دعاوی حقوقی ناشی از قرارداد رحم جایگزین به دلیل نبود چارچوب قانونی مشخص است

به گزارش ایکنا از قم، پنل رحم اجاره‌ایی در حاشیه همایش ملی بررسی اخلاقی ، فقهی و حقوقی درمان ناباروری ظهر امروز با حضورحورا آموزگار، زهرا ابراهیمی، مهدی گرامی پژور، جعفر عبدالله و خوش اخلاق برگزار شد.

پروتکل‌های و فرایند رحم اجاره‌ای 

در ابتدای این نشست حورا آموزگار، استادیار دانشگاه علوم پزشکی قم به ارائه پروتکل‌های رحم اجاره‌ای پرداخت و اظهار کرد: رحم اجاره‌ای روشی از کمک باروری است که زن دیگری بارداری را برای زج نابارور بر عهده می‌گیرد و جنین در رحم مادر جایگزین کاشته می‌شود.

وی با اشاره به اینکه استفاده از رحم جایگزین نیازمند قوانین مشخص و تخصصی است، ادامه داد: رحم اجاره‌ای دارای «روش‌های سورروگسی» است که شامل سورروگسی سنتی و حاملگی جایگزین است و تفاوت این دو روش در منبع تخمک است.

استادیار دانشگاه علوم پزشکی قم با اشاره به معیارهای انتخاب رحم جایگزین، بیان کرد: سن جانشین باید بین 25 تا 35 باشد، باید متاهل و حداقل دارای یک فرزند باشند و اینکه هر زن فقط یک بار می‌تواند جانشین شود.

آموزگار با بیان اینکه زوجین متقاضی رحم اجاره‌ای باید شرایطی داشته باشند، تصریح کرد: ناباروری تایید شد، ازدواج رسمی و صلاحیت قانونی از شروطی است که باید زوجین رعایت کنند. در شروع فرایند باید قرار داد رسمی بین طرفین انجام شود و مشاور روانشناسی و آموزشی از جمله مشاوره‌های شروع فرآنید رحم اجاره‌ای هستند.

وی ادامه داد: دلایل پزشکی، دلایل اجتماعی و با مادرانی که بارداری تهدید کننده جان دارد از جمله دلایل نیاز به رحم اجاره‌ای است؛ ارزیابی اولیه پزشکی و روانشناسی والدین و مارد جایگزین، انجام توافقات قانونی و قراردادها، آماده سازی رحم مادر جایگزین با دارو، انتقال جنین به رحم مارد جایگزین و پیگیری بارداری تا زمان زایمان، مراحل درگیر در روند رحم جایگزین است.

استاد دانشگاه علوم ژزشکی قم با بیان اینکه مارد جایگزین مورد غربالگری و آزمایش‌های مختلفو مراقبت‌های پزشکی مستمر و روانشناسی و تغذیه‌ای و رفاهی قرار می‌گیرد تا آماده این جایگزینی شود .

آموزگار امید به آینده، ایمنی بیشتر، پیوند ژنتیکی و پیشرفت علمی مزایای استفاده از رحم جایگزین برشمرد.

نبود چارچوب قانونی مشخص و رویه قضایی منسجم در رحم اجاره‌ای

کتایون خوش‌اخلاق، کارشناسی ارشد حقوق خصوصی در پنل رحم اجاره‌ای به ارائه چالش‌های حقوقی در رحم اجاره‌ای پرداخت و بیانکرد: قرارداد رحم جایگزین یکی از مسائل نوظهور در نظام حقوقی ایران است که به دليل فقدان قوانين جامع و صریح، زمینه‌ساز بروزچالش‌های متعددی در عرصه حقوق خانواده و حقوق قراردادها شده است در حالیکه این قرارداد می‌تواند راهکاری برای زوجین نابارور در جهت فرزندآوری باشد.

وی افزود: اما از حیث حقوقی به دلیل پیچیدگی‌های ناشی از تعارض اصول قراردادی با الزامات اخلاقی، اجتماعی و فقهی، محلاختلاف نظرهای جدی است. مهم‌ترین چالش‌ها در این زمینه به دعاوی حقوقی ناشی از قرارداد رحم جایگزین مربوط می‌شود که عمدتاً به دلیل نبود چارچوب قانونی مشخص و رویه قضایی منسجم است و موجب بروز اختلافات گسترده در محاکم شده است.

