خانه؛ خط مقدم نیروسازی مهدوی

حجت‌الاسلام والمسلمین مصطفی رضایی، پژوهشگر حوزه مهدویت در گفت‌و‌گو با ایکنا از قم، در اولین شماره از سلسله گفت‌و‌گو‌های «انتظارپژوهی» بیان کرد: با کمال تأسف باید گفت وقتی از مهدویت صحبت می‌کنیم، عمده دیدگاه‌ها به سمت مباحث اعتقادی یا علائم ظهور می‌رود، اما کمتر به این پرداخته می‌شود که خانه و خانواده، خط مقدم نیروسازی مهدویت هستند.

وی افزود: هر نیروی انسانی که قرار است در گام‌های بزرگ ظهور نقش‌آفرین باشد، از جایی رشد کرده و آنجا معمولاً خانه‌اش بوده است. فرهنگ، ارزش‌ها، رفتار‌ها و حتی آرزو‌های او، سال‌ها پیش از ورود به میدان اجتماعی، در خانه شکل گرفته است، اگر این خانه در مسیر مهدویت تنظیم شده باشد، یعنی فضای آن، گفت‌وگوهایش، آدابش و حتی برنامه‌های روزانه‌اش با محوریت امام عصر(عج) شکل گرفته باشد، عملاً یک کارخانه تربیت نیروی منتظر ایجاد شده است.

تبعات عدم پی‌ریزی تربیت خانواده مهدوی

پژوهشگر حوزه مهدویت با بیان اینکه عدم پی‌ریزی تربیت خانواده مهدوی چه آثاری در پی دارد، بیان کرد: وقتی بستر تربیت مهدوی در خانواده آماده نباشد، جوانی که در خانه هیچ تجربه‌ای از زندگی منتظرانه نداشته، باید بعد از ورود به جامعه، از صفر یاد بگیرد که چطور در خط امام عصر(عج) حرکت کند.

وی تصریح کرد: وقتی از «خانه آسمانی و خانواده منتظر» صحبت می‌کنیم، درباره یک پیوند زنده حرف می‌زنیم؛ چیزی که نمی‌شود آن را از هم جدا کرد، خانه و خانواده دو روی یک سکه‌اند، خانه تنها دیوار و سقف نیست، یک فضا و زیست‌جهان است که باید پر از نور و آرامش و یاد خدا باشد.

رضایی افزود: خانواده هم فقط مجموعه‌ای از افراد کنار هم نیست، بلکه شبکه‌ای از روابط قلبی، فکری و عملی است که در بستر همین خانه شکل می‌گیرد، اگر بخواهیم خانواده‌ای داشته باشیم که واقعاً در تراز ظهور باشد، باید خانه‌اش هم آسمانی شده باشد. 

پیوند خانه و خانواده در مسیر تربیت خانواده منتظر 

وی خانه را ظرف و خانواده را مظروف دانست و اظهار کرد: این ظرف و مظروف آن‌قدر با هم درگیرند که تغییر در یکی، دیگری را هم دگرگون می‌کند. اگر خانواده بخواهد منتظر باشد، اما فضای خانه با این فرهنگ هماهنگ نباشد، مسیر تربیت ناممکن می‌شود. از آن طرف، خانه آسمانی بدون خانواده منتظر هم مثل مسجدی است که نماز در آن خوانده نشود، ظاهر دارد اما مأموریتش ناقص است. در نگاه قرآن، هم محیط زندگی باید سکینه بیاورد، هم روابط انسانی. وقتی این دو کنار هم قرار بگیرند، آن وقت خانه تبدیل به پایگاه واقعی برای پرورش نسل آماده ظهور می‌شود.

پژوهشگر حوزه مهدویت بیان کرد: متأسفانه ما معمولاً می‌خواهیم فرزندان منتظر یا همسران منتظر تربیت کنیم، اما محیط خانه همان فضای روزمره‌ای است که بیشتر براساس ذوق‌های شخصی، فشار‌های اجتماعی یا حتی الگو‌های مصرف‌زده غربی طراحی شده است. این یعنی تلاش ما به هدف نمی‌رسد یا مسیرش سخت و طاقت‌فرسا می‌شود، مثل این است که بخواهید بذر گیاهی بهشتی را در خاک نامناسب بکارید؛ حتی اگر به بار بنشیند، ضعیف می‌شود. در حالی که در آیات قرآن و روایات اهل بیت(ع) شاخص‌های فراوانی برای این خانه و خانواده آمده است. 

ساختن آمادگی؛ معنای واقعی انتظار

وی انتظار را با عبارت ساختن آمادگی تعریف کرد و گفت: به‌طور قطع انتظار فقط نشستن برای شنیدن خبر ظهور نیست، انتظار یعنی ساختن آمادگی، یعنی اگر امام عصر(عج) امروز در خانه ما قدم بگذارد، همه چیز از روابط بین اعضای خانواده گرفته تا نحوه خرج‌کرد و حتی گوشه‌گوشه چیدمان با فرهنگ انتظار همخوان باشد. وقتی فرزند در چنین فضایی بزرگ شود، دیگر تربیتش یک آموزش جداگانه و دستوری نیست بلکه با نفس کشیدن در فرهنگ انتظار شکل می‌گیرد. 

رضایی یکی از چالش‌های تربیت مهدوی را فاصله میان خانه و فرهنگ انتظار دانست و بیان کرد: خانه‌ها گاهی بیشتر شبیه محل‌هایی برای اسکان و گذران زندگی‌اند تا پایگاه‌هایی برای پرورش نسل منتظر، از سوی دیگر، الگو‌های عینی کمی از خانه‌های منتظرانه داریم؛ بیشتر حرف‌ها کلی و معنوی است، اما وقتی پای اجرا می‌رسد دست خانواده‌ها خالی می‌ماند. 

وی اظهار کرد: راه‌حل این مشکل این است که خانه را دوباره بازطراحی کنیم؛ نه فقط از لحاظ دکور و اشیا، بلکه از نظر برنامه معنوی روزانه، عادت‌های خانوادگی و هر چیزی که می‌توان آن را تغییر داد. این خانه‌ها، وقتی به هم وصل شوند، شبکه‌ای از پایگاه‌های گسترده و مؤثر تشکیل خواهند داد که نیروی انسانی برای جامعه مهدوی تربیت می‌کنند.

رضایی در پایان گفت: اگر این اتفاق بیفتد، خانه آسمانی و خانواده منتظر دیگر یک شعار نیست، بلکه یک راهبرد واقعی در مسیر تمدن نوین اسلامی می‌شود چون ظهور با انسان‌ها و خانه‌هایی آغاز می‌شود که قبل از آمدن امام، گوشه‌ای از طعم زندگی در جهان او را چشیده باشند.

گفت‌وگو از هانیه محمدنژاد