کارکرد قاعده «لاضرر و‌لاضرار» در معماری مسکن
رئیس جهاد دانشگاهی استان قم با اشاره به کارکرد قاعده لاضرر و لاضرار در معماری و مسکن، گفت: پرهیز از اشراف متقابل سکونت‌گاه‌ها با ایجاد سلسله‌مراتب، پرهیز از هرگونه تجمل و خودنمایی و اسراف در نمای مسکن، اجتناب از اذیت و مزاحمت‌های همجواری واحدهای همسایگی و فضاهای حرکتی، مخفی بودن دستشویی و فاضلاب از ملاحظات بهره‌مندی از این قاعده در معماری است.
به گزارش ایکنا از قم، حامد حیاتی، رئیس جهاد دانشگاهی استان قم، در نشست تخصصی «معماری و شهرسازی اسلامی» که در چارچوب چهارمین کنفرانس بین‌المللی فقه و قانون، امروز 11 بهمن‌ماه در سالن شهید احمدی‌روشن دانشگاه قم برگزار شد، به ارائه مقاله‌ای با موضوع «جستاری میان‌رشته‌ای در تبیین اصول معماری مسکن براساس گفتار رسول خدا(ص)» پرداخت و بیان کرد: با توجه به اتفاقات اخیر در کشور از جمله حادثه تروریستی کرمان که منجر به شهادت جمعی از هموطنان شد و اینکه دشمنان انقلاب از خارج کشور دنبال ایجاد ناامنی در کشور هستند، حضور در انتخابات ضامن امنیت در کشور است.
وی با اشاره به سخنرانی رهبر معظم انقلاب در سال ۹۴ که مشارکت در انتخابات را ضامن و نگهدارنده انقلاب و امنیت دانستند، افزود: پیشرفت، تحصیل، انجام کارهای زیربنایی، اقتصادی در کشور در گرو وجود امنیت است و لزوم ایجاد امنیت حضور در پای صندوق‌های رأی است.
رئیس جهاد دانشگاهی قم با اشاره بر لزوم حضور پرشور تمام آحاد مردم پای صندوق‌های رأی گفت: بعد از وقایع و اتفاقات سوریه مردم این کشور به این فهم رسیدند اگر بخواهند امنیت داشته باشند باید به مشارکت در انتخابات برگردند و لذا در سال ۱۴۰۰ شاهد مشارکت ۷۸ درصدی مردم سوریه در انتخابات کشورشان بودیم.
وی با اشاره به اینکه همانطور که از آیات قرآن و احادیث بر می‌آید، مسکن مناسب باید شرایطی داشته باشد که بتواند فراهم‌آورنده آرامش و آسایش برای ساکنان خویش باشد، افزود: اگر برای مسکن به‌صورت عام شرایط و خصوصیاتی بر مبنای آموزه‌های اسلامی تدوین شود، می‌توان با تطبیق این خصوصیات بر زمان‌ها و مکان‌های مختلف تصمیم صحیح و مناسب را در طراحی و ساخت خانه مطلوب اتخاذ نمود.
حیاتی با اشاره به تأثیر آموزه‌های اسلامی در شکل‌گیری خانه‌های مسلمانان، اظهار کرد: دین و مذهب به‌عنوان پدیده‌ای الهی بروز اجتماعی و فرهنگی دارد و یکی از کامل‌ترین نمود عینی فرهنگ در معماری ظهور یافته است.
وی افزود: معماری تجلی‌گاه سنن و فرهنگ جامعه است و بر مبنای تصوری که انسان از هستی دارد طراحی و ساخته می‌شود بنابراین نظام فضائی سکونتگاه یا مسکن انسان بازتابی از اندیشه و بخش‌هایی از جهان بینی‌اش است. با تغییر دیدگاه انسانی نسبت به جهان نوع معماری خانه وی نیز مسیر متفاوتی پیموده است.
حیاتی بیان کرد: ادیان، اندیشه‌ها و مکاتب فکری، مفاهیم و راه حل‌های مختلفی جهت تبیین مسئله سکونت بیان داشته‌اند اسلام نیز به عنوان یکی از ادیان آسمانی، به این موضوع توجه ویژه‌ای داشته است.
وی تصریح کرد: معماری اسلامی به سبب تکیه بر اصول و باورهای معنوی به‌عنوان معماری موفق در ایجاد فضای مطلوب انسانی مطرح است از این رو می‌تواند در تعریف ژرف ساخت‌های نظری یک معماری اسلامی مناسب برای نیازهای روزآمد، مورداستفاده و بهره‌برداری قرار بگیرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه قم اظهار کرد: براساس آموزه‌های اسلامی ،مسکن، منزل یا خانه محلی است که هم از نظر مادی (امنیت، شکل‌گیری گسترش خانواده و رفع نیازهای اولیه)، هم از نظر روانی (آرامش و امنیت روانی و فکری) و هم از نظر معنوی (تفکر و عبادت)، نیازهای انسان را مرتفع می‌کند.
وی گفت: با مطالعه و بررسی 3 هزار و 227 حدیث از رسول خدا(ص) در کتاب نهج‌الفصاحه ۴۹ حدیث مرتبط با شهرسازی و معماری مسکن در فضاهای شهری تشخیص داده شد. براین اساس 10 اصل اساسی به‌عنوان عوامل مؤثر بر مکان‌یابی، معماری و طراحی مسکن استخراج شد.