خوش اخلاق اظهار کرد: در این پژوهش به جای بررسی دعاوی به‌طور مستقل چالش‌های اساسی مرتبط با این دعاوی در قالب امکان‌سنجی حقوقی مورد تحلیل قرار گرفته است، امکان فسخ نکاح به دلیل عدم رضایت زوجه، استرداد، طفل متولد از رحم جایگزین، صحت و اعتبار قرارداد رحم جایگزین و سلب حضانت از اهداکنندگان جنین از جمله مهمترین مسائلی هستند که عدم تعیین تکلیفقانونی در مورد آنها موجب صدور آرای متناقض و ایجاد تزلزل در امنیت حقوقی طرفین قرارداد شده است.

وی درباره رحم جایگزین ادامه داد: اجاره رحم یا جایگزینی رحم به فرآیندی اشاره دارد که در آن یک زن با رضایت خود توافق می‌کند که برای شخص یا زوج دیگری باردار شود و پس از تولد کودک را به آنها تحویل دهد. این فرآیند معمولاً زمانی استفاده می‌شود که فرد یازوجی به دلایل مختلف، قادر به باردار شدن یا حمل بارداری تا پایان دوره نیستند.

خوش‌اخلاق با اشاره به اینکه جامشینی کامل، سنتی و با استفاده از تخمک و جنین اهدایی انواع روش‌های رحم اجاره‌ای است، بیان کرد: در ماده اول قانون نحوه اهدای جنین به روجین نابارور آمده است، کلیه مراکز تخصصی درمان ناباروری ذی صلاح مجاز خواهندبود با رعایت شرایط مندرج در این قانون نسبت به انتقال جنين‌های حاصله از تلقیح خارج از رحم زوج‌های قانونی و شرعی پس ازموافقت كتبی زوجين صاحب جنین به رحم زنانی که پس از ازدواج و انجام اقدامات پزشکی ناباروری آنها هریک به تنهایی یا هر دو بهاثبات رسیده اقدام کنند.

وی گفت: تقاضای دریافت جنین اهدایی باید مشترکا از طرف زن و شوهر تنظیم و تسلیم دادگاه شود و دادگاه در صورت احراز شرایط ذیل مجوز دریافت جنین را صادر می‌کند؛ در ماده سوم قانون آمده است که وظایف و تکالیف زوجین اهدا گیرنده جنین و طفل متولد شده از لحاظ نگهداری و تربت و نفقه و احترام نظیر حقوق و تکالیف اولاد و پدر و مادر است.

خوش اخلاق بیان کرد: در ماده چهارم قانون آمده است که بررسی صلاحیت زوجین متقاضی در محاکم خانواده، خارج از نوبت و بدون رعایت تشریفات آئین دادرسی مدنی صورت خواهد گرفت و عدم تأیید صلاحیت زوجین قابل تجدید نظر است و براساس ماده پنجم این قانون آئین نامه اجرائی این قانون ظرف مدت سه ماه توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با همکاری وزارت دادگستری تهیه و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.

وی اظهار کرد: راهکار قانون گذار برای درمان ناباروری زوجین در فرضی که صرفاً یکی از ایشان قابلیت باروری ندارد نیز اهدای جنیناست و قانون‌گذار اهدای گامت حسب مورد اسپرم یا تخمک را به رسمیت نشناخته است و از آنجایی که در ماده یک قانون و نیز آیین‌نامهاجرایی آن اهدای جنین صرفاً از سوی زوجین شرعی و قانونی مجاز شمرده شده است، تقدم رابطه زوجیت، اهداکنندگان بر تاریخ اهدا شرط بوده و اخذ اسپرم یا تخمک از اشخاص مجرد و یا اشخاصی که فاقد رابطه زوجیت هستند، برای تلقیح خارج از رحم مجاز نیست،هر چند در زمان تلقیح بین صاحبان اسپرم و تخمك عقد نکاح منعقد شود.

زهرا ابراهیمی، عضو هیئت علمی جهاددانشگاهی قم در پنل رحم اجاره‌ای به ارائه پروتکل‌های اهدای جنین پرداخت و بیان کرد: لقاح طبیعی، مصنوعی و با دخالت شخص سوم از انواع لقاح به‌شمار می‌رود و جنین اهدایی، تخمک اهدایی، اسپرم اهدایی و رحم اجاره‌ایازجمله روش‌های لقاح با دخالت شخص سوم است.

وی افزود: لقاح مصنوعی یکی از روش‌های بارداری است که اسپرم به صورت دستی و بدون نیاز به رابطه جنسی وارد دستگاه تناسلیزن می‌شود، این روش معمولا مناسب افرادی است که مشکلات ناباروری دارند به دو روش تزریق اسپرم به داخل رحم(IUI) و لقاحآزمایشگاهی (IVF) که تخمک‌ها در خارج از بدن با اسپرم لقاح داده می‌شود و سپس به رحم منقل می شود.