اصلاح قرائت جامعه از انتظار؛ راهکار خروج از انتظار منفعلانه
در گفتمان مهدویت باید این مسئله مطرح شود که انتظار منفعلانه و حداقلی ما را به ظهور نزدیک نمی‌کند و اصلاح قرائت جامعه از مفهوم انتظار یکی از راهکار‌های تبدیل انتظار منفعلانه به یک حرکت فعالانه است.
اراده‌های انسانی در تاریخ نقش بازی می‌کنند و جریان تاریخی حق و باطل را شکل می‌دهند و سرانجام، طبق وعده حتمی خداوند، اراده‌های اجتماعی جبهه حق، با امداد الهی بر جبهه باطل غلبه پیدا می‌کند. گشایش بشریت، با سه اراده خداوند، اراده امام عصر(عج) و اراده مردم رخ خواهد داد.
در این بین اراده خداوند به این گشایش تعلق گرفته و ظهور را یکی از وعده‌های قطعی خود برشمرده است. در این مسیر انتظار در شکل‌گیری اراده‌های انسانی در تاریخ نقش بازی می‌کند و جریان تاریخی حق و باطل را شکل می‌دهد. سرانجام، طبق وعده حتمی خداوند، اراده‌های اجتماعی جبهه حق، با امداد الهی بر جبهه باطل غلبه پیدا می‌کند. گشایش بشریت، با سه اراده خداوند، اراده امام عصر(عج) و اراده مردم رخ خواهد داد.روز فرج را می‌کشد بلکه در مقام اضطرار به دستگیری از بشریت است و از خداوند نزدیک شدن این روز را درخواست می‌نماید.
همانطور که در آیه ۶۲ سوره نحل در روایت بیان شده است: «عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ(ع) قَالَ نَزَلَتْ فِی الْقَائِمِ(ع) هُوَ وَ اللَّهِ الْمُضْطَرُّ إِذَا صَلَّی فِی الْمَقَامِ رَکْعَتَیْنِ وَ دَعَا اللَّهَ فَأَجَابَهُ وَ یَکْشِفُ السُّوءَ وَ یَجْعَلُهُ خَلِیفَهْ فِی الْأَرْضِ؛ و آنچه را [چون دختر]خوش ندارند، برای خدا قرار می‌دهند، و زبان‌هایشان دروغ‌پردازی می‌کند که [سرانجامِ]نیکوتر ویژه آنان است. ثابت و یقینی است که آتش برای آنان است و یقیناً پیشگامان [به سوی]آتش‌اند.»
امام صادق(ع) فرمودند: «این آیه درباره قائم آل محمد(عج) نازل شده است. به خدا سوگند! مضطرّ اوست، آنگاه که در مقام، دو رکعت نماز به‌جا آورد و به درگاه خدا دعا کند و خداوند دعای وی را مستجاب نموده، بدی را از او دور نماید و او را خلیفه روی زمین قرار می‌دهد لذا سخن بر سر اراده مردم است که آیا به دنبال حادثه ظهور و فرج خودشان هستند یا خیر؟! به تأخیر افتادن ظهور نشان می‌دهد ما در عزم نسبت به مقدمه‌سازی ظهور آن حضرت دارای مشکلات اساسی هستیم.»
بنابراین، ظهور محصول مقدمات و اراده‌هایی است که در طول تاریخ بناگذاشته شده تا حرکت قافله خلقت به عصر کنونی برسد، از این پس نیز این اراده‌ها و مقدمات شکل گرفته راه ظهور را هموارتر خواهد کرد. این پندار که ظهور فرآیندی خود به خودی، اتفاقی و خودکار است، باعث خواهد شد ظهور حضرت روز به روز به تأخیر بیفتد.
مهم‌تر از همه این است که حادثه‌ای به مقیاس ظهور که از ابتدای خلقت تاکنون برای آن برنامه ریزی شده، اراده و عزمی تاریخی متناسب با خودش می‌خواهد و طبیعتا با چند کتاب، سخنرانی یا مراسم شکل نمی‌گیرد بلکه لازم است انسان‌هایی با جهاد شبانه روزی خودشان را وقف این مسیر کنند.
ضرورت اصلاح قرائت جامعه از مفهوم انتظار
هر حرکت کلان اجتماعی و فرافردی در وهله اول، نیازمند اصلاح بینش و نگرش است یعنی قرائت فعلی و موجود درباره انتظار که امروزه در جامعه گسترش یافته، سبب شده تا مردم به همین قرائت اکتفا و بسنده کنند.
