نبرد تمام عیار در برابر شبهات رویکرد تهاجمی و دفاع توأمان است

به گزارش ایکنا از قم، به نقل از روابط عمومی مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه، حجت‌الاسلام والمسلمین سعید صلح‌میرزایی، عضو مجلس خبرگان رهبری در برنامه مدرسه شبهه‌پژوهی که با عنوان «رویکرد تهاجمی در مواجهه با شبهات» روز گذشته، ۱۰ خردادماه به‌صورت مجازی از سوی مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه برگزار شد، محافظت از مرزهای اعتقادی را همانند حفاظت از مرزهای زمینی امری بسیار مهم قلمداد کرد و گفت: قاعدتاً ما نیاز به مراقبت از مرزها داریم؛ هم در مرزهای زمینی و حقیقی و هم در رابطه با دین و تدین مردم این تکلیف را برعهده داریم. روایت داریم که امام صادق(ع) می‌فرماید: «علمایی که مراقب اعتقادات مردم‌اند همانند مرزبانان هستند.»

عضو مجلس خبرگان رهبری افزود: حالا در مواجهه با دشمن گاهی اوقات صنف کار ما ممکن است کمتر دفاعی باشد. به‌ویژه در این سال‌ها می‌بینیم که رویکرد ما در مواجهه با جنگ فرهنگی و اعتقادی که دشمنان اسلام به راه انداخته‌اند، باید تهاجمی هم باشد. حالا اولویت ما در این بحث باید اول شناخت دشمن باشد.

صلح‌میرزایی دشمنان جبهه حق را افراد و گروه‌هایی شبهه‌افکن خواند و گفت: دشمنان جبهه حق مجموعه‌هایی هستند که بیشتر در مقولات نظری اشکال و اذهان را دچار شبهه می‌کنند. به طور کلی باید دانست که بهترین دفاع حمله است. بنا به فرمایش امیرالمؤمنین(ع) بسنده کردن به پاسخ دادن تدافعی کافی نیست و این رویکرد به تنهایی ضررهایی را به دنبال خواهد داشت.

وی با تأکید بر لزوم داشتن رویکرد تدافعی و تهاجمی به صورت توأمان بیان کرد: اینکه تدافع چیست و تهاجم چیست، یقیناً نمی‌توانیم تدافع را با این توجیه که فرض کنید تهاجم بهترین راه است، رها کنیم. قاعدتاً بخشی از جوانان ما و بخشی از ذهنیت‌های حاضر در جامعه به خاطر اینکه فضای مجازی را شبهات مختلف پر کرده است، به‌وسیله همین شبهات مسیر درست اندیشیدن را نمی‌توانند پیدا کنند. شاید نسبت به هیچ مکتب و آیینی این میزان شبهه را انسان احساس نمی‌کند. پس اینجا به نظر می‌آید دفاع از اهمیت بالایی برخوردار است و از آن‌سو تهاجم نسبت به عقاید معاندین ضروری است.

تمرکز بر یکی از رویکردهای تدافع و یا تهاجم ما را به نتیجه نمی‌رساند

استاد حوزه علمیه ادامه داد: اگر ما فقط روی یکی از دو رویکرد تدافعی و تهاجمی تمرکز کنیم قاعدتاً نبرد تمام عیار را پاسخ نداده‌ایم. در مرحله اول باید دید هدف از دفاع و تهاجم چیست؟ پاسخ دفاعی به شبهه شبیه درمانی است که ما نسبت به بیماری انجام میدهیم. وقتی ذهن یک نفر از شبهات سیاسی، شبهات اجتماعی و شبهات دینی و مذهبی پر شد و حتی گاهی اوقات مقولات شبهاتی مثل شبهات معرفت‌شناسانه اتفاق می‌افتد حرکت را از این شخص می‌گیرد و گاهی اوقات حرکت در مسیر باطل را بعد از مدتی به او تحمیل می‌کند. قاعدتاً مواجهه در قبال این اتفاق را می توان یک رویکرد درمانی یا رویکرد تدافعی قلمداد کرد.

وی رویکرد تهاجمی در برخورد با شبهات را چیزی شبیه به جهاد ابتدایی دانست و گفت: اینکه این رویکرد تهاجمی چیست و ما چگونه باید این رویکرد تهاجمی را داشته باشیم و آیا می‌توانیم این رویکرد تهاجمی را به جهاد ابتدایی تشبیه کنیم، شاید نشود این تطبیق را انجام داد، اما به نظر می‌رسد از آنجا که رویکرد تهاجمی با دو هدف اصلی مضمحل کردن و بی‌آبرو کردن منبع تولید شبهه و به چالش کشیدن عقاید او و سرگرم کردن او به پاسخ‌دهی انجام می‌شود، چیزی شبیه جهاد ابتدایی است.

