جنبه‌های شباهت ذوالقرنین با حضرت مهدی(عج)
سفر حضرت مهدی(عج) به تمام نقاطی که ذوالقرنین به آن‌ها سفر کرده بود، غیبت طولانی هر دو، مالک شدن هر دو بر کل سرزمین، یاری خضر نبی(ع) برای هر دو و اقبال عمومی مردم دنیا به ذوالقرنین و امام زمان(عج) از جنبه‌های مشابهت حضرت مهدی(عج) و ذوالقرنین است.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدجواد حاجی‌ابوالقاسم‌دولابی، استاد حوزه علمیه قم در بخش اول از یادداشتی که در اختیار ایکنای قم قرار داده است، نوشت: یکی از کسانی که در روایات شیعه، در مورد مشابهت او با حضرت مهدی(عج) سخن گفته شده، ذوالقرنین است؛ بنابراین مناسب است برای آشنا شدن بیشتر با امام زمان(عج)، اندکی در مورد ذوالقرنین و جنبه‌های مشابهت او با حضرت مهدی(عج) سخن گفته شود.
۱. هر دو بنده صالح خدا و حجت بر بندگان هستند
اولین جنبه مشابهت بین حضرت مهدی(عج) و ذوالقرنین در بندگی خدا و حجت شدن بر بندگان است؛ در روایتی از رسول مکرم اسلام(ص) آمده است: «إنّ ذا القَرنَينِ كانَ عَبدا صالِحا جَعَلَهُ اللّه ُ عَزَّ و جلَّ حُجَّةً على عِبادِهِ، فدَعا قَومَهُ إلَى اللّه ِ و أمَرَهُم بِتَقواهُ؛ ذوالقرنین بنده صالحی بود که خدای متعال او را حجت بر بندگان قرار داده بود، پس قومش را به سمت خدا فراخواند و آنان را به تقوای الهی دستور داد.» (شیخ صدوق، کمال‌الدین و تمام النعمة، ص ۳۹۴) همچنین عبد الله و صالح بودن از اوصاف تمامی ائمه شیعه است، اما لقب عبد صالح، به‌صورت ویژه به امام زمان(عج) نیز داده شده است. (مرعشی نجفی، شرح إحقاق الحق، ج ۲۹، ص ۶۵۷) همچین لقب حجت، از القاب مشهور امام زمان(عج) است.
۲. غیبت طولانی هر دو
دومین شباهت ذکر شده در روایات، مسئله غیبت است؛ مرحوم شیخ صدوق روایتی را در مورد تشرف احمد بن اسحاق به محضر امام عسکری(ع) نقل می‌کند که در آن دیدار، موفق به تشرف خدمت امام زمان(عج) نیز می‌شود. در این روایت آمده است که امام عسکری(ع) در این تشرف به احمد بن اسحاق فرمودند: «یا أحمد بن إسحاق مثله فی هذه الأمة مثل الخضر علیه السلام، ومثله مثل ذی القرنین، والله لیغیبن غیبة لا ینجو فیها من الهلکة إلا من ثبته الله عز وجل على القول بإمامته وفقه (فیها)للدعاء بتعجیل فرجه، فلما کان من الغد عدت إلیه فقلت له: یا ابن رسول الله لقد عظم سروری بما مننت (به)علی فما السنة الجاریة فیه من الخضر وذی القرنین؟ فقال: طول الغیبة یا أحمد، قلت: یا ابن رسول الله وإن غیبته لتطول؟ قال: إی وربی حتى یرجع عن هذا الامر أکثر القائلین به ولا یبقى إلا من أخذ الله عز وجل عهده لولا یتنا، وکتب فی قلبه الایمان وأیده بروح منه؛ ای احمد بن اسحاق، ماجرای مهدی در این امت، مانند ماجرای خضر و مانند ماجرای ذوالقرنین است. قسم به خدا غیبتی خواهد داشت که جز آنکه خدا او را بر امامتش ثابت‌قدم نگه دارد و وی را موفق به دعای برای تعجیل فرجش بگرداند، کسی نجات پیدا نخواهد کرد. احمد بن اسحاق گوید روز دوم به خدمت امام عسکری(ع) رفتم و از حضرت سؤال کردم که سنتی که از خضر و ذوالقرنین در آن حضرت وجود دارد، چیست؟ امام عسکری فرمودند: «ای احمد، طولانی شدن دوران غیبت»؛ پرسیدم: یا بن رسول الله! آیا به‌درستی که دوران غیبتش طولانی خواهد بود؟ فرمودند: آری قسم به پروردگارم، تا جایی که اکثر معتقدین به این امر، از او بر می‌گردند و جز کسی که خدای متعال از او برای ولایت ما پیمان گرفته باشد و در قلبش ایمان را ثبت کرده باشد و با روحی از جانب پروردگار مؤید شده باشد، باقی نخواهد ماند.» (شیخ صدوق، کمال‌الدین و تمام النعمة، ص ۳۸۴).
