تولید علوم انسانی نیازمند صنعت تبدیل مُخیل به محسوس است

به گزارش ایکنا از قم، حجت‌الاسلام والمسلمین مرتضی جوادی آملی، استاد حوزه علمیه در دیدار حجت‌الاسلام والمسلمین یحیی جهانگیری، رئیس دفتر نمایندگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی قم و دبیر جایزه جهانی شهید صدر که امروز، هشتم خردادماه انجام شد، با بیان اینکه از قرون گذشته در ایران توانایی تبدیل حقایق و و مفاهیم معقول به متخیل وجود داشته است و عارفان و متألهان ما می‌توانستند حقایق غیبی معقول و کلی را در صورت خیال ترسیم کنند، اظهار کرد: ذوقیاتی که در ادبیات و شعر و هنر ایرانی در لسان شخصیت‌هایی مانند حافظ، مولانا و شمس موج می‌زند نشانه همین امر است.

 

وی ادامه داد: امروزه برای تولید علم باید امر معقول را که متخیل شده است، به محسوس برسانیم تا تبدیل به علم اتفاق بیفتد. اینکه امروزه تولید علوم انسانی کمتر از ۲ درصد از تولید علم کشور را تشکیل می‌دهد به همین موضوع برمی‌گردد.

 

جوادی آملی در ادامه با بیان اینکه این توانایی یا صنعت تبدیل امر متخیل به امر محسوس، در غرب به شدت مورد توجه بوده و واقعاً بحث تولید علوم انسانی براساس همین تکنولوژی است، به تفاوت جوهری این روند با آنچه در سنت ایرانی اسلامی مطرح است، اشاره کرد.

 

وی با اشاره به سخنی از پدر بزرگوارشان آیت‌الله‌العظمی عبدالله جوادی آملی ادامه داد: ما یک هنر نازل داریم و یک هنر مُنزّل؛ هنر نازل این است که از محدوده حس و خیال بالاتر نمی‌رود. همه‌ عشق‌های مجازی، سینما و تئاتر اغلب در همین بخش هنر نازل جای می‌گیرد. اما هنر منزل این است که هنرمند اول می‌اندیشد و اوج می‌گیرد و مسائل را از منظر عقلانی و عرفانی، هم می‌فهمد و هم مشاهده می‎‌کند و بعد آن را پایین می‌آورد. مثلاً قرآن کریم که در نهایت زیبایی و لطافت و طراوت است برای این است که آن حقیقت مشهود، محسوس شده است.

 

استاد حوزه علمیه اظهار کرد: امروزه به یک علوم انسانی مُنزل نیازمندیم که حکمت، کلام، تفسیر و معارف خود را در فضای علوم انسانی مثل حقوق جزا، سیاست و ارتباطات بین‌الملل از مرحله مخیل و متوهم به محسوس بیاوریم. برای نمونه ما دقیق‌ترین ظرایف مباحث حقوقی و فقهی را در حوزه‌های علمیه بحث می‌کنیم ولی از تشکیل یک محکمه ایده‌آل و خوب عاجز هستیم. این کار کسانی است که صنعت تبدیل را دارند که می‌توانند علم را از مرحله مخیل به مرحله محسوس برسند. ابزار این کار در اختیار دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و فرهنگستان‌هاست که در کار بررسی و آمایش روابط اجتماعی و تحقیق در علوم تجربی هستند.

 

جوادی آملی با اشاره به سخنان امام خمینی(ره) در مورد لزوم وحدت حوزه و دانشگاه اضافه کرد: زبان حوزه‌های علمیه زبان تجرید است و زبان دانشگاه زبان تجربه است و به همین دلیل روحانیت در دانشگاه‌ها موفق نبوده است. 

 

وی در ادامه با ذکر خاطره‌ای گفت: حسن حنفی فیلسوف مصری در همایشی در کیش حدود ۱۵ سال پیش گفته بود: ما اکنون حکمت متعالیه نمی‌خواهیم بلکه حکمت متدانیه می‌خواهیم، بنده در آن همایش در پاسخ به این سخنان گفتم: حکمت متعالیه ما چهار سفر دارد؛ سفر من الخلق الی الحق، سفر من الحق الی الحق، سفر من الحق الی الخلق و سفر من الخلق الی الخلق بالحق. مشکل این است که ما سفر چهارم را نداریم. در واقع سه سفر اول را داریم و حرف‌های قشنگی می‌زنیم ولی سفر چهارم که من الخلق الی الخلق است را نداریم و به این خاطر است که شما فکر می‌کنید که حکمت متعالیه ناتمام است؛ در حالی که حکمت متعالیه همه‌ اسفار و همه میدان‌های معرفتی را در نظر دارد. خوشبختانه ایشان ناراحت هم نشد و در انتهای همایش به بنده گفت که نمی‌دانستم آیت‌الله جوادی آملی در بیشه خودش یک بچه شیر دارد.

 

جوادی آملی اظهار کرد: بنابراین باید سفر چهارم یعنی من الخلق الی الخلق بالحق را که تبدیل مخیلات به محسوسات است را احیا کنیم. متأسفانه اغلب در سخنرانی‌ها و منابر در حوزه سه سفر اول و مباحث عرفانی و اخلاقی سخن گفته می‌شود ولی کمتر به سفر چهارم پرداخته می‌شود و به همین دلیل در فضای بین‌المللی گفته می‌شود علوم انسانی که در ایران تولید می‌شود از آسمان ایران بیرون نمی‌رود. البته آثار خوب و متعالی در حال تولید هستند ولی برای تراز جهانی مناسب نیست.

 

یادآور می‌شود، حجت‌الاسلام یحیی جهانگیری، رئیس دفتر نمایندگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی قم و دبیر جایزه جهانی شهید صدر، گزارشی از روند تأسیس و فراخوان جایزه جهانی شهید صدر و استقبال اساتید و پژوهشگران از این جایزه جهانی ارائه داد.