وظایف مسلمانان در شرایط جنگی از منظر آیات و روایات
با توجه به شرایط جنگی پیش آمده در کشور که عده‌ای از هموطنان ما نیاز به یاری و کمک دارند بر همه مسلمانان لازم است تا هر کسی به اندازه توانش برادران و هموطنانش را یاری کند که در آیات مختلف قرآن نیز بر این مهم تأکید شده است.
حجت‌الاسلام والمسلمین عیسی عیسی‌زاده، عضو هئیت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن یادداشتی با عنوان «قرآن و وظایف مسلمانان در شرایط جنگی» در اختیار ایکنا قرار داده است که متن آن در ادامه می‌آید:
پاسخ محکم قرآن در پاسخ به اینکه در شرایط جنگی هموطنان در تعامل با یکدیگر چه وظیفه‌ای دارند، این است: یاری کردن. خداى سبحان در سوره انفال می‌فرمايد: «إِنِ اسْتَنْصَرُوكُمْ فِى الدِّينِ فَعَلَيْكُمُ النَّصْرُ؛ اگر گروهى (مومنان مهاجر) به خاطر حفظ دين و آیين‌شان از شما يارى طلب كنند، بر شما لازم است كه به يارى آنان بشتابيد.»
بیشتر بخوانید:
- پاسخ‌های صادقانه به سؤالات کودکان درباره جنگ بدهیم
- مراقب قرآن‌های روی نیزه توسط رژیم سفاک صهیونی باشیم
- قرآن؛ نسخه آرامش و پایداری در روزگار بحران‌ها
- آنچه باید از اخبار جعلی بدانیم
- جنگ موجودیت
- تحلیلی بر دفاع مشروع ایران در مقابل تجاوز رژیم صهیونی
- چند توصیه قرآنی در شرایط بحران
- دفاع مشروع از منظر نهج‌البلاغه
در قرآن، به کمک و یاری انصار به مجاهدین در آیات مختلفی اشاره شده است؛ به‌ویژه در سوره انفال، آیه 74، «والّذين ءامنوا وهاجروا وجهدوا فى سبيل اللّه والّذين ءاووا وّنصروا أولئك هم المؤمنون حقًّا؛ و آن‌ها كه ايمان آوردند و هجرت کردند و جهاد در راه خدا كردند، و آن‌ها كه پناه دادند و ياری كردند، آنان مؤمنان حقيقی‌اند» و به صراحت از ایمان‌آورندگان، مهاجران و کسانی که هجرت کردند، جهاد کردند، کسانی که پناه دادند و نیز یاری کردند، به‌عنوان مؤمنان حقیقی یاد شده است. این آیه به‌طور خاص به انصار اشاره دارد که به مجاهدین (مهاجران از مکه به مدینه) پناه دادند و از آن‌ها حمایت کردند.
به‌طور خلاصه، آیات قرآن به این موضوع اشاره دارند که انصار با فراهم کردن مسکن، غذا و سایر امکانات، به مجاهدان در مدینه کمک کردند و این عمل آن‌ها به‌عنوان یک عمل ایمانی و نیکوکاری مورد تأکید قرار گرفته است. با توجه به شرایط جنگی پیش آمده در کشور که عده‌ای از هموطنان ما نیاز به یاری و کمک دارند بر همه مسلمانان لازم است تا هر کسی به اندازه توانش برادران و هموطنانش را یاری کند.
از مصادیق مهم یاری کردن در این وضعیت که عده‌ای از هموطنان به جهت در معرض خطر بودن جانشان مجبور به ترک منازل خویش و مهاجرت به استان‌های همجوار شدند، بر همه مسلمانان به‌ویژه شهرهایی که میزبان این مهاجران هستند لازم است تا مکان و سرپناه مناسب و همچنین آذوقه کافی برای آنان فراهم کنند و بر مسئولان آن شهرها نیز لازم است تا امکانات لازم، امنیت و آرامش کافی را برای آنان فراهم کنند.