صلح‌میرزایی تصریح کرد: به‌عنوان مثال در جنگ سخت اینکه ما به سکوی پرتاب موشک یا به آشیانه هواپیماهای جنگنده دشمن حمله کنیم و آن را در لانه و آشیانه منهدم نماییم خودش یک تهاجم مهم و اثرگذار است. اما گاهی اوقات هدف این است که او را سرگرم جنگ کنیم و به همین خاطر سکوی پرتاب موشک‌های دشمن را سالم باقی می‌گذاریم تا با این سرگرم شدن در اقدامات و تصمیم‌گیری‌های بعدی او تأخیر ایجاد شود.

وی تهاجم به منبع تولید شبهه را تهاجم نرم و بی‌نیاز شدن از حذف فیزیکی تولیدکنندگان شبهات دانست و گفت: اگر بگوییم هدف اصلی در رویکرد تهاجمی نسبت به شبهات حمله به منبع تولید آن‌هاست، این انهدام در فضای نرم اتفاق می‌افتد و دیگر به معنای ترور فیزیکی نیست. همین که معلوم شود منبع تولید شبهات چگونه شخصیت و سبک زندگی دارد و پرده از این شخصیت و رفتارهایش برداشته شود، می‌تواند مخصوصاً در مورد شخصیت‌‌هایی که رفتار منافقانه‌‌ای دارند، به‌طور کلی موجب حذف آن‌ها از اذهان عمومی شود و آن منبع تولید شبهه از کار بیفتد.

دشواری دسترسی به شهروندان آمریکا برای تبیین تناقضات ارزش‌های آمریکایی 

مسئول دفتر حفظ و نشر آثار مقام معظم رهبری در قم افزود: باید بدانیم در رویکرد تهاجمی این حمله را نسبت به چه کسی باید داشته باشیم؛ در مواقعی این هجمه به مرکز تولید شبهه است و در مواقع دیگر ممکن است لازم شود به اذهان شهروندانی باشد که آن تفکر باطل دارد بر آنها حکمرانی می‌‌کند. در این جا فقط می‌بایست در ذهن مخاطبان و دنبال کنندگان دشمن ایجاد تردید کرد. یعنی دقیقاً همان کاری که علیه ما و ملت ما دارند انجام می‌دهند. اگر ما به ملت آمریکا دسترسی داشته باشیم و بتوانیم تناقض‌‌های ارزش‌‌های آمریکایی، تناقض‌‌های رفتاری مسئولان آن‌ها یا بزرگان مکتبی‌شان را بیان کنیم که درواقع حقیقت را گفته‌ایم، این حقایق چون نحوه هجومی دارد، جبهه باطل را به پاسخ دادن به آن‌ها و تلاش برای همراه کردن مردم با خودش مشغول می‌کند.

وی تصریح کرد: اگر تهاجم به معنای واقعی کلمه اتفاق بیفتد عملاً بار ما را کم می‌کند و ما فرصت بیشتری پیدا می‌کنیم برای اینکه به تعمیق معارف در میان مردم بپردازیم. مثلاً در نامه ‌ای که حضرت امام(ره) به گورباچف نوشتند، در واقع ایشان در آنجا هجمه کردند؛ حضرت امام(ره) در عین اینکه آن ها را به اسلام دعوت کردند، ولی نسبت به عقاید و رویکردهای آن‌ها هجمه هم داشتند. بالاخره برای ذهن ‌هایی که این نامه امام را دیدند و خواندند، حداقل سؤال ایجاد شد.

صلح‌میرزایی دسترسی به شهروندان کشورهای دیگر را دشوار ارزیابی کرد و گفت: ما در مقوله ارتباط با شهروندان کشورهای دیگر دچار سختی هستیم البته مسیر مسدود نیست، اما سختی‌های زیادی دارد. هر چند در محیط‌های علمیِ آن‌ها دعوت به آزادی اندیشه می‌شود، اما به شدت نسبت به باورها و ارزش‌های مورد قبولشان حساس هستند. کاری که با مجموعه مرکز اسلامی هامبورگ در آلمان کردند. آن‌ها شعار آزادی می‌دهند، شعار چند صدایی می‌دهند، اما در عمل اصلاً در این قصه موفق نبوده‌اند.

