رویکرد «ولایت‌مداری و ایدئولوژی‌مداری» در آثار حجت‌الاسلام مهدوی‌راد
روح‌الله شهیدی گفت: داده‌ها و اطلاعات بسیار گسترده‌ای از طریق آثار حجت‌الاسلام والمسلمین مهدوی‌راد عرضه می‌شود که برخی از افراد این شیوه را گاهی به‌صورت آرمان‌خواهانه تعبیر می‌کنند؛ به این معنا که باور عمیق ایشان به شیعه و اهل بیت(ع) در تمام ابعاد مقالاتشان مشهود است، برخی امروزه این رویکرد را «ولایت‌مداری» یا «ایدئولوژی‌مداری» می‌نامند و این دیدگاه در میان آثار ایشان به زیبایی نشان داده شده است.
به گزارش ایکنا از قم، روح‌الله شهیدی، عضو هیئت علمی دانشکده الهیات پردیس فارابی دانشگاه تهران، در سلسله پیش‌نشست‌های نکوداشت مقام حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی مهدوی‌راد که شامگاه سوم خردادماه به‌صورت مجازی با عنوان «امامت در نگرش و آثار استاد مهدوی‌راد» برگزار شد، گفت: کتاب‌شناسی و مأخذشناسی نه‌تنها اطلاعات خوش‌روح و ویژگی‌های یک کتاب را ارائه می‌دهد بلکه با حوزه‌های مختلف فکری و اندیشه ارتباط دارد. باید کتاب را به‌عنوان یکی از زیربناهای اصلی تمدن و فرهنگ بدانیم نه صرفاً یک نگاشته مستقل در خلأ ذهن یک نویسنده.
وی افزود: در طول تاریخ، هنگامی که هویت یک گروه یا فرقه به چالش کشیده می‌شد و مخالفان ادعا می‌کردند «این مکتوبات همانند شما پیشینه و نویسنده‌ای ندارند»، آثاری همچون فهرست نجاشی و کتاب‌شناسی‌های معاصر شیعه مانند اثر علامه آقابزرگ تهرانی توانستند این شبهات را رد کنند و ریشه‌های جدی تمدنی و فرهنگی را به اثبات برسانند، همچنین، حضور همراهانی چون سیدحسن صدر و مرحوم کاشف‌الغطا در نقد و ارائه آثار، نشان از گسترش این پدیده در حوزه کتاب‌شناسی دارد.
شهیدی در محور دوم سخنان خود به بررسی کارنامه حجت‌الاسلام مهدوی‌راد پرداخت و بیان کرد: ایشان سال‌هاست قدم به قدم در مسیر کتاب‌شناسی و مأخذشناسی علوم اسلامی گام برداشته‌اند و اگر کتاب‌هایی در یک موضوع به‌صورت تاریخی و با ترتیب نگارش ارائه شوند و به‌طور شناسانه تحلیل شوند، می‌توان فراز و فرودهای پیدایش، اوج گرفتن و رکود یا افول یک علم را مشاهده کرد، امری که تنها از طریق کتاب‌شناسی ممکن می‌شود. از آغاز ظهور مجلاتی چون «ظهور» از سال ۶۳ هجری شمسی به‌واسطه علما و فلاسفه، آثار میرزا طاهر تنکابنی، سفارش مرحوم سیدحسن تقی‌زاده، ایرج افشار و دیگر پژوهشگران مسیر تحول کتاب‌شناسی و مأخذشناسی را به دقت رقم زده‌اند.
نگرش حجت‌الاسلام مهدوی‌راد درباره تأثیر کتاب بر تحول اندیشه جامعه
وی در محور سوم شاخص‌ها و تأثیرات کتاب در تحول اندیشه جامعه و نحوه ارائه اطلاعات از سوی حجت‌الاسلام مهدوی‌راد را مورد بررسی قرار داد و گفت: هر نگاشته‌ای، هر چند به‌طور مستقیم باعث تغییر اندیشه جامعه نشود، تأثیری در رشد خرد و انتقال دانش دارد، اگر کتاب‌های استاندارد و ارزشمند در ارتقای جامعه نقش بسزایی نداشته باشند، برخی به گونه‌ای ناپسند، محصولات فکری را عرضه می‌کنند که نهایتاً به رشد اندیشه جامعه آسیب می‌رسانند، از این‌رو، کار وی در نقد و بررسی کتاب‌ها، با هدف ارتقای سطح فکری جامعه و اجتناب از مطالب ناچیز و نامربوط، اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند.