ارزش یاری کردن هموطنان با توجه به روایات
یاری کردن هموطنان و همکیشان آن هم در شرایط جنگی و حمله دشمنان به سرزمین مسلمانان از سفارش‌های اهل بیت(ع) است، رسول خدا(ص) فرمود: «سرآمد كارها مواسات نسبت به برادر [دينى] است.» و در سخنی دیگر نیز فرمود: «مؤمن را بر مؤمن، هفت حق است كه از جانب خداوند عزوجل بر او واجب گشته‌اند، در مال خود با برادران دینی و همکیش خود مواسات داشته باشد.»
در روایت آمده است: «مردى ديرتر به نزد پيامبر خدا(ص) آمد و پيامبر(ص) فرمود: چرا دير كردى؟ گفت: برهنگى باعث شد، اى پيامبر خدا! فرمود: آيا همسايه‌اى نداشتى كه دو جامه داشته باشد و يكى را به تو عاريه دهد؟ گفت: چرا، اى پيامبر خدا! فرمود: او برادر تو نيست.» و در سخنی دیگر فرمود: «بهترين برادر تو كسى است كه در راه اطاعت خدا ياريت رساند و از نافرمانی‌هاى او بازت دارد و به خشنودى او فرمانت دهد.»
امام على(ع) در ارزش مواسات با برادران دینی و و هموطن فرمود: «مواسات، برترينِ كارهاست» و در سخنی دیگر نیز فرمود: «برترين مردانگى، مواسات با برادران دینی و همکیش در اموال و برابرى با آنان در احوال است». معلی بن خنیس در این باره از امام صادق(ع) نقل نموده است که فرمود: «از حقوق همکیشان و هموطنان، آن است كه همدیگر را به جان و مال و زبان و دست و پاى خويش يارى كنند و در هيچ يک از اين‌ها با همدیگر مضائقه نكنند.»
راوی می‌گويد كه امام باقر(ع) به من فرمود: «أي ابا اسمعيل آيا ديده‌ای كه پيش ما اگر مرد بى‌ردا می‌بود، بعضى از برادران رداى اضافی خويش را به او می‌داد تا بى‌ردا نماند؟ گفتم چنين كسى نديده‌ام و فرمود: «اگر آن مرد بى اِزارى(لباس) می‌بود می‌شد كه يكى از برادران اِزار زيادی خويش را به او دهد؟ تا اِزارى به‌دست آرد؟ گفتم نه، پس دست به ران خويش زد و فرمود اينان برادر نيستند.»
امام صادق(ع) درباره رعایت مواسات امیرمؤمنان علی(ع) در حق رسول خد(ص) فرمود: «در جنگ اُحُد، مسلمانان از گرد پيامبر خدا(ص) پراكنده شدند و ايشان، سخت خشمگين شد. پيامبر(ص) هر گاه خشمگين مى‌شد، عرق، مانند دانه‌هاى مرواريد از پيشانى‌اش سرازير می‌شد، پيامبر(ص) نگاه كرد و على(ع) را در كنار خويش ديد و به او فرمود: تو نيز با كسانى كه از گرد پيامبر خدا پراكنده‌اند، به پسران پدرت بپيوند. على(ع) گفت: اى پيامبر خدا! الگوى من شماييد. سپس پيامبر(ص) فرمود: پس اينان (دشمنان) را از من دور كن، على(ع) حمله كرد و بر نخستين كس از دشمن كه رسيد، ضربتى فرود آورد و جبرئيل(ع) گفت: اين است مواسات(فداكارى)، اى محمد و فرمود: همانا او(علی) از من است و من از اويم. جبرئيل(ع) گفت: و من نيز از شما دو تن هستم، اى محمد. سپس پيامبر خدا(ص) به جبرئيل(ع) نگريست كه بر او رنگى از طلا در ميان آسمان و زمين، نشسته بود و مى‌گفت: شمشيرى جز ذوالفقار نيست، و جوان مردى جز على نيست.»