این استاد حوزه و دانشگاه افزود: در فرانسه بیشترین توهین‌ها به حضرت رسول‌الله(ص) انجام شد. حرف‌هایی که هر انسان منصفی از آن‌ها متنفر بود و نسبت به آن‌ها اعتراض می‌کرد. اما افراد معترض مورد توبیخ و تهدید قرار می‌گرفتند. مثلاً روژه گارودی را که یک فیلسوف و استاد دانشگاه در فرانسه است به خاطر اینکه منکر هولوکاست شد، دادگاهی کردند.

وی تهاجم به شبهات و برنامه‌های فکری و فرهنگی دشمن را از طریق ابزارهای رسانه‌ای و هنری میسر دانست و گفت: مسیر ما برای رساندن پیام خیلی سخت است، اما آثاری همچون سرود «سلام فرمانده» به زبان‌های مختلف ترجمه می‌شود و یا حتی به وسیله کسانی که اصلاً نمی ‌دانستند این چه معنایی دارد، ولی آن را حفظ کرده بودند و در نقاط مختلف دنیا منتشر شد.

سرود «سلام فرمانده» یک تهاجم بر علیه شبهات بود

عضو مجلس خبرگان رهبری گفت: گاهی اوقات بدون اینکه یک بحث علمی و نظری را مطرح کنیم از طریق حرکت‌های هنری مانند حرکتی که بوسیله سرود سلام فرمانده انجام شد، یک تهاجم را شکل می‌دهیم. یا از طریق اقداماتی که چندین سال است انجام می‌شود مانند برگزاری مراسم شیرخوارگان حسینی در یکی از روزهای ماه محرم در زمره این گونه حرکت‌ها قرار می‌گیرد. درست است که طی این اقدامات از یک جهت تعظیم شعائر اسلامی را شاهد هستیم، ولی از منظری دیگر می‌توان این‌ها را دارای رویکرد تهاجمی قلمداد کرد. در اینجا لزوماً هجوم از نوع هجوم علمی نیست، هرچند که پایه علمی هم دارد، اما مباحثه علمی به حساب نمی‌آید.

وی قالب‌های هنری طنز را یکی دیگر از ابزارهای تهاجمی دانست و بیان کرد: اگر رویکرد از جنس هنری باشد از قالب طنز نیز در خیلی مواقع می توان استفاده کرد، مانند کاری که در برنامه «پاورقی» مشاهده می‌شود.

استاد حوزه و دانشگاه اضافه کرد: زبان طنز و استفاده از ادبیات و حتی گاهی اوقات از کاریکاتور می‌تواند یک هجمه باشد؛ یکی از چیزهایی که هنگام تهاجم می‌بایست ملاک‌ عمل باشد، غلظت و شدت عملی است که باید به رخ طرف مقابل کشیده شود

صلح‌میرزایی اظهار کرد: مسئله خیلی مهم در رویکرد تهاجمی این است که ما با الگوگیری از برخی تنبیهات نظامی که قرآن کریم یا امیرالمؤمنین(ع) استفاده کرده‌اند، بتوانیم برخی ملاک‌های دیگر را هم اضافه کنیم. آیه ۱۲۳ سوره مبارکه توبه در خصوص قِتال می‌فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا قَاتِلُوا الَّذِینَ یَلُونَکُمْ مِنَ الْکُفَّارِ وَلْیَجِدُوا فِیکُمْ غِلْظَةً» طبق این آیه یقیناً یکی از چیزهایی که به هنگام تهاجم می‌بایست ملاک‌ عمل باشد، غلظت و شدت عملی است که باید به رخ طرف مقابل کشیده شود.

وی موضع تهاجمی را موضع دارای شدت عمل با هدف از بین بردن تکیه‌گاه‌های استدلالی طرف مقابل دانست و تصریح کرد: قاعدتاً سنخ تدافع این است که ما در یک موضعی قرار می‌گیریم و موضع محکمی را برای خودمان انتخاب می‌‌کنیم و آن‌گاه شروع به پاسخ دادن یک به یک شبهاتی که علیه ما آمده می‌نماییم، اما در مقوله تهاجم حتماً باید آن شدت عمل و اسقاط و از بین بردن پایگاه‌‌های استدلالی طرف و پایگاه‌های انتقال مبانی تصوری و تصدیقی طرف در نظر گرفته و همه این‌ها شکسته شود. به‌عنوان مثال غلظتی که در عملیات وعده صادق ۲ وجود داشت که به دشمنان اسلام فهماند اگر بار دیگر بازی را شروع کنند با چه غلظت و شدت بیشتر و پیچیده‌تری در وعده صادق ۳ مواجه خواهند شد.

