اعمال و آداب شب و روز عرفه

پنج‌شنبه، 15 خردادماه و 9 ذی‌الحجه مصادف با روز عرفه است؛  عرفه روز اخلاص و بندگی و قربانی کردن نفس است و جایگاه بسیار والایی در اندیشه اسلامی دارد، روز عرفه را می‎توان، روز دعا و نیایش نام نهاد، مخصوصاً برای کسانی که توفیق تشرّف به حج و حضور در صحرای عرفات را پیدا کرده‎اند.

روزی که حضرت امام حسین(ع) در صحرای عرفات با مناجاتی زیبا عالم را تحت تأثیر قرار دادند. روایت شده از امام زین‌العابدین(ع) که در روز عرفه صدای سائلی که از مردم درخواست کمک می‌کرد را شنید، امام به او فرمود: وای بر تو آیا از غیر خدا درخواست می‌کنی در این روز و حال آنکه امید می‌رود در این روز برای بچه‌های در شکم آنکه فضل خدا شامل حال آنها شود و سعید شوند.

در کتاب مفاتیح‌الجنان برای شب و روز عرفه اعمال و آدابی ذکر شده است که عمل به آنها می‌تواند انسان را در کسب هرچه بیشتر فیوضات این روز بزرگ یاری کند.

شب عرفه 

اول: دعایی که با این عبارت آغاز می‎شود، خوانده شود: «اَللّهُمَّ یا شاهِدَ کُلِّ نَجْوى وَ مَوْضِعَ کُلِّ شَکْوى وَ عالِمَ کُلِّ خَفِیَّةٍ وَ مُنْتَهى کُلِّ حاجَةٍ یا مُبْتَدِئاً» روایت شده هرکس آن را در شب عرفه یا در شب‎هاى جمعه بخواند خداوند او را بیامرزد.

دوم: (به نقل کفعمى) تسبیحات عشر را که در اعمال روز عرفه آمده است را هزار مرتبه خوانده شود.

سوم: دعای «اللّهُمَّ مَنْ تَعَبَّاَ وَ تَهَیَّاَ» را که در روز عرفه و شب و روز جمعه نیز وارد است، خوانده شود.

چهارم: زیارت امام حسین(ع).

روز عرفه

نخست: غسل که مستحب است قبل از زوال انجام شود.

دوم: زیارت امام حسین(ع) که از هزار حج و هزار عمره و هزار جهاد بالاتر است و احادیث، در کثرت فضیلت زیارت آن حضرت در این روز متواتر است و اگر کسى توفیق یابد که در این روز تحت قُبّه مقدسه آن حضرت باشد، ثوابش از کسى که در عرفات است، کمتر نیست.

سوم: بعد از نماز عصر پیش از آنکه مشغول به خواندن دعاهاى عرفه شود، در زیر آسمان دو رکعت نماز بجا آورد و نزد حق تعالى به گناهان خود اعتراف و اقرار کند تا به ثواب عرفات رستگار و گناهانش آمرزیده شود، پس چون وقت ظهر شد زیر آسمان رود و نماز ظهر و عصر را با رکوع و سجود نیکو به عمل آورد و چون فارغ شد، دو رکعت نماز اقامه کند؛ در رکعت اول بعد از سوره «حمد»، «توحید» و در دوم بعد از سوره «حمد»، سوره «کافرون» خوانده شود و بعد از آن چهار رکعت (دو نماز دو رکعتی) نماز گزارد که در هر رکعت بعد از سوره «حمد»، سوره «توحید» را ۵۰ مرتبه بخواند که این نماز، همان نماز حضرت امیرالمؤمنین(ع) است.

چهارم: شیخ کفعمى در کتاب «مصباح» فرموده است: روزه عرفه مستحب است، براى کسى که ضعف پیدا نکند و مانع دعا خواندن او نشود.

پنجم: تسبیحات حضرت رسول(ص) در روز عرفه: «سُبْحانَ الَّذى فِى السَّمآءِ عَرْشُهُ سُبْحانَ الَّذى فِى الارْضِ حُکْمُهُ سُبْحانَ الَّذى فِى الْقُبوُرِ قَضآؤُهُ سُبْحانَ الَّذى فِى الْبَحْرِ سَبیلُهُ سُبْحانَ الَّذى فِى النّارِ سُلْطانُهُ سُبْحانَ الَّذى فِى الْجَنَّةِ رَحْمَتُهُ سُبْحانَ الَّذى فِى الْقِیمَةِ عَدْلُهُ سُبْحانَ الَّذى رَفَعَ السَّمآءَ سُبْحانَ الَّذى بَسَطَ الاْرْضَ سُبْحانَ الَّذى لا مَلْجَاَ وَلا مَنْجا مِنْهُ اِلاّ اِلَیهِ»، سپس ۱۰۰ مرتبه «سُبْحانَ اللّهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ وَلا اِلهَ اِلا اللّهُ وَاللّهُ اَکْبَرُ» بگوید.

