الگو‌های قرآنی در رفتار امام خمینی(ره)

علی اکبری‌معلم، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در پاسخ به اینکه علت ماندگاری امام خمینی(ره) چیست و چرا امام(ره) و انقلاب اسلامی در نزد مردم محبوب شد، اظهار کرد: علت ماندگاری و محبوبیت امام خمینی(ره) را می‌توان در سه بُعد اعتقادی، اخلاقی و رفتاری توضیح داد که نخست بعد اعتقادی و نظری است.

وی ادامه داد: توحید قوی امام خمینی(ره) از علت‌های اصلی ماندگاری و محبوبیت ایشان است، چراکه پایه همه باور‌ها و اندیشه‌های امام راحل را اعتقاد به اصل توحید تشکیل می‌دهد، اعتقاد به اصل توحید، در همه ابعاد اعتقادی، اخلاقی و رفتاری امام سرایت داشته است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: امام از اصل توحید آموخت که فقط باید در برابر خدا تسلیم شد و در مقابل طاغوت، ستمگران و استکبار ایستاد و امام در عمل نیز چنین کرد یعنی با عمل به اصل توحید توانست با حمایت مردم، نظام طاغوتی پهلوی را براندازد و جمهوری اسلامی ایران را برافرازد.

محبوبیت امام خمینی(ره) ناشی از توحید ایشان است

وی گفت: محبوبیت امام خمینی(ره) در قلوب مستضعفان ناشی از توحید قوی ایشان است، ایشان با توحید قوی توانست به صفات الهی متصف شده و خود را به فضایل اخلاقی بیاراید و قوای رحمانی وی مدام بر قوای شیطانی غلبه داشته باشد و در نتیجه از صفات شیطانی و رذایل اخلاقی دور بماند.

اکبری‌معلم دومین علت محبوبیت امام خمینی(ره) را بعد اخلاقی دانست و افزود: از علت‌های ماندگاری و محبوبیت امام خمینی(ره) برخورداری وی از فضایل اخلاقی و دوری از رذایل اخلاقی است؛ یعنی برخورداری امام راحل از صفات اخلاقی ایمان، امیدواری، عدالت، توکل، رفق و مدارا، تواضع، حلم، صداقت، انتقادپذیری، ساده‌زیستی، شجاعت، قاطعیت و پرهیز از ریا، حسادت، حبّ دنیا، حبّ مقام، نفاق و دورویی و غیبت او را در نزد مردم و در تاریخ محبوب و ماندگار کرده است.

وی بیان کرد: همچنین یکی دیگر از عوامل ماندگاری امام راحل، اخلاص ایشان بود؛ شجاعت و قاطعیت امام(ره) در مقابل رژیم ستمگر پهلوی و دشمنان انقلاب اسلامی سبب محبوبیت ایشان شد. امام راحل دارای فضایل و صفات اخلاق نیکو و دارای مجاهدت‌های بسیار در زمینه‌های مختلف سیاسی، مذهبی و فرهنگی بودند.

خلق نظریه ولایت فقیه و تحقق بخشیدن به آن؛ دیگر راز ماندگاری امام(ره)

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: امام(ره) در دفاع از حقوق مستضعفان و حمایت از مظلومان تأکید داشتند، توجه به عدالت اجتماعی، اعتقاد به مردم، تجلی قرآن و سنت پیامبر(ص) در کلام و رفتار امام از ویژگی‌های بارز امام خمینی(ره) به حساب می‌آید.

وی سومین علت محبوبیت امام خمینی(ره) را در بعد رفتاری دانست و افزود: راز ماندگاری و محبوبیت امام خمینی(ره) خلق نظریه ولایت فقیه و تحقق بخشیدن آن در قالب جمهوری اسلامی ایران است یعنی تأسیس نظامی که مبتنی بر قوانین اسلامی و با نظر مردم است.

اکبری‌معلم بیان کرد: ابتکار امام راحل این بود که توانست نظامی را به‌وجود بیاورد که هم مبتنی بر احکام الهی باشد و هم آن نظام را به دست مردم سپرده است، چراکه ایشان به مردم اعتقاد داشت، درواقع امام(ره) دو کلمه جمهوری و اسلامی را راه‌حل مشکلات جامعه تشخیص داده بود.