حیاتی با اشاره به اصول 10 گانه مؤثر بر مکان‌یابی و معماری مسکن، بیان کرد: فراهم نمودن آرامش و امنیت فرهنگی روحی ،اجتماعی و سیاسی با مکان‌یابی مسکن در اماکن اسلامی، انتظام فضایی شریعت‌محور و دین‌مدار، جهت‌گیری مشترک کالبدی در جهت قبله و همساز با اقلیم، مرکزیت دینی در مسکن و بافت، جداسازی مسکن مسلمان از غیر مسلمان و وجود فضاهای جمعی از معیارهای سکونتگاه مطلوب به‌شمار می‌رود.
وی با اشاره به مکان‌یابی مسکن در نقاط با قابلیت توسعه منابع و وسعت زیاد گفت: در نظرگیری وسعت مناسب برای مسکن جهت پیوند با طبیعت و همجواری با عناصرش(آب، سبزه، درخت)، در نظرگیری وسعت زیاد جهت سازماندهی مطلوب فضایی و عرصه‌بندی به‌وسیله مفصل‌های مناسب مانند هشتی دالان حیاط اندرونی و بیرونی و توجه به جهت‌گیری در نحوه استقرار از معیارهای سکونتگاه مطلوب به‌شمار می‌رود.
رئیس‌جهاد دانشگاهی قم با بیان تمرکز و وحدت در توده مسکن و واحدهای همسایگی، بیان کرد: بافت فشرده و متراکم(تجمیع سکونتگاه و کاربر)، کاربرد الگوهای درونگرا (ایجاد مرکزیت و وحدت در مسکن بوسیله حیاط مرکزی)، وحدت کارکردی در کالبد مسکن، بافت و شکل متمرکز، هارمونی و وحدت بدنه‌ها و نماها با هندسه فضاهای حرکتی، جهت‌گیری مشترک کالبدی، تمرکز معنایی و شکلی (عدم ایجاد پراکندگی گونه‌ها)، خلق هندسه زیبا که تداعی سیر از کثرت و تنوع را به مرکزیت و وحدت تداوم می‌بخشد نیز از دیگر معیارهای سکونتگاه مطلوب به‌شمار می‌رود.
وی با اشاره به ضرورت بهره‌گیری از طبیعت و پیوند با آن در معماری و مسکن، افزود: طراحی حوض آب در بنا، طراحی فضاها و بدنه‌های سبز در بنا، بهره‌گیری از نور طبیعی بوسیله رواق‌ها، بازشوها و مشبک‌ها، جهت‌گیری مناسب معابر و روزن‌ها برای بهره‌مندی از باد معتدل، سودمندی از نور مناسب طبیعی جهت نمادپردازی برای هدایت‌کننده و زینت‌بخش فضاها و تنوع در بافت از نکات موردتوجه در بهره‌گیری از طبیعت در معماری به‌شمار می‌رود.
حیاتی با اشاره به کارکرد قاعده لاضرر و لاضرار در معماری و مسکن، تصریح کرد: پرهیز از اشراف متقابل سکونت‌گاه‌ها با ایجاد سلسله‌مراتب، پرهیز از هرگونه تجمل و خودنمایی و اسراف در نمای مسکن، اجتناب از اذیت و مزاحمت‌های همجواری واحدهای همسایگی و فضاهای حرکتی، مخفی بودن دستشویی و فاضلاب از ملاحظات بهره‌مندی از این قاعده در معماری است.
وی با اشاره به اینکه مکان انتخاب‌شده مسکن باید فرصت احقاق نیازهای معنوی و مادی را فراهم کند، افزود: طراحی فضاهای مناسب و زیبا برای عبادت و تکریم مهمان، حسن همجواری، تعلق مکانی و ظرفیت عبادی سکونتگاه باید موردتوجه مسلمانان در انتخاب محل سکونت قرار بگیرد.
حیاتی اظهار کرد: عرصه‌بندی فضاهای داخلی و تفکیک آن‌ها از فضاهای خارجی انتظام فضایی دین‌مدار و شریعت‌محور به‌وسیله سلسله مراتب محوربندی و ارزش‌گذاری فضاها بوسیله سلسله مراتب ازجمله نکات موردتوجه در اصل سلسله مراتب از اصول ۱۰گانه معماری مسکن به‌شمار می‌رود.
وی با اشاره به اصل پاکی و طهارت از اصول ۱۰گانه معماری مسکن، بیان کرد: اجتناب از آلودگی‌های با تنظیم ارتفاع و بهره‌گیری از نور و باد، حضور آب در بنا به‌عنوان مظهر پاکی، مخفی بودن سرویس‌ها و فاضلاب و آبریزگاه‌ها در این اصل باید رعایت شود.
حیاتی با اشاره به اینکه حریم از دیگر اصول معماری مسکن به‌شمار می‌رود، گفت: رعایت حریم به‌وسیله درون‌گرایی و سلسله مراتب و عرصه‌بندی فضاهای داخلی و خارجی و سازماندهی منطقی آن‌ها باید در این اصل موردتوجه قرار بگیرد.
رئیس جهاد دانشگاهی قم با بیان اینکه امنیت آخرین اصل از اصول ۱۰گانه معماری مسکن است، تصریح کرد: عدم اختلاط فضاهای عمومی - خصوصی، حریم کالبدی معنایی، فراهم نمودن آرامش و امنیت فرهنگی، اجتماعی و سیاسی و با مکان‌یابی مسکن در اماکن اسلامی باید موردتوجه قرار بگیرد.
انتهای پیام