عضو هیئت علمی دانشکده الهیات پردیس دانشگاه فارابی بیان کرد: اگر سیر کتاب‌شناسی و مأخذشناسی استاد مهدوی‌راد را مشاهده کنیم، با این مواجه می‌شویم که چه در ایران و چه در جهان عرب، در نوع و تاریخ خودش، کتبی از این دست نداشته‌ایم. بعد از این، کتب علوم قرآنی حجت‌الاسلام مهدوی‌راد وارد یک سیر جریان‌شناسانه‌ای می‌شود، البته در حوزه‌ای خاص به نام «اصول فقهی» و نهایتاً تجربیات ایشان به‌صورت قواعد و اصول کلی و در یک ساختار نظام‌مند و منسجم در کتاب‌شناسی و مأخذشناسی علوم اسلامی، گردآوری شده است.
وی افزود: حجت‌الاسلام مهدوی‌راد معرفی کتاب‌ها را بهانه‌ای برای دستیابی به ارائه اطلاعات جامع و دقیق می‌داند، به‌طوری که در بحث‌های مرتبط با اسلام اموی، بنیان‌ها و آموزه‌های آن و حضور فعال و جدی ایشان در تبیین مباحث نمایان می‌شود، به‌عنوان نمونه، در مقاله‌ای با عنوان «معالم الإسلام الأموی» که به نقد و بررسی کتاب اسلام اموی؛ بنیادها و آموزه‌ها می‌پردازد، کتاب به‌عنوان بهانه‌ای برای بیان دیدگاه‌ها و نکات مهم تلقی می‌شود و همچنین در مقاله «جزیره خضراء در ترازوی نقد» که معرفی کتاب «علامات ظهور، بیان‌الائمه، خطبه‌البیان و جزیره خضراء» اثر مرحوم سیدجعفر مرتضی عاملیه است، بیانگر آن است که استاد مهدوی‌راد به شکلی هوشمندانه در مقالات خود به معرفی کتاب می‌پردازند تا ضمن نقد و بررسی کتاب، محورها و موضوعات عمیق‌تری ارائه بدهند.
آرمان‌خواهی در پژوهش‌های علمی استاد مهدوی‌راد
این استاد دانشگاه گفت: همچنین مشاهده می‌شود که داده‌ها و اطلاعات بسیار گسترده‌ای که از طریق آثار حجت‌الاسلام مهدوی‌راد عرضه می‌شود که برخی از افراد این شیوه استاد را گاهی به‌صورت آرمان‌خواهانه تعبیر می‌کنند؛ به این معنا که باور عمیق ایشان به شیعه و اهل بیت(ع) در تمام ابعاد مقالاتشان مشهود است، برخی امروزه این رویکرد را «ولایت‌مداری» یا «ایدئولوژی‌مداری» می‌نامند و این دیدگاه در میان آثار ایشان به زیبایی نشان داده شده است.
وی با طرح این پرسش که آیا آرمان‌خواهی با پژوهش علمی سازگار می‌شود، اظهار کرد: مرحوم دکتر حمید عنایت در مقاله «آرمان‌خواهی و پژوهش علمی» به این نکته اشاره می‌کند که هرچند ناسازگاری میان آرمان‌خواهی و پژوهش علمی حکم کلی دارد، اما می‌توان استثنایی نیز قائل شد؛ چنانکه در آن شرایط، فرد از طریق تفکر جدی، صمیمانه و علمی به ایمان خود دست می‌یابد و برای یافتن حقیقت، هیچ سند یا دلیلی را فروگذار نمی‌کند، این‌گونه پژوهش و آرمان‌خواهی می‌توانند سازگار باشند.
شهیدی با اشاره به حوزه کتاب‌شناسی بیان کرد: موضوعی که نشان می‌دهد حجت‌الاسلام مهدوی‌راد چنان زنده‌گویی و محوریت گفت‌وگویی دارند که سبک نگارش ایشان روزنامه‌نگارانه و نثری قابل فهم برای مخاطب به‌شمار می‌رود، تقسیم‌بندی‌های مختلف در کارنامه پژوهشی ایشان، نشانه توانمندی‌های استاد زمانه است، چراکه از ابتدای حضور در عرصه نویسندگی، با توجه به بازخورد مخاطبان، تلاش کرده‌اند مقالات را در سطحی متناسب و قابل فهم ارائه دهند و این استمرار و تعهد، ایشان را به پژوهشگری نصر درخشان، صیقل‌خورده، استوار و محکم بدل کرده است.
وی در توصیف قلم حجت‌الاسلام مهدوی گفت: ایشان با به‌کارگیری ساختارهای جمله‌ای انعطاف‌پذیر، نمونه‌ای از نگارش فاخر را به نمایش می‌گذارند، اگرچه ممکن است، سنگین بودن انتخاب واژه‌های ایشان چندان پسندیده نشود، اما این سبک همچنان نشانگر لطافت و قدرت نثری ایشان است.
انتهای پیام