همچنین در ادامه همان روایت که از شباهت با رسول خدا(ص) نقل شده بود، آمده است: «فَضَرَبُوهُ عَلَی قَرْنِهِ فَغَابَ عَنْهُمْ زَمَاناً حَتَّی قِيلَ مَاتَ أَوْ هَلَكَ بِأَيِّ وَادٍ سَلَكَ ثُمَّ ظَهَرَ وَ رَجَعَ إِلَی قَوْمِهِ فَضَرَبُوهُ عَلَی قَرْنِهِ الْآخَرِ وَ فِيكُمْ مَنْ هُوَ عَلَی سُنَّتِ؛ وقتی که ذوالقرنین مردم را به سمت خدا دعوت کرد، به سر او ضربتی زدند، او نیز از میان آنان غایب شد، تا اینکه گفته شد مرده است یا هلاک شده است، در کدام وادی سفر کرده است؟ سپس ظاهر شد و به قوم خویش بازگشت، پس به سمت دیگر سر او ضربتی زدند و در میان شما نیز کسی است که به سنت او (در زمینه غیبت) است.» (شیخ صدوق، کمال‌الدین و تمام النعمة، ص ۳۹۴)
۳. سفر حضرت مهدی(عج) به تمام نقاطی که ذوالقرنین به آن‌ها سفر کرده بود
از دیگر مشابهت‌های حضرت مهدی(عج) با ذوالقرنین در روایات، سفر به تمام نقاطی است که ذوالقرنین سفر کرده بود؛ در روایت رسول خدا(ص) آمده است: «نَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ مَكَّنَ لِذِي الْقَرْنَيْنِ فِي الْأَرْضِ وَ جَعَلَ لَهُ مِنْ كُلِّ شَیْءٍ سَبَباً وَ بَلغَ الْمَغْرِبَ وَ الْمَشْرِقَ وَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَی سَيَجْرِی سُنَّتَهُ فِي الْقَائِمِ مِنْ وُلْدِي فَيُبَلِّغُهُ شَرْقَ الْأَرْضِ وَ غَرْبَهَا حَتَّی لَا يَبْقَی منهلا (مَنْهَلٌ) وَ لَا موضعا (مَوْضِعٌ) مِنْ سَهْلٍ وَ لَا جَبَلٍ وَطِئَهُ ذُو الْقَرْنَيْنِ إِلَّا وَطِئَهُ وَ يُظْهِرُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ كُنُوزَ الْأَرْضِ وَ مَعَادِنَهَا وَ يَنْصُرُهُ بِالرُّعْبِ فَيَمْلَأُ الْأَرْضَ بِهِ عَدْلًا وَ قِسْطاً كَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً؛ خدا به ذوالقرنین در زمین مکنت داد و برای او از هر چیز وسیله‌ای یا راهی قرار داد و به مغرب و مشرق رسید و خدای متعال به زودی سنت او را در قیام‌کننده از نسل من قرار خواهد داد. پس او را به شرق و غرب زمین خواهد رساند تا اینکه هیچ کناره آبی، یا زمینی هموار یا کوهی که ذوالقرنین در آنجا گام گذاشته باشد، باقی نمی‌ماند، جز اینکه مهدی(عج) نیز در آنجا گام خواهد گذاشت و خدای عزوجل برای او گنج‌های زمین و معادن آن را خواهد گشود، و او را با ترس یا گرسنگی یاری خواهد کرد. پس زمین را پر از عدل و داد خواهد کرد، همان‌طور که پر از جور و ظلم شده است.» (شیخ صدوق، کمال‌الدین و تمام النعمة، ص ۳۹۴)