جمعه نصر؛ نمادی از حماسه و شدت عمل در تهاجم علیه دشمن متجاوز

استاد حوزه علمیه قم ادامه داد: یکی از مثال‌های بارز تهاجم از صنف فعل حضور مقام معظم رهبری در نماز جمعه نصر و در آن زمانی است که همه می‌گفتند نباید رهبری در چنین فضایی حضور یابند و ایشان علی رغم این گفته‌ها و برخلاف اقدامات حفاظتی معمول که به محض پایان برنامه تیم حفاظتی با سرعت مسئولین را از مکان برگزاری برنامه خارج می‌کنند، اما مقام معظم رهبری هم حضور پیدا کردند و پس از آن سخنرانی کوبنده، نماز ظهر و عصر را با تعقیباتش در همان جا ادا کرده و با صبر، آرامش و تمأنینه خاصی که دنیا را متوجه اراده قوی ایشان برای مقابله با ظلم کرد، مکان را ترک کردند. به‌طور معمول روال بر این بوده که رهبر معظم انقلاب همیشه نماز اول را می‌خواندند و نماز دوم را مرحوم آیت‌الله امامی کاشانی، آیت‌الله جنتی و سایرین به جا می‌آوردند. اما در جمعه نصر مقام عظمای ولایت اولاً زودتر از جلسه تشریف آوردند، نماز را کوتاه نکرده و آن را با سوره جمعه خواندند و بعد از نماز نشستند تعقیبات گفتند، نماز عصر را خواندند و بعد از تعقیبات نماز عصر با مسئولین گفت‌وگو کردند.

وی نشان دادن غلظت و شدت را از مسائل مورد تأکید حضرت امیرالمؤمنین(ع) خواند و اظهار کرد: امیرالمؤمنین(ع) وقتی می‌خواستند فرزندشان محمد بن حنفیه را به میدان جنگ جمل بفرستند آن عبارت معروف را بر زبان مبارکشان جاری کردند و زمانی که حضرت پرچم را به محمد بن حنفیه دادند، فرمودند: «لما أعطاه الرایة یوم الجمل، تَزُولُ الْجِبَالُ وَ لَا تَزُلْ ، عَضَّ عَلَی نَاجِذِکَ، أَعِرِ اللَّهَ جُمْجُمَتَکَ، تِدْ فِی الْأَرْضِ قَدَمَکَ، ارْمِ بِبَصَرِکَ أَقْصَی الْقَوْمِ، وَ غُضَّ بَصَرَکَ، وَ اعْلَمْ أَنَّ النَّصْرَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ سُبْحَانَهُ‏؛ کوه‌ها از جا بجنبند تو از جا حرکت مکن، دندان‌هایت را بر هم بفشار، سرت را به خداوند بسپار، گام‌هایت را بر زمین بکوب، دیده به آخر لشکر دشمن بدوز، در وقت حمله چشم را فرو خوابان و بدان که پیروزی از سود خدای سبحان است و بس.» 

صلح‌میرزایی افزود: اگر در مقام پاسخگویی به شبهه باشیم و بخواهیم پاسخ کسی را که شبهاتی علیه ما مطرح کرده، بدهیم با او هم باید این عزت میدان جنگ را که مورد تأکید حضرت امیر(ع) بوده است، داشته باشیم. رویکرد تهاجمی در این مسئله می‌بایست شدیدتر باشد.

وی گفت: یکی دیگر از نکات مهم تفاوت‌های رویکرد تدافعی و عملکرد تهاجمی این است که ما در برخی مواقع دسترسی به شهروندان جبهه طاغوت نداریم؛ همان‌طور که ماهواره‌ها به محض اینکه شبکه ماهواره‌ای ما در آن بلاد پر بازدید شود، اصلاً آن شبکه را حذف می‌کنند. اصلاً خیلی از مردم اروپا و آمریکا به دلیل اینکه معمولاً تلویزیون‌های این کشورها داخلی هستند، شاید خیلی مخاطب شبکه‌‌های ماهواره‌ای ما نباشند و ممکن است این سخت‌افزار خیلی در آنجا استفاده نشود.

تهاجم گاهی اوقات به بناست و گاهی اوقات به مبنا

عضو مجلس خبرگان رهبری با اشاره به برخی تجربیات خود در مواجهه با شبهه‌افکنان داخلی بیان کرد: خود من هم با نمونه‌‌هایی از افراد شبهه‌افکن در داخل کشور مواجهه داشته‌ام. برخی از این مجموعه ‌ها شبهه‌پراکنی می‌‌کردند، ذهن‌ها را مشوش کرده و خیلی از آن‌ها یادداشت تهاجمی می‌نوشتند. رویکرد تدافعی نسبت به این ‌ها خیلی شاید اثرگذار نباشد و نیاز باشد در مواجهه با این گروه‌ها و افراد رویکرد تهاجمی داشت.

