نبود راهبرد‌های کارآمد فرهنگی و اقتصادی؛ تهدید پایداری اجتماعی
حجت‌الاسلام والمسلمین مهاجرنیا ضمن انتقاد از نبود طرح‌های جامع فرهنگی و اقتصادی گفت: گسترش فساد و آسیب‌های فرهنگی در جامعه نگران‌کننده است و بخش عمده آن ریشه در بحران اقتصادی دارد.
به گزارش ایکنا از قم، حجت‌الاسلام والمسلمین محسن مهاجرنیا، رئیس اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی طلوع مهر در دویست‌وهفتادونهمین نشست از سلسله کرسی‌های آزاداندیشی با موضوع «گفتمان مقاومت» و چهاردهمین جلسه تفسیر سوره فتح که با همکاری قرارگاه فرهنگی طلوع مهر، مجمع هماهنگی پیروان امام و رهبری استان قم و انجمن علمی قرآن و تحول علوم ایران شامگاه ۲۴ مهرماه در دانشگاه طلوع مهر قم برگزار شد، ضمن بررسی مفهوم «غنیمت» در سوره مبارکه فتح و تطبیق آن با وظایف دولت اسلامی در شرایط اقتصادی امروز گفت: قرآن، کسانی را که از حضور در جبهه سر باز زدند، سرزنش و در مقابل، مؤمنانی را که در بیعت رضوان حضور داشتند، ستایش می‌کند و وعده فتحی نزدیک‌و غنائم فراوان‌به آنان می‌دهد.
مهاجرنیا با تبیین مفهوم «غنیمت» در صدر اسلام بیان کرد: در آن دوران، زندگی مسلمانان تا حد زیادی از طریق غنائم جنگی تأمین می‌شد. غنیمت شامل اموال، تجهیزات، زمین و منابعی بود که در جنگ مشروع و تحت رهبری پیامبر یا امام عادل به دست می‌آمد و طبق دستور قرآن، خمس آن به حکومت اسلامی تعلق داشت.
وی افزود: در گذشته، چون رزمندگان با هزینه شخصی در جنگ شرکت می‌کردند، غنائم میان آنان تقسیم می‌شد؛ اما امروزه که نیرو‌های نظامی از دولت حقوق می‌گیرند و هزینه‌ها از بیت‌المال تأمین می‌شود، فتوای فقها این است که غنائم باید به حکومت اسلامی بازگردد و مالکیت شخصی بر آن وجود ندارد.
رئیس اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی طلوع مهر تفاوت میان «غنیمت» و «فِیء» را تبیین کرد و گفت: غنیمت در جنگ به دست می‌آید، اما «فِیء» اموالی است که بدون جنگ و در شرایط صلح به مسلمانان می‌رسد؛ مانند ماجرای فدک که یهودیان خیبر آن را به پیامبر(ص) هدیه دادند.
وی با اشاره به فتوای امیرالمؤمنین(ع) در جنگ جمل اظهار کرد: همان‌گونه که حضرت اجازه تصرف در اموال مسلمانان را ندادند، امروز نیز فقها گرفتن غنیمت از اموال مردم مسلمان را جایز نمی‌دانند.
آثار اقتصادی و فرهنگی غنیمت در صدر اسلام
مهاجرنیا با اشاره به نقش اقتصادی و سیاسی غنیمت در صدر اسلام اظهار کرد: غنائم علاوه بر تأمین معیشت رزمندگان، موجب تقویت بیت‌المال، افزایش قدرت نظامی و مشروعیت سیاسی حکومت اسلامی می‌شد و سبب افزایش وفاداری و مشارکت مردم در حمایت از حکومت می‌گردید.
وی یکی از جنبه‌های فرهنگی غنیمت را «انتقال دانش و فرهنگ» دانست و بیان کرد: مسلمانان پس از فتوحات، کتابخانه‌ها و منابع علمی سرزمین‌های فتح‌شده را به‌عنوان غنیمت فرهنگی به دارالحکمه بغداد منتقل کردند. این انتقال علمی، پایه‌گذار شکوفایی تمدن اسلامی و بعد‌ها رنسانس در غرب شد.
استاد حوزه و دانشگاه با بازگشت به تفسیر سوره فتح گفت: قرآن در این سوره دو نوع غنیمت را مطرح می‌کند؛ غنیمت‌های معنوی مانند ایمان، آرامش، رضایت الهی و پیروزی نزدیک، و غنیمت‌های مادی که خداوند به مؤمنان راستین وعده داد. در مقابل، منافقان تنها به دنبال غنائم مادی بودند و از شرکت در صلح حدیبیه خودداری کردند، زیرا نیتشان دنیاطلبی بود.
وی تأکید کرد: نگاه قرآن به اقتصاد و غنیمت، نگاهی معنوی و ارزش‌محور است؛ بدین معنا که اقتصاد اسلامی باید در خدمت ایمان، عدالت و رضایت الهی باشد، نه صرفاً در پی سود و منافع مادی.
تطبیق مفاهیم قرآنی با شرایط امروز
مهاجرنیا با تطبیق مفاهیم سوره فتح بر وضعیت کنونی جامعه اسلامی اظهار کرد: جامعه ما امروز با مشکلات اقتصادی عمیقی مواجه است و دولت اسلامی نمی‌تواند در چنین شرایطی تنها به شعار اقتصاد آزاد بسنده کند و از مسئولیت خود شانه خالی کند.
وی تأکید کرد: آیات قرآن نشان می‌دهد در دوران بحران، خداوند خود مدیریت اقتصادی جامعه اسلامی را بر عهده گرفته است و این الگویی روشن برای دولت اسلامی امروز است.
مهاجرنیا با تأکید بر وظیفه دولت در شرایط کنونی گفت: دولت اسلامی باید با تمام قوا برای مدیریت اقتصادی جامعه به میدان بیاید و بداند که مشارکت مردم، حضور آنها در صحنه و وفاداری‌شان به نظام، بخش زیادی‌اش در گرو حل مشکلات اقتصادی و معیشتی است.
رئیس اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی افزود: اگر مردم متدین و نیرو‌های وفادار به انقلاب ببینند، زندگی‌شان دچار فشار و خانواده‌هایشان در معرض آسیب‌های معیشتی و اخلاقی قرار گرفته‌اند، توان و انگیزه حضور در عرصه‌های دیگر از آنان سلب خواهد شد.
عضو هیئت‌مدیره انجمن علمی قرآن و تحول علوم ایران با انتقاد از نبود طرح‌های جامع فرهنگی و اقتصادی تصریح کرد: گسترش فساد و آسیب‌های فرهنگی در جامعه نگران‌کننده است و بخش عمده آن ریشه در بحران اقتصادی دارد.
وی بیان کرد: دولت باید با برنامه‌ریزی دقیق، بهره‌گیری از ظرفیت مردم متدین و مدیریت جهادی، برای حل این معضلات اقدام فوری و مؤثر انجام دهد تا از تضعیف ارزش‌های اسلامی و آسیب به سرمایه اجتماعی انقلاب جلوگیری شود.
انتهای پیام