از امیرمؤمنان علی(ع) نیز نقل شده است که فرمودند: «لا تبقى مدینة دخلها ذوالقرنین إلا دخلها المهدی؛ هیچ شهری که ذوالقرنین بر آن وارد شده باشد، باقی نمی‌ماند، جز آنکه مهدی نیز در آن وارد خواهد شد.» (علی بن یونس نباطی بیاضی، الصراط المستقیم، ج ۲، ص ۲۵۷) در نقل دیگری برای این روایت آمده است که حضرت فرمودند: «و یتوجه إلى الآفاق، فلا تبقى مدینة وطئ‌ها ذو القرنین إلا دخلها؛ به سمت آفاق خواهد رفت، پس هیچ شهری که ذوالقرنین در آن گام گذاشت، باقی نخواهد ماند، مگر اینکه مهدی نیز وارد آن می‌شود و آن را آباد خواهد کرد.» (شافعی سلمی، عقد الدرر فی أخبار المنتظر، ص ۲۰۰)
۴. مالک شدن هر دو بر کل سرزمین
در پی این سفر‌ها و پیروزی‌های الهی، حضرت مهدی(عج) مالک کل سرزمین خواهد شد (اینکه این سرزمین، مکانی خاص یا کل زمین است مورد اختلاف است)؛ از نبی مکرم(ص) نقل شده است که فرمودند: «مَلَكَ الأَرْضَ أَرْبَعَةُ: مُؤْمِنَانِ، وَكَافِرَانِ، فَالْمُؤْمِنَانِ وَذُو الْقَرْنَيْنِ، سُلَيْمَانُ بْنُ دَاوُدَ، وَالْكَافِرَانِ بُخْتَنَصَّرُ، وَنُمْرُودُ بْنُ كَنْعَانَ و سیملک‌ها خامس منأهلِ بَيتی؛ چهار نفر مالک کل سرزمین شدند، دو مؤمن و دو کافر، دو مؤمن ذوالقرنین و سلیمان بودند، و دو کافر نمرود و بخت‌نصر؛ و به‌زودی نفر پنجمی از اهل بیت من آن را مالک خواهد شد.» (شافعی سلمی، عقد الدرر فی أخبار المنتظر، ص ۷۷)
این مطلب در کتب اهل سنت، به نقل از کعب الأحبار یهودی نیز نقل شده است که گفت: «إنی لأجد المهدی مکتوبا فی أسفار الأنبیاء ما فی حکمه ظلم ولا عیب، یملک الدنیا کما ملک ذو القرنین، وسلیمان بن داود علیهما السلام؛ من در أسفار (کتب) انبیا این‌چنین می‌یابم که در حکومت مهدی(عج)، هیچ ظلم و عیبی نیست، همان‌طور که ذوالقرنین و سلیمان بن داود(ع) مالک دنیا شدند، او نیز مالک خواهد شد.» (لیلی مبروک، علامات الساعة الصغری والکبری، ص ۵۳)
نکته دیگر در روایات در مورد حضرت مهدی(عج) که دلالت بر همین مطلب دارد، عبارت متواتری است که رسول خدا(ص) در مورد آن حضرت فرمودند: زمین را پر از عدل خواهد کرد «یَمْلَأُ اللهُ به الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا»؛ که دلالت بر حکومت جهانی امام زمان(عج) دارد.» (کلینی، کافی، ج ۱، ص ۳۳۸)
