مروری بر واکنش مخالفان به مسئله ولایت اهل بیت(ع)
عضو هیئت علمی دانشکده الهیات دانشکدگان فارابی گفت: حجت‌الاسلام محمدعلی مهدوی‌راد با نگاهی ژرف و کتاب‌شناسانه، واکنش‌های مخالفان مذهب به ولایت اهل بیت(ع) را در چهار دسته تکذیب، تأویل، تشریک و تشکیک تحلیل و احیای روایات کمتر شنیده شده مانند شکستن بت‌ها در لیلة‌المبیت را پیگیری کردند.
به گزارش ایکنا از قم، حامد دژآباد، عضو هیئت علمی دانشکدگان فارابی در هفتمین پیش‌نشست نکوداشت مفاخر الهیات در سده معاصر که با عنوان «ولایت اهل بیت(ع) در اندیشه و آثار استاد مهدوی‌راد» که شامگاه دوشنبه، ۱۲ خردادماه به‌صورت مجازی برگزار شد، گفت: حجت‌الاسلام مهدوی‌راد در آثار خود، چه مکتوب و چه شفاهی، همواره به یکی از مباحث بنیادین و کلیدی پرداخته‌اند؛ ولایت اهل بیت(ع)، جایگاه، حقوق و فضایل ایشان. این موضوع، چه در آیاتی که در قرآن به آن اشاره شده و چه در احادیث و روایات، محور مهمی در اندیشه ایشان محسوب می‌شود.
وی با پرداختن به اندیشه‌های خاص و کمتر مطرح‌شده استاد مهدوی‌راد افزود: به اندیشه‌های خاص و کمتر مطرح‌شده می‌پردازم، چراکه مباحث مرتبط با ولایت اهل بیت(ع)، حقوق و فضایل ایشان، به‌صورت گسترده در آثار قدما و متأخرین مورد بحث قرار گرفته است، اما نکاتی وجود دارد که گاه در میان انبوه کتب مغفول مانده‌اند و استاد مهدوی‌راد، با روحیه کنجکاوی و تخصصی که در حوزه کتاب‌شناسی دارند، احیاگر برخی از این مباحث به‌شمار می‌روند.
واکنش‌های اهل سنت به ولایت اهل بیت(ع) و بررسی آن در آثار مهدوی‌راد
عضو هیئت علمی و رئیس دانشکده الهیات دانشکدگان فارابی بیان کرد: یکی از موضوعات قابل‌توجهی که حجت‌الاسلام مهدوی‌راد سال‌ها پیش مطرح کردند، بررسی واکنش مخالفان مذهب به مسئله ولایت اهل بیت(ع) و فضایل ایشان است. ایشان با یک نگاه جامع و دقیق، این واکنش‌ها را در چند دسته قرار داده‌اند؛ تکذیب اولین دسته‌بندی است که برخی از اهل سنت، در مواجهه با آیات و روایات مرتبط با حقوق و فضایل اهل بیت(ع)، اقدام به انکار صریح این فضایل می‌کنند.
وی ادامه داد: دومین واکنشی که استاد مهدوی‌راد معرفی کرده‌اند، تأویل است. در این روش، مفاهیم آیات به‌گونه‌ای تفسیر می‌شوند که معنای خاص ولایت از آن‌ها زدوده شود و در سطحی عام‌تر قرار گیرد. سومین مورد، تشریک؛ برخی از مخالفان، به جای رد فضایل اهل بیت(ع)، تلاش دارند این فضایل را به دیگران نیز تعمیم دهند و از اختصاص آن‌ها به خاندان پیامبر خودداری کنند. چهارمین واکنش به تشکیک دسته‌بندی می‌شود. روش دیگر، ایجاد تردید و شبهه در صحت این فضایل است.
دژآباد تصریح کرد: به‌عنوان نمونه، در آیات مربوط به ولایت، برخی از دانشمندان اهل سنت اقدام به تکذیب این فضایل کرده‌اند. ابن تیمیه، یکی از برجسته‌ترین افراد این جریان، در کتاب «منهاج السُّنَّة النبویة» به صراحت حادثه تصدّق انگشتر در رکوع توسط امیرالمؤمنین(ع) را افسانه‌ای ساخته و پرداخته دانسته و منکر آن شده است.