مُعَلّى بن خُنَيس درباره مواسات امام صادق(ع) نسبت به همکیشان و مسلمانان گفته است: امام صادق(ع) در شبى كه نَم نَم باران مى‌آمد، به قصد صُفّه بنى ساعده خارج شد، من در پى ايشان به راه افتادم، ناگاه، چيزى از دست ايشان افتاد، گفت: «سم اللّه. خدايا! به ما برگردان، من جلو رفتم و سلام كردم. فرمود: معلى؟ گفتم: بله، فدايت شوم! فرمود: با دستت بگرد و آنچه يافتى، به من بده. من گشتم. ديدم مقدار زيادى نان، روى زمين، پراكنده شده است و هر چه مى‌يافتم، تحويل ايشان مى‌دادم. ناگاه كيسه چرمينى پر از نان يافتم كه نمى‌توانستم آن را بلند كنم. گفتم: فدايت شوم، آن را روى سرم حمل مى‌كنم. فرمود: نه. من به اين كار، از تو سزاوارترم؛ اما همراهم بيا. ما به صُفّه بنى ساعده رفتيم. عده‌اى را ديديم كه خوابيده‌اند و امام(ع) آهسته يكى دو گِرده نان كنار هر كدام گذاشت تا به نفر آخر رسيد. سپس برگشتيم. گفتم: فدايت شوم! آيا اين‌ها حق را مى‌شناسند (شيعه هستند)؟ فرمود: اگر مى‌شناختند، در دادن نمک هم نسبت به آن‌ها مواسات مى‌كرديم، همچنین آن حضرت فرمود: مبادا تو سیر باشی و همکیش و برادر دینی تو گرسنه باشد و تو سیرآب باشی او تشنه باشد و تو پوشیده باشی و او برهنه باشد؟»
امام كاظم(ع) نیز درباره ارزش مواسات فرمودند: «مؤمن با چيزى برتر از مواسات نسبت به مؤمن، به خداوند عزوجل نزديک نشده است، و اين همان سخن خداى متعال است كه: «هرگز به نيكوكارى نخواهيد رسيد تا اينكه از آنچه دوست داريد، انفاق كنيد.»
درباره آثار رعایت مواسات در حق برادران ایمانی و همکیشان در قیامت از رسول خدا نقل شده است که فرمودند: «سوگند به آن كه مرا به حق به پيامبرى برانگيخت، در روز قيامت، بنده‌اى از بندگان خدا در ايستگاهى از ايستگاه هاى قيامت مى‌ايستد و شعله‌اى آتش، بزرگ‌تر از همه كوه‌هاى دنيا، در برابرش آشكار مى‌شود، به‌طورى كه ميان او و آن شعله هيچ حايلى نيست. در همان حال كه سرگردان است، ناگاه، گِرده‌اى نان يا دانه‌اى گندم يا جز آن كه در دنيا به آن نياز داشته و به برادرى مؤمن كمک كرده است، از هوا در پيرامون او فرود مى‌آيد و مانند بزرگ‌ترين كوه‌ها مى‌شود و گرداگرد او را مى‌گيرد و مانع رسيدن آن شعله به او مى‌شود و از حرارت و دود آن، كمترين آسيبى به او نمى‌رسد، تا اين كه وارد بهشت مى‌شود.»
امیرمؤمنان علی(ع) درباره آثار رعایت مواسات در حق همکیشان در دنیا فرموده است:«هيچ چيزى مانند مواسات، پيوند برادرى را حفظ نمى‌‌كند.» و در سخنی دیگر نیز فرمود: «نظام دين، به مواسات نسبت به برادرانت است.» و همچنین در سفارش‌هاى خويش به كميل بن زياد فرمودند: «اى كميل بركت، در مال كسى است كه زكات بدهد و نسبت به مؤمنان، مواسات كند و به خويشان، رسيدگى نمايد.»
امام صادق(ع) درباره اثر دعای برادر مؤمن که مورد مواسات قرار گرفته است فرمود: «دعایی است كه از درگاه خداوند متعال رد نمى‌شود دعاى مرد مؤمن براى برادر مؤمنش كه به خاطر ما نسبت به او مواسات كرده است و نفرينش در حق او كه مى‌توانسته به وى كمک كند و نكرده، در حالى كه وى به آن محتاج بوده است.»
امام باقر(ع) درباره تبیین حقیقت مواسات فرمودند: «اى حَجّاج! مواسات شما چگونه است؟»، گفتم: خوب است، اى ابو جعفر! و فرمود: «آيا هر گاه فردى از شما نياز پيدا كند، دستش را در جيب برادرش مى‌كند و به اندازه نيازش برمى‌دارد؟»، گفتم: در اين حد، خیر! و فرمود: «اگر اين‌گونه رفتار كرده بوديد، نيازمند نمى‌شديد.»
انتهای پیام
