت از مربی مانند اطاعت از ولی خداست، همان‌گونه که شرط پیروزی ورزشکاران، اطاعت از مربی است، در آیه ۵۶ سوره مبارکه مائده نیز شرط پیروزی مؤمنان را اطاعت از ولی خدا می‌داند و می‌فرماید: «وَمَنْ یَتَوَلَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَالَّذِینَ آمَنُوا فَإِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْغَالِبُونَ؛ و هر کس خدا و پیامبر او و کسانى را که ایمان آورده‌اند ولى خود بداند پیروز است چراکه حزب خدا همان پیروزمندانند.»

ماندگاری تصریح کرد: پس باید واژگان خود را زیبا برگزینیم؛ چون سخن نیکو خود هنر است. پس سه اصل در این مقال مطرح است که به زیبا سخن گفتن می‌انجامد؛ تسهیل، تزیین و تدریج. قرآن کریم در تأیید اصل تسهیل در آیه ۱۸۵ سوره مبارکه بقره می‌فرماید: «یُرِیدُ اللَّهُ بِکُمُ الْیُسْرَ وَلَا یُرِیدُ بِکُمُ الْعُسْرَ؛ خدا براى شما آسانى مى‌خواهد و براى شما دشوارى نمى‌خواهد.» همان‌گونه که تیمی را برای مسابقه آراسته می‌کنیم، کلام را نیز باید با تزیین و تدریج بیاراییم. دین خدا را سخت و خشن جلوه ندهیم؛ آن را زیبا و دل‌پذیر عرضه کنیم. «حَبَّبَ إِلَیْکُمُ الْإِیمَانَ وَزَیَّنَهُ فِی قُلُوبِکُمْ» (حجرات/ آیه 7) نماز را می‌توان قرارداد رفاقت با خدا دانست، روزه را قرارداد درمان، خمس و زکات را قرارداد شراکت، جهاد را قرارداد افتخار و مدال‌آوری، و امر به معروف را قرارداد هدایت. آن‌گاه دین، نه تکلیف، که زیباترین پیوند میان انسان و معبود خواهد شد.

پاسخ دین برای عبور از بحران‌های فردی و اجتماعی

وی در پاسخ به این شبهه جوانان که آیا دین برای بحران‌های اجتماعی و فردی آنان پاسخی دارد، بیان کرد: بی‌گمان، دین برای بحران‌هایی که جوانان گرفتار آن می‌شوند، پاسخ دارد. دین در برابر بحران سه مرحله دارد؛ پیش از بحران، هنگام بحران و پس از بحران.

استاد حوزه علمیه افزود: مرحله نخست، پیشگیری است. قرآن می‌فرماید: «فَسْئَلوا أهلَ الذِّکر»؛ یعنی بپرسید، پیش از آنکه گرفتار شوید. بسیاری از بحران‌ها از نپرسیدن آغاز می‌شوند. مرحله‌ دوم، هنگام بحران است. آن‌گاه باید به ولی خدا پناه برد، چنان‌که حضرت زینب(س) در کربلا به امام سجاد(ع) رجوع کرد. در بحران باید سهم خود را بشناسیم و تقصیر را بپذیریم؛ گاهی جراحی لازم است تا پلیدی از دل و جان بیرون رود.

وی افزود: سومین راهکار گذر از بحران، مدیریت پس از بحران است. باز هم باید به‌سوی خدا برگشت و استغفار کرد. قرآن وعده می‌دهد: «یُبَدِّلُ اللهُ سَیّئاتِهِم حَسَنات» خدا نه‌تنها می‌بخشد، بلکه سیئات را به حسنات بدل می‌کند.

ماندگاری تصریح کرد: بنابراین، دین ما بحران را بدون راه‌حل نمی‌گذارد. پیش از بحران، باید پرسید تا در مسیر لغزش نیفتیم؛ در دل بحران، باید پرسید تا اضطراب نگیریم و پس از بحران، باید پرسید تا به استغفار و تطهیر برسیم.

وی خطاب به جوانان گفت: جوانان عزیز به محض آنکه در برابر مشکلی قرار می‌گیرید، گمان نکنید به بن‌بست رسیده‌اید. کسی که خدا، قرآن، عترت، توکل، توسل و باور به ظهور دارد، هرگز بی‌راه نمی‌ماند. در مسیر زندگی، هیچ بحران لاینحلی برای مؤمن وجود ندارد. پس در مسیر بحران نیز سه اصل استعاذه، استعانه و استغفار مهم است.