قرائت دعای فرج یا حضور در مسجد مقدس جمکران، قرائت متداول و جامعه امروز ما از مفهوم انتظار برای ظهور منجی عالم بشریت است و اکتفا کردن به این قرائت، منجر به انفعال جامعه منتظر در ساحت فردی و زندگی شخصی‌شان شده است.
درواقع مردم گمان می‌کنند انتظار در دعای فرج و زیارت خلاصه شده است و دیگر ضرورتی برای انجام دادن کاری در راستای ظهور حضرت حجت(عج) احساس نمی‌کنند، بنابراین نوع انگاره و پنداره جامعه منتظر نسبت به مفهوم انتظار باید متحول شود.
در گفتمان مهدویت باید این مسئله مطرح شود که انتظار منفعلانه و حداقلی ما را به ظهور نزدیک نمی‌کند و اصلاح قرائت جامعه از مفهوم انتظار یکی از راهکار‌های تبدیل انتظار منفعلانه به یک حرکت فعالانه است.
یکی از موانع تحقق ظهور منجی عالم بشریت، انتظار منفعلانه و حداقلی جامعه است و متأسفانه انتظار فردی را نتوانسته‌ایم آنگونه که شایسته است، به‌عنوان جریان سراسری به سطح جامعه آوریم و در سطح کلان تمدنی هم این گفتمان مطرح نشده است.
مراتب اضطرار
براساس روایات و احادیث مستند درباره امام زمان(عج)، یکی از شروط تحقق ظهور، اضطرار افتادن عالم نسبت به امام زمان(عج) است و این اضطرار دارای مراحل و مراتب عام، خاص و اخص است.
اضطرار اخص ویژه کسانی است که قصد دارند نقش‌های کلیدی و راهبردی برای آماده‌سازی جامعه و مقدمه‌سازی ظهور ایفا کنند، این دسته از افراد شبانه‌روز به یاد حضرت حجت(عج) هستند.
این افراد، تمام افعال، علقه، نیات و اهداف زندگی‌شان در راستای نزدیک شدن به زمان ظهور حضرت مهدی(عج) شکل گرفته است و خود را وقف این مسیر کرده‌اند.
انتظار خاص، ویژه افرادی است که تلاش می‌کنند تا به یاد امام زمان(عج) باشند و علاقه‌ای در دل آنها نسبت به حضرت وجود دارد و اکثریت مؤمنین جامعه در این دسته قرار می‌گیرند.
انتظار عام به گرایش عمومی ادیان مذهبی اطلاق می‌شود، مصداق آن در روایتی آمده است: «عیسی(ع) در گردنه‌ای به نام «افیق» در سرزمین مقدس فرود می‌آید، وارد بیت المقدس می‌شود، درحالیکه مردم برای نماز صبح صف کشیده باشند. پس امام (حضرت مهدی) عقب می‌رود، ولی عیسی(ع) او را جلو می‌اندازد و خود به او اقتدا کرده، پشت سرش طبق شریعت محمّد(ص) نماز می‌خواند؛ و می‌فرماید: شما اهلبیتی هستید که احدی نمی‌تواند بر شما پیشی بگیرد».
رابطه علت و معلولی بین اضطرار و آمادگی مردم برای ظهور
رابطه اضطرار و آمادگی مردم برای ظهور یک رابطه علت و معلولی است و باید در این روزگار، در راستای به اضطرار افتادن جامعه نسبت به ولیعصر(عج) تلاش کنیم؛ مقام معظم رهبری بار‌ها تأکید کرده‌اند «دنیا به تنگنا و خستگی رسیده است و از شرایط فعلی آزرده هاطر است و به دنبال منجی می‌گردد»
با شرایطی که جامعه غربی برای انسان‌ها به وجود آورده است، روز به روز احساس نیاز به منجی بین مردم دنیا بیشتر شده است.
فقدان اضطرار نسبت به ولیعصر(عج) سبب می‌شود تا مردم جای خالی منجی عالم بشریت و تفاوت دنیای پیش و پس از ظهور را نتوانند درک کنند و این مسئله ظهور را به تعویق می‌اندازد.
حجت‌الاسلام والمسلمین مصطفی رضایی، پژوهشگر حوزه مهدویت
انتهای پیام
