شب یلدا یک دقیقه کمتر در فضای مجازی باشیم
مدرس و پژوهشگر ارتباطات و فضای سایبری گفت: مهمترین راهکار برای اینکه در جمعهای خانوادگی مانند جشن شب یلدا از تلفن همراه دور بمانیم خودانضباطی و آموزش است، اینکه افراد بیاموزند و به فرزندان خود نیز آموزش دهند که استفاده از تلفن همراه باید زمانمند و کنترلشده باشد.
جشن شب یلدا، بلندترین شب سال و یکی از کهنترین آیینهای ایرانی، فرصتی است برای گردهمایی خانوادهها و زنده نگه داشتن سنتهای دیرینه. در این شب، قصههای مادربزرگ، شوخیهای پدربزرگ و خندههای کودکان، گرمایی میآفریند که هیچ فضای مجازی توان بازآفرینی آن را ندارد.ایکنا- گوشیهای هوشمند و فضای سایبری چگونه میتوانند به برگزاری جمعهای خانوادگی و مهمانیها آسیب بزنند؟
متأسفانه طی سالهای اخیر درباره این آسیبها بسیار سخن گفتیم و گفتند اما کمتر به راهکارهای عملی پرداختهایم. از منظر فردی و اجتماعی، زمانی که در جمع حضور داریم، مگر در موارد ضروری مانند تماس یا پیام فوری طبیعتاً نباید تلفن همراه در دست گرفته شود؛ چه جمعهای دو نفره و چه جمعهای بزرگتر خانوادگی. حتی در فضای خانه نیز وقتی اعضای خانواده در کنار یکدیگر حضور دارند، لازم است استفاده از تلفن همراه به حداقل برسد.
استفاده بیرویه از تلفن همراه، شبکههای اجتماعی و بهطور کلی رسانههای تصویری حتی تلویزیون در جمعهای خانوادگی بهشدت آسیبزاست. برای بزرگسالان، استفاده بیش از چهار ساعت در روز از رسانههای تصویری، ازجمله تلفن هوشمند و تلویزیون، آسیبزا تلقی میشود، برای کودکان زیر دو سال، استفاده از این رسانهها اساساً ممنوع است و برای کودکان 2 تا ۱۵ سال نیز، زمان استفاده نباید بیش از یک تا دو ساعت در روز باشد.
آسیبهای فیزیولوژیک ناشی از استفاده افراطی از تلفن همراه بسیار گسترده است؛ آسیبهای بینایی و مشکلات مربوط به گردن و ستون فقرات مهمترین این آسیبها بهشمار میرود، در کنار این موارد، آسیبهای روانشناختی و اجتماعی نیز قابل توجهاند.
ایکنا- آیا میتوان گفت تلفن همراه به یک رقیب برای جمعهای خانوادگی تبدیل شده است؟
انسان اساساً موجودی اجتماعی است. در تعریف فلسفی، انسان «حیوان ناطق» دانسته میشود یعنی موجودی برخوردار از عقل و خرد که نمود آن در سخن گفتن است. سخن گفتن نیز نیازمند مخاطب است و داشتن مخاطب بهمعنای زیست اجتماعی و حضور در جمع است.
انسان ذاتاً تمایل دارد در دورهمیها و جمعهای خانوادگی حضور داشته باشد بنابراین نباید چنین تصور شود که وجود گروههای خانوادگی در شبکههای اجتماعی میتواند جایگزین دیدارهای حضوری شود. خانوادهها همچنان نیازمند ملاقات حضوری و ارتباط چهرهبهچهره هستند، در شرایطی که امکان دیدار حضوری وجود دارد، تماس تلفنی یا تصویری نمیتواند جایگزین مناسبی باشد، مگر در شرایط اضطراری.
بهطور کلی، هیچ رقیبی برای جمعهای خانوادگی و دورهمیها وجود ندارد و نباید اینگونه القا شود که تلفن همراه یا هر ابزار دیگری میتواند جای خانواده و ارتباط حضوری را بگیرد.