ششم: سوره «توحید» ۱۰۰ مرتبه و «آیةالکرسى» ۱۰۰ مرتبه و ۱۰۰ مرتبه صلوات بر محمّد و آل محمد خوانده شود و سپس ۱۰ مرتبه «لا اِلهَ اِلا اللّهُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یحْیى وَ یمیتُ وَیمیتُ وَیحْیى وَهُوَ حَىُّ لا یموُتُ بِیدِهِ الْخَیرُ وَهُوَ عَلى کُلِّشَىْءٍ قدیرٌ»، ۱۰ مرتبه «اَسْتَغْفِرُ اللّهَ الَّذى لا اِلهَ اِلاّ هُوَ الْحَىُّ الْقَیومُ وَ اَتوُبُ اِلَیهِ»، ۱۰ مرتبه «یا اَللّهُ»، ۱۰ مرتبه «یا رَحْمنُ»، ۱۰ مرتبه «یا رَحیمُ». ۱۰ مرتبه «یا بَدیعَ السَّمواتِ وَالاْرْضِ یا ذَاالْجَلالِ وَالاْکْرامِ»، ۱۰ مرتبه «یا حَىُّ یا قَیومُ»، ۱۰ مرتبه «یا حَنّانُ یا مَنّانُ»، ۱۰ مرتبه «یا لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ»، ۱۰ مرتبه «آمینَ» خوانده شود.

هفتم: ذکر صلوات از حضرت صادق(ع): «اَللّهُمَّ اِنّى اَسْئَلُکَ یا مَنْ هُوَ اَقْرَبُ اِلَىَّ مِنْ حَبْلِ الْوَریدِ یا مَنْ یحوُلُ بَینَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ یا مَنْ هُوَ بِالْمَنْظَرِ الاْعْلى وَبِالاْفُقِ الْمُبینِ یا مَنْ هُوَ الرَّحْمنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوى یا مَنْ لَیسَ کَمِثْلِهِ شَىْءٌ وَ هُوَ السَّمیعُ الْبَصیرُ اَسْئَلُکَ اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّدٍ وَ الِ محمد» و بخواه حاجت خود را که بر آورده خواهد شد.

هشتم: سپس این ذکر صلوات را بگوید: اَللّهُمَّ یا اَجْوَدَ مَنْ اَعْطى وَ یا خَیرَمَنْ سُئِلَ وَیا اَرْحَمَ مَنِ اسْتُرْحِمَ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَآلِهِ فِى الاْوَّلینَ وَصَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَآلِهِ فِى الاّْخِرینَ وَصَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ و َآلِهِ فِى الْمَلاَءِ الاْعْلى وَصَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَآلِهِ فِى الْمُرْسَلینَ اَللّهُمَّ اَعْطِ مُحَمَّداً وَآلَهُ الْوَسیلَةَ وَالْفَضیلَةَ وَالشَّرَفَ وَالرِّفْعَةَ وَالدَّرَجَةَ الْکَبیرَةَ اَللّهُمَّ اِنّى آمَنْتُ بِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللّهُ عَلَیهِ وَآلِهِ وَلَمْ اَرَهُ فَلا تَحْرِمْنى فِى الْقِیمَةِ رُؤْیتَهُ وَارْزُقْنى صُحْبَتَهُ وَ تَوَفَّنى

عَلى مِلَّتِهِ وَاسْقِنى مِنْ حَوْضِهِ مَشْرَباً رَوِیاً سآئِغاً هَنَّیئاً لا اَظْمَاءُ بَعْدَهُ اَبَداً اِنَّکَ عَلى کُلِّشَىْءٍ قَدیرٌ اَللّهُمَّ اِنّى آمَنْتُ بِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللّهُ عَلَیهِ وَآلِهِ وَلَمْ اَرَهُ فَعَرَّفْنى فِى الْجِنانِ وَجْهَهُ اَللّهُمَّ بَلِّغْ مُحَمَّداً صَلَّى اللّهُ عَلَیهِ وَآلِهِ مِنّى تَحِیةً کَثیرَةً وَ سَلاماً.»

نهم: دعای ام داود خوانده شود.

دهم: دعای امام حسین(ع) در روز عرفه خوانده شود.

یازدهم: در آخر روز عرفه این دعا خوانده شود: «یا رَبِّ اِنَّ ذُنُوبى لا تَضُرُّکَ وَاِنَّ مَغْفِرَتَکَ لى لا تَنْقُصُکَ فَاَعْطِنى ما لاینْقُصُکَ وَاغْفِرْ لى ما لایضُرُّکَ و همچنین بخواند: اَللّهُمَّ لا تَحْرِمْنى خَیرَ ما عِنْدَکَ لِشَرِّ ما عِنْدى فَاِنْ اَنْتَ لَمْ تَرْحَمْنى بِتَعَبى وَ نَصَبى فَلاتَحْرِمْنى اَجْرَ الْمُصابِ عَلى مُصیبَتِهِ.»

دوازدهم: دعای مشلول امیرالمؤمنین(ع) نیز خوانده شود.

امید بر آنکه تضرع به درگاه الهی در این روز مقبول حضرت باری تعالی قرار گرفته و رستگاری نصیب تمامی مسلمانان و آزادگان شود.