۵. یاری خضر نبی(ع) برای هر دو
حضرت خضر(ع)، فرمانده اصلی سپاه ذوالقرنین بود، همچنین این نبی بزرگوار از یاوران اصلی حضرت مهدی(عج) در زمان غیبت و زمان ظهور خواهد بود. در مورد ارتباط حضرت خضر(ع)، با ذوالقرنین آمده است: «و کان الخضر على مقدمة ذی القرنین یطلب عین الحیاة؛ خضر فرمانده پیش‌قراولان کسانی بود که به‌دنبال چشمه زندگانی بودند.» (شیخ صدوق، کمال‌الدین و تمام النعمة، ص ۲۹۸)
در مورد ارتباط حضرت خضر(ع) با حضرت مهدی(عج) نیز از امام عسکری(ع) نقل شده است که فرمودند: «إنّ الخضرَ شَرِبَ مِن ماءِ الحَياةِ فهُو حَيٌّ لا يَموتُ حتّى يُنفَخَ في الصُّورِ، و إنّهُ لَيأتِينا فيُسَلِّمُ فنَسمَعُ صَوتَهُ و لا نَرى شَخصَهُ، و إنّهُ لَيَحضُرُ حيثُ ما ذُكِرَ، فمَن ذكَرَهُ مِنكُم فلْيُسَلِّمْ علَيهِ، و إنّهُ لَيَحضُرُ المَوسِمَ كُلَّ سَنةٍ فيَقضي جَميعَ المَناسِكِ و يَقِفُ بعَرَفَةَ فيُؤمِّنُ على دُعاءِ المؤمِنينَ، و سيُؤنِسُ اللّه ُ بهِ وَحشَةَ قائمِنا في غَيبَتِهِ، و يَصِلُ بهِ وَحدَتَهُ؛ به‌درستی که حضر از آب حیات نوشید؛ پس تا زمان دمیدن در صور زنده است و به‌درستی که هر سال در موسم حج حاضر می‌شود و در عرفه می‌ایستد و برای دعای مؤمنان، آمین می‌گوید و به‌زودی خدا به‌واسطه او تنهایی قائم ما(عج) را در زمان غیبت به انس و تنهایی ایشان را به وصل با خضر(ع) تبدیل خواهد کرد.» (قطب‌الدین راوندی، الخرائج والجرائح، ج ۳، ص ۱۱۷۴)
۶. اقبال عمومی مردم دنیا به ذوالقرنین و امام زمان(عج)
نکته دیگر در مشابهت حضرت مهدی(عج) و ذوالقرنین، اقبال عمومی به آن دو است؛ طبری در تاریخ خویش در مورد ذو القرنین می‌گوید: «و یقال لم یجتمع ملک الأرض ولم یجتمع الناس على ملک واحد إلا على ثلاثة ملوک نمرود بن أرغوا وذی القرنین وسلیمان بن داود؛ همه مردم بر حکومت یک نفر موافقت نداشتند، جز در سه جا: نمرود بن أرغوا، ذو القرنین و سلیمان بن داود.» (طبری، تاریخ الأمم والملوک، ج ۱، ص ۱۴۲)
در مورد امام زمان(عج) نیز همه مردم با آن حضرت بیعت خواهند کرد؛ حذیفه بن یمان از نبی مکرم اسلام(ص) نقل کرده است که فرمودند: «یرضی فی خلافته أهل الأرض وأهل السماء، والطیر فی الجو؛ در زمان خلافت او، اهل زمین و اهل آسمان و پرندگان آسمان خوشنود خواهند شد.» (مقدسی، عقد الدرر فی أخبار المنتظر، ص ۳۴)
انتهای پیام