وی در پاسخ به اینکه دلایل تشکیل حکومت اسلامی توسط امام خمینی(ره) چه بود، افزود: یکی از موارد، دلیل عقلی است، زیرا امام خمینی(ره) تشکیل حکومت اسلامی در عصر غیبت را براساس مبانی هستی‌شناسی و دلایل عقلی، لازم و ضروری می‌داند؛ چراکه بدون تشکیل حکومت، ناامنی و هرج و مرج و فساد اجتماعی، اعتقادی و اخلاقی به‌وجود می‌آید.

این استاد دانشگاه ادامه داد: بنابراین تشکیل حکومت برای تأمین امنیت و پیشگیری از فساد اجتماعی ضروری است، همچنین وجود مؤسسات اجرایی، برخورداری از مجموعه قوانین و دلایل لزوم امامت پس از نبوت از دلایل تشکیل حکومت اسلامی از نظر امام خمینی(ره) است.

حکومت در اندیشه امام خمینی(ره)

وی بیان کرد: تشکیل حکومت اسلامی در اندیشه امام خمینی(ره) دارای دو هدف مهم است، نخست اقامه عدل و قسط که در نظر امام راحل، حکومت اسلامی یعنی حکومت عدالت؛ یعنی حکومت وظیفه دارد تا قسط و عدالت را در جامعه محقق کند.

اکبری‌معلم گفت: از دیدگاه امام، حکومت تا وقتی که در مسیر عدالت قرار دارد، حق و اسلامی است؛ در غیر این صورت باطل و ناحق است؛ درواقع، هدف اصلی حکومت، استقرار یک نظام عادلانه اجتماعی و برپایی عدل و قسط است، بر این اساس، از اهداف مهم انقلاب اسلامی گسترش عدالت اجتماعی بوده است و نظام جمهوری اسلامی ایران برای تحقق این هدف مهم در تلاش است.

وی تصریح کرد: دومین هدف اجرای قوانین الهی است، چراکه حکومت اسلامی مبتنی بر قانون الهی است، از نظر امام خمینی(ره) بین تشکیل حکومت و اجرای قوانین الهی و گسترش عدالت اجتماعی ملازمه وجود دارد. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که حکومت اسلامی و جمهوری اسلامی مطلوب نظر امام خمینی(ره) دارای دو شاخصه مبتنی بر قانون الهی و عدالت‌گستری است.

چگونگی معرفی امام راحل به نسل جوان

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در پاسخ به اینکه امام خمینی(ره) را چگونه به نسل جوان امروز معرفی کنیم، افزود: برای معرفی امام خمینی(ره) به نسل جوان نخستین راهکار، تبیین روان، جامع و مستمر اندیشه امام خمینی(ره) با استفاده از ابزار‌های مختلف و متنوع مثل استفاده از هنر، رسانه و فضای مجازی است؛ دومین راه برای معرفی امام(ره) به نسل جوان انجام مستمر جامعه‌پذیری سیاسی باتوجه به حفظ وحدت و هماهنگی بین عوامل جامعه‌پذیری است.

اکبری‌معلم گفت: سومین راه معرفی، تلاش مسئولان برای کاهش فاصله بین اندیشه امام خمینی(ره) و عمل مسئولان و عملکرد حکومت است، باید مردم و نسل جوان ببینند و حس کنند که جامعه امروز ما براساس مبانی و باور‌های اسلامی و انقلاب اسلامی اداره می‌شود و زندگی مسئولان نشان‌دهنده آن باشد، مثل عدالت‌گستری، مبارزه با فساد، ساده‌زیستی، انتقادپذیری، صادق بودن با مردم، داشتن نگاه عادلانه و عاقلانه. 

وی بیان کرد: چهارمین راهکار، نظر به ویژگی منظومه‌ای اندیشه امام(ره)، معرفی امام راحل و انتقال همه ابعاد اندیشه ایشان به نسل جدید است که باید موردنظر قرار بگیرد و پنجمین مورد نیز برگزاری منظم نشست‌های علمی، مناظره، کارگاه و دوره‌های مختلف آموزشی و تبلیغی در ترویج اندیشه امام خمینی(ره) است؛ ششمین مورد بهره‌گیری از ظرفیت نهاد‌های مذهبی از قبیل مساجد، تکایا، حسینیه‌ها و بسیج مستضعفین و هفتمین مورد برگزاری مسابقات مختلف مثل مسابقه کتابخوانی از آثار امام(ره) است.