وی افزود: تهاجم می‌تواند نسبت به مبناهای فکری طرف‌های مقابل باشد. تهاجم گاهی اوقات به بناست و گاهی اوقات به مبنا. امام خمینی(ره) در مقابله با رژیم پهلوی به جای اینکه گفت‌وگو کنند و بیایند بحث‌های مرتبط با مقابله با فساد را توسعه بدهند، به سمت مبنا و تکیه‌گاه این فساد که رژیم پهلوی بود، تهاجم را آغاز نمودند.

عضو مجلس خبرگان رهبری بهاییت را از اصلی‌ترین جریان‌های مروج فساد و شبهه‌پراکن در دوران پهلوی دانست و گفت: در آن زمان بهاییت پشتش به شاه گرم بود و حضرت امام(ره) فرمودند که شاه را برکنار کنید تا حاکمیتی که دارد این جریان شبهه را هدایت می‌کند و پیش می‌برد هم از بین برود. مرحوم آیت‌الله مهدوی‌کنی می‌‌گفت من در مسجد جلیلی در میدان فردوسی امام جماعت بودم؛ جلوی مسجد یک مشروب فروشی بود که ما خیلی تلاش کردیم آن را جمع کنیم. ایشان می‌گوید آن زمانی که ما همه درگیری‌‌مان این بود که یک مغازه مشروب‌فروشی را جمع کنیم، حضرت امام(ره) به تهاجم علیه ام‌الفساد و ستون اصلی همه مشروب‌فروشان که حکومت فاسد پهلوی بود، فکر می‌کردند.

اسلام حقیقی را به مردم دنیا نشان دهیم

صلح‌میرزایی بهترین روش تبلیغ اسلام را نشان دادن جامعه مطلوب اسلامی به مردم دانست و تصریح کرد: بهترین روش برای تبلیغ اسلام این است که ما بتوانیم یک مدل اجرا شده اسلام حقیقی را به مردم دنیا نشان دهیم. اگر ما بتوانیم یک جامعه مطلوب را به مردم دنیا نشان دهیم، علاقمندان به اسلام جذب حرکتی همچون انقلاب اسلامی می شوند و بعد از آن است که تمدن اسلامی را خواهیم داشت و شکل‌گیری تمدن اسلامی این را به ما می‌‌رساند که بشریت منتظر آمدن منجی است و به تعبیر حضرت آقا به طلوع خورشید ولایت عظمی ارواحنا فداه نزدیک می شویم.

وی ادامه داد: پس در رویکرد تهاجمی گاهی اوقات باید به یک دستگاه حاکمه حمله کرد. همان کاری که حضرت موسی(ع) و حضرت ابراهیم(ع) کردند. آن‌ها با حکومت‌های ظالم درگیر شدند. این درگیری‌ها گاهی اوقات از صنف مهاجم و حمله است. برای این کار گاهی لازم است وارد زمین دشمن شد و با استفاده از مبانی خود او تهاجم را عملی کرد. در دفاع از مبانی خودمان استفاده می‌کنیم ولی وقتی که وارد زمین دشمن شویم، دیگر در آنجا قرآن جواب نمی‌دهد، بلکه در آنجا باید با استفاده از انجیل، تورات و دیگر کتاب‌های طرف‌های مقابل پاسخ آن‌ها را بدهیم.

استاد حوزه علمیه قم در پایان گفت: رهبری در یکی از دیدارها با بانوان بحث را روی نقش زنان در غرب بردند که شما با زنان این‌گونه برخورد کرده‌اید و اتفاقاً ما در زمینه حقوق بشر و زنان از شما طلبکار هستیم. باید دانست که هم دفاع مهم است و هم تهاجم. این هم فرمایش خود حضرت آقا در ۲۱ تیر ۱۴۰۲ است که فرمودند: «تبلیغ فقط پاسخگویی نیست که آن واجب است.»

وی گفت: رهبر معظم انقلاب در ادامه وقتی وارد بحث تهاجم می‌شوند آن را به دو قسم تقسیم کردند: یکی حمله به مرکز تولید شبهه از جنبه فکری یا رفتاری است که این نوع از تهاجم می‌تواند به سمت مبانی فکری یا مبانی حاکمیتی باشد؛ قسم دیگر تهاجم ارائه الگوی مناسب از طریق رسانه و برنامه‌های فرهنگی همچون مراسم شیرخوارگان حسینی و یا برگزاری جشن‌های تکلیف است.