وی با معرفی یکی دیگر از مباحث احیاشده توسط حجت‌الاسلام مهدوی‌راد اظهار کرد: یکی دیگر از نکات تأمل‌برانگیزی که ایشان از لابه‌لای کتب تاریخی استخراج کرده‌اند، حادثه شکستن بت‌ها در لیلة‌المبیت است. مشهور است که امیرالمؤمنین(ع) در شب هجرت پیامبر در بستر ایشان خوابید تا خطر را از جان رسول خدا دور کند، اما حجت‌الاسلام مهدوی‌راد از میان منابع تاریخی نظیر «سیره ابن هشام» به نکته‌ای مغفول توجه کرده‌اند: در همان شب، پیامبر اکرم(ص) و امیرالمؤمنین(ع) بت‌های موجود در خانه را شکستند اما با احتیاط، تا صدای آن موجب برانگیختن توجه مشرکان نشود.
دژآباد ادامه داد: از آنجا که این عمل در شب انجام شد و همراه با سفارش پیامبر(ص) برای شکستن بت‌ها به شکلی آرام بود، می‌توان نتیجه گرفت که این رخداد با فتح مکه در سال هشتم هجری تفاوت داشت، زیرا در زمان فتح مکه نیازی به چنین احتیاطی نبود. این نکته، یکی از جنبه‌های پژوهشی استاد است که با دقت در متون تاریخی، برخی از جزئیات کمتر بیان‌شده را روشن کرده‌اند.
عضو هیئت علمی و رئیس دانشکده الهیات دانشکدگان فارابی با معرفی برخی آثار و مقالات مهدوی‌راد بیان کرد: ایشان در طول سالیان متمادی، در قالب مقالات، پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دانشگاهی، به تبیین مباحث مرتبط با ولایت اهل بیت(ع) پرداخته‌اند. برخی از پژوهش‌های ارزشمند ایشان عبارتند از امامت در نگره قرآنی امام کاظم(ع)، تحلیل تأثیر قرآن بر خطبه غدیر و اشارات قصص قرآن به امام مهدی(عج) و ویژگی‌های ایشان.
وی افزود: از میان رساله‌های دانشگاهی که حجت‌الاسلام مهدوی‌راد راهنمایی کرده‌اند، می‌توان به تطبیق میان مبانی و روش‌های تفسیری علامه طباطبایی و فخر رازی در مورد آیات امامت و ولایت اشاره کرد. این پژوهش، در مقام مقایسه میان روش‌شناسی شیعه و اهل سنت در تفسیر آیات مربوط به ولایت، بسیار حائز اهمیت است.
پیوند قرآن و اهل بیت(ع) در آثار مهدوی‌راد
دژآباد آثار حجت‌الاسلام مهدوی‌راد را در زمینه ارتباط میان قرآن و اهل بیت(ع) معرفی و بیان کرد: در تمامی آثار استاد، توجه ویژه‌ای به ارتباط میان قرآن و اهل بیت(ع) دیده می‌شود، به‌عنوان نمونه، مقاله‌ای که به بررسی تطبیق قصص قرآنی با حوادث زندگی امام زمان(عج) پرداخته است، نمونه‌ای برجسته از این نگاه است.
وی با اشاره به بخشی از جزئیات این مقاله افزود: در این مقاله، بیان شده است که قصه‌های قرآن، فراتر از نقل یک روایت تاریخی، اشارات مهمی به آینده دارند. روایت معصومین(ع) تصریح می‌کند که آنچه در امت‌های پیشین رخ داده است، بی‌کم‌وکاست در این امت نیز اتفاق خواهد افتاد. بر این اساس، برخی از عناصر زندگی امام زمان(عج) در قصص قرآن تطبیق داده شده است، از جمله عمر طولانی حضرت نوح(ع) و ارتباط آن با عمر حضرت حجت(عج)، پنهانی ولادت حضرت ابراهیم(ع) و شباهت آن با ولادت امام زمان(عج)، غیبت‌های دوگانه حضرت موسی(ع) و ارتباط آن با غیبت امام عصر(عج) و نجات مستضعفان به‌عنوان وارثان زمین، چنان که در آیه‌ای از سوره قصص آمده است، که در روایات بر دوران ظهور تطبیق شده است.
دژآباد در پایان تأکید کرد: حجت‌الاسلام مهدوی‌راد را می‌توان از احیاگران مباحث مغفول درباره فضایل اهل بیت(ع) دانست، ایشان نه‌تنها با پژوهش‌های خود، نکات کمتر مطرح‌شده را به بحث‌های علمی افزودند، بلکه در سخنرانی‌ها، مصاحبه‌ها و مقالات‌شان، همواره بر اهمیت پیوند میان قرآن و اهل بیت(ع) تأکید داشتند.
هانیه محمدنژاد
انتهای پیام