سبک زندگی قرآنی امام خمینی(ره)

اکبری‌معلم در پاسخ به این سؤال که سبک زندگی قرآنی امام خمینی(ره) چگونه بود، افزود: زندگی فردی و اجتماعی امام راحل بر مبنای آموزه‌های قرآنی بود مثل برخورداری از حسن خلق و مهربانی، تواضع و فروتنی، انس با قرآن، عدالت، ساده‌زیستی، صداقت، شجاعت، قاطعیت، زهد، پرهیز از تشریفات و تجملات، نظم و دقت. ایشان با توکل به خدا و قرآن علیه استبداد و استعمار به پا خاست و با تشکیل جمهوری اسلامی زمینه اقامه دین را فراهم کرد. امام راحل فلسفه نزول قرآن را هدایت و راهنمایی و سلوک انسانیت می‌دانست و خود نیز بر این طریق بود.

وی گفت: امام خمینی(ره) با قرآن اُنس داشت، وی روزانه قرآن تلاوت کرده و در آیات قرآن تدبر می‌کرد، احترام خاصی برای قرآن قائل بود و به ظاهر و باطن قرآن توجه داشت. درواقع، امام(ره) برای تطابق با آموزه‌های قرآن و پیروی از سبک زندگی قرآنی سعی می‌کرد، شرایط فهم قرآن مثل اخلاص و توکل را در خود تقویت کند و خود را از موانع فهم قرآن از قبیل خودبینی، غرور، حب دنیا و گناه دور کند.

این استاد دانشگاه اظهار کرد: امام(ره) بر تلاوت قرآن، تدبر در قرآن و عمل به آموزه‌های قرآن تأکید داشت، چراکه قرآن را راه نجات و سعادت بشر می‌دانست. امام راحل خارج کردن قرآن از مهجوریت و عمل به قرآن را تنها راه غلبه بر مشکلات کشور و جهان می‌دانست. همچنین می‌توان ویژگی‌هایی از قبیل اخلاص، تهذیب نفس، پرهیز از تجمل‌گرایی، پرهیز از اسراف و زیاده‌روی، انتقادپذیری، پرهیز از غیبت، خیرخواهی، تحکیم وحدت، عدم سازش با ستمگران، همدردی با مستضعفان و نظم و دقت را از الگو‌های قرآنی در رفتار امام خمینی(ره) نام برد. 

دستاورد‌های قیام ۱۵ خرداد سال ۱۳۴۲ برای جامعه امروز ایران

وی در پاسخ به اینکه دستاورد‌های قیام ۱۵ خرداد سال ۱۳۴۲ برای جامعه امروز ایران چه بوده است، افزود: تشکیل نظام جمهوری اسلامی ایران از دستاورد‌های قیام ۱۵ خرداد سال ۱۳۴۲ برای جامعه امروز ماست، چراکه از اهداف انقلابیون در قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، اجرای احکام و قوانین الهی با تشکیل حکومت مبتنی بر ارزش‌های اسلامی و با محوریت مجتهد جامع شرایط (ولی فقیه) بوده است و این هدف در انقلاب اسلامی محقق شد؛ درواقع، جمهوری اسلامی ایران به نوعی از دستاورد‌های قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ به حساب می‌آید. 

اکبری‌معلم بیان کرد: از دستاورد‌های دیگر قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ برای جامعه امروز ما وحدت و پیوستگی بین طبقات اجتماعی مؤثر مثل دانشجویان، روحانیان و بازاریان در مسیر آزادی‌خواهی، هویت‌خواهی و استقلال‌طلبی است، چراکه از اهداف مبارزان در قیام ۱۵ خرداد سال ۱۳۴۲ مبارزه یکپارچه و هماهنگ همه طبقات اجتماعی مؤثر ایران علیه استبداد و استعمار و تلاش در تحقق سیاست اسلام‌خواهی بوده و این هدف نیز در انقلاب اسلامی محقق شده است.

وی گفت: امروز در جمهوری اسلامی ایران همه طبقات مؤثر از قبیل روحانیون، فرهنگیان، دانشجویان، بازاریان و کارگران علیه استکبار به‌صورت هماهنگ به مقابله برمی‌خیزند و از هویت و استقلال خود دفاع می‌کنند.

گفت‌وگو از الهام حلاجیان