انسانها بهطور طبیعی علاقهمند به حضور در جمعهای خانوادگی و دیدار با یکدیگر هستند. مسائل اقتصادی و معیشتی بسیار بیش از تلفن همراه در کمرنگ شدن دورهمیهای خانوادگی نقش داشتهاند. مشکلاتی مانند گرانی، فشارهای اقتصادی، سختی معیشت و کاهش ارزش پول ملی، تأثیر بیشتری بر کاهش دید و بازدیدها داشته است.
نمیتوان بهطور مطلق گفت که تلفن همراه باعث دوری افراد از یکدیگر شده است. تلفن همراه و فضای مجازی ممکن است یکی از عوامل فرعی در این زمینه باشند اما عامل اصلی محسوب نمیشوند.
ایکنا- چگونه در جمعهای خانوادگی از تلفن همراه دور بمانیم؟
برخی از این راهکارها میتواند سلیقهای باشد. برای مثال، بعضی خانوادهها هنگام ورود مهمانان، سبدی در ورودی منزل قرار میدهند تا افراد تلفن همراه خود را در آن بگذارند و در طول دورهمی کمتر به سراغ موبایل بروند. این روش، اگرچه فانتزی به نظر میرسد اما میتواند تا حدی مؤثر باشد.
با این حال، مهمترین راهکار، خودانضباطی و آموزش است؛ اینکه افراد بیاموزند و به فرزندان خود نیز آموزش دهند که استفاده از تلفن همراه باید زمانمند و کنترلشده باشد. استفاده از هر رسانهای، بهویژه رسانههای تصویری مانند تلویزیون، تلفن همراه و شبکههای اجتماعی، باید در چارچوب مشخصی انجام شود.
باید به افراد آموزش داده شود که استفاده بیش از حد از تلفن همراه، منجر به آسیبهای فیزیکی و روانی میشود. همچنین، زمانی که فردی در دورهمیها بهطور مداوم از تلفن همراه استفاده میکند، این پیام را به دیگران منتقل میکند که حضور اعضای خانواده برای او اولویت ندارد.
آموزش سواد رسانهای، سواد سایبری و حتی نحوه بهرهمندی صحیح از هوش مصنوعی، باید از سنین پیش از دبستان آغاز شود. در حال حاضر، آموزش سواد رسانهای در پایه دهم ارائه میشود که برای آن سن، بسیار دیر است. در کنار این موضوع، والدین و معلمان نیز باید متناسب با پیشرفتهای فناوری، دانش و مهارت لازم را کسب کنند تا از فرزندان و دانشآموزان خود عقب نمانند.
علاوهبر این، آموزش امنیت در استفاده از هوش مصنوعی، شبکههای اجتماعی و پیامرسانها برای کودکان و بزرگسالان ضروری است. تلفن همراه برای تسهیل زندگی انسانها طراحی شده است اما استفاده نادرست و افراطی از آن میتواند به بروز اختلالات جدی و کمرنگ شدن روابط خانوادگی و دورهمیها منجر شود.
در نهایت، رسانههایی مانند صداوسیما، خبرگزاریها و سایر رسانههای صوتی و تصویری که مخاطبان گستردهای دارند، باید نقش فعالتری در ترویج فرهنگ صحیح استفاده از تلفنهای هوشمند و فناوریهای نوین ایفا کنند.
اکنون که در آستانه شب یلدا قرار داریم، فرصتی است تا بار دیگر به اهمیت دورهمیهای خانوادگی بیندیشیم و برای یک شب هم که شده، گوشیهای هوشمند را کنار بگذاریم. یلدا یادآور پیوندهای عاطفی و فرهنگی ماست. شبی که باید با گفتوگو، خنده و خاطرهسازی سپری شود نه با حضور خاموش در فضای مجازی. اگر هر یک از ما تنها یک دقیقه کمتر در فضای مجازی باشیم، میتوانیم لحظهای بیشتر در کنار خانواده باشیم و معنای واقعی یلدا را زنده نگه داریم.
انتهای پیام
