وحدت حوزه و دانشگاه به نفع علوم انسانی است

سعید نظری توکلی؛ عضو هیئت علمی دانشکده الهیات دانشگاه تهران، در گفت‌وگو با ایکنا، به بیان نکاتی درباره وحدت حوزه و دانشگاه و موانع پیش روی تحقق این هدف پرداخت و گفت: اولین گرهی که در زمینه وحدت حوزه و دانشگاه وجود دارد درباره مفهوم وحدت است چون هنوز به خوبی جواب نداده‌ایم که اساساً منظور ما از وحدت چیست و در زمینه وحدت حوزه و دانشگاه دنبال چه چیزی می‌گردیم؟ آیا قرار است دانشگاه شبیه حوزه علمیه شود یا برعکس؟ آیا قرار است از ظرفیت‌های دانشگاه در حوزه علمیه استفاده کنیم یا برعکس؟ یا اینکه قرار است کار دیگری انجام دهیم؟ معتقدم مهمترین مشکلی که در این زمینه داریم این است که درک یکسانی از این مفهوم در جامعه علمی ما شکل نگرفته است.

 

وی ادامه داد: به همین جهت است تلاش‌هایی که تا الان صورت گرفته هرچند تلاش‌های بسیار خوبی بوده اما فعلاً منتج به نتیجه مشهودی نشده است بنابراین انتظارم این است که اگر قرار است راجع به وحدت حوزه و دانشگاه صحبت کنیم باید بزرگان حوزه و دانشگاه کنار هم نشسته و به نقطه نظرات و اهداف واحدی رسیده و سپس تلاش کنند به آن هدف برسند. تا این اتفاقات نیفتد برنامه‌هایی که ما برای وحدت حوزه و دانشگاه اجرایی می‌کنیم بُعد کاربردی پیدا نخواهد کرد.

 

نظری توکلی با اشاره به اهمیت وحدت حوزه و دانشگاه بیان کرد: بدون تردید، حوزه علمیه دارای ظرفیت علمی بزرگی در کشور ما و جهان اسلام است. دانشگاه‌ها هم که جایگاه علمی والایی دارند بنابراین اگر بپذیریم علوم انسانی در هرم علم، در قاعده این هرم قرار دارد و اگر بپذیریم که جامعه حوزوی ما در تولید علوم اسلامی، حرف اول را می‌تواند بزند یا جزیی از گروه‌هایی است که می‌تواند مؤثر واقع شود، در این شرایط طبیعی است که هرچه قرابت بیشتری بین حوزه و دانشگاه اتفاق بیفتد، به میزان بیشتری از ظرفیت‌های حوزه به نفع دانشگاه و علوم انسانی و از ظرفیت‌های دانشگاه به نفع حوزه و علوم اسلامی استفاده خواهیم کرد بنابراین ضروری است که چنین سطحی از همگرایی اتفاق بیفتد.

 

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران تأکید کرد: بحث وحدت حوزه و دانشگاه از دوران قبل از پیروزی انقلاب اسلامی هم مطرح بود و روابط خوبی هم میان آنان برقرار بود. بهترین نمونه آن حضور اساتید برجسته حوزوی همانند شهید مطهری، شهید مفتح، شهید باهنر و شهید بهشتی در دانشگاه است. این افراد با لباس روحانیت در دانشگاه‌ها به تحصیل و تدریس پرداخته و سِمَت اجرایی همانند ریاست دانشکده را برعهده گرفتند. تعاملات بسیار خوبی که مرحوم شهید مطهری به عنوان یک روحانی فاضل حوزوی و البته دانشگاهی با مراکز مختلف علمی در دنیا برقرار کرده‌اند نشان می‌دهد که از دیرباز توجه به حوزه و دانشگاه، در هر دو گروه وجود داشته است. 

 

نظری توکلی گفت: ارتباطاتی که مرحوم علامه طباطبایی یا مرحوم علامه جعفری با اندیشمندان بزرگ غربی داشته‌اند نشان می‌دهد قبل از انقلاب اسلامی هم بحث همگرایی حوزه و دانشگاه یا به تعبیر بنده استفاده از ظرفیت‌های حوزه علمیه به نفع دانشگاه یا استفاده از ظرفیت دانشگاه به نفع حوزه، امر متعارفی بوده است. ما امیدوار بودیم بعد از انقلاب اسلامی، این فرآیند منسجم‌تر، هدفمندتر و کاربردی‌تر بشود اما چنین هدفی هنوز چندان محقق نشده است.

 

وی درباره نقش حوزه و دانشگاه در توسعه علوم انسانی اسلامی گفت: اینکه آیا اساساً علوم انسانی اسلامی داریم یا خیر؟ یک حرف و اینکه منظور ما از علوم انسانی اسلامی چیست؟ حرف دیگری است. به نظرم ما در زمینه علوم انسانی اسلامی، هنوز نتوانسته‌ایم تعریف خاصی ارائه کنیم یعنی هنوز به یک توافق جمعی در زمینه اصطلاح علوم انسانی اسلامی نرسیده‌ایم و هرکسی با تصورات خودش وارد این عرصه شده است لذا تلاش‌هایی هم که صورت گرفته منتج به نتیجه قابل قبولی نشده است.

 

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران تأکید کرد: اینکه بگوئیم هر علمی را می‌توانیم اسلامی کنیم مشروط به این است که تعریف درستی از آن داشته و برایش کارکرد تعریف کنیم اما چنین کاری را انجام نداده‌ایم. اینکه می‌‌توانیم از آموزه‌های دینی به نفع علوم استفاده کنیم حرف کاملاً درستی است اما داشتن روانشناسی اسلامی، جامعه‌شناسی اسلامی و اقتصاد اسلامی، نیاز به تعریف دارد که فعلا اتفاق نیفتاده است. به همین دلیل در اسلامی‌سازی علوم، به پیشرفت قابل توجهی دست نیافته‌ایم.

 

نظری توکلی در پاسخ به این سؤال که مهمترین نقش در زمینه وحدت حوزه و دانشگاه بر عهده چه اشخاص یا نهادهایی است، گفت: معتقدم خودِ حوزویان و دانشگاهیان، بدون نیاز به هیچ نیروی خارجی این توانمندی را دارند که به همگرایی برسند. بنده وحدت حوزه و دانشگاه را به همگرایی این دو در راستای رسیدن به اهداف مشترک تعبیر می‌کنم به همین دلیل ما نیازی نداریم که کسی از بیرون به ما کمک کند اما نبود توافق میان حوزویان و دانشگاهیان در زمینه تعریف وحدت یا عدم باور به ظرفیت‌های طرف مقابل باعث شده این جریان تاکنون موفق عمل نکند.

 

وی درباره نقش دانشکده‌های الهیات در افزایش تعاملات حوزویان و دانشگاهیان گفت: ما همبستگی شدیدی با حوزویان داریم چراکه یکی از خاستگاه‌های علومی که ما در رشته الهیات و معارف اسلامی تدریس می‌کنیم در حوزه علمیه است البته میزان تعامل ما با حوزه و تعامل حوزه با ما دانشگاهیان، می‌تواند حداکثری باشد.