تولید علم و پژوهش باید امامت‌محور باشد
مدیر مطالعات و برنامه‌ریزی پژوهشی حوزه‌های علمیه، گفت: روشی که ساختارشکن است و از ریل خارج شده و مورد تایید امام معصوم نیست در پژوهش هم ارزش ندارد؛ ما امام را مرکز عالم می‌دانیم لذا تولید علم باید با محوریت و کانون امامت باشد.
به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین ابوالفضل هادی‌منش؛ مدیر مطالعات و برنامه‌ریزی پژوهشی حوزه‌های علمیه، 19 آذر ماه در نشست علمی «ضرورت راه‌اندازی رشته پژوهش‌پژوهی» که از سوی معاونت پژوهش حوزه و به مناسبت هفته پژوهش برگزار شد با بیان اینکه حوزه در طول تاریخ مسائل علمی و نه فقط دینی را پاسخ گفته و کانون جمع علوم بوده است، گفت: سابقه پایا و قدیمی حوزه‌های علمیه یقینا قابل قیاس با دانشگاه نیست؛ در کشور ما فعالیت دانشگاه به صورت امروزین به بیش از یک قرن نمی‌رسد. بنابراین با توجه به جایگاه حوزه لازم است رشته پژوهش از قالب یک مهارت و فن بیرون بیاید و قالب یک رشته آموزشی و دانش به خود بگیرد.
وی با بیان اینکه علم هم هدف، مبانی، غایت و ... دارد، اظهار کرد: ما روزگاری دانش جامعه‌شناسی و روان‌شناسی نداشتیم گرچه کارهای روان‌شناسی انجام می‌شد ولی وقتی روش، مبنا، هدف و غایت پیدا کرد به یک رشته تبدیل شد یا مثلا ابن خلدون به عنوان پدر علم جامعه‌شناسی قدیم یکسری آموزه‌ها را مطرح کرد ولی امروزه به یک دانش متمایز از سایر دانش‌ها تبدیل شده است؛ منابع و استادان زیادی دارد و گفتمان علمی آن با علوم دیگر هم شکل گرفته است و هرقدر مسائل بیشتر تولید شود این فرایند دائما در حالت زایش قرار خواهد گرفت.
هادی‌منش با بیان اینکه ما از 5 راه می‌توانیم دانش پژوهش را تعریف کنیم، گفت: یکی از طریق تحلیل منطقی موضوع یعنی از طریق برهان و منطق؛ دیگری از طریق تحلیل مفهومی مثل واژگان مترادف؛ راه دیگر از طریق بررسی نظام مسائل و سرفصل‌ها که عینی‌تر به موضع می‌نگرد. مثلا عناصر آن را توضیح می‌دهیم که شال؛ انواع پژوهش، عناصر و فرایندها، منابع و امکانات و مدیریت پژوهش و ... است.
چرایی وجود رشته پژوهش‌پژوهی
وی با اشاره به چرایی لزوم داشتن رشته پژوهش، بیان کرد: علاوه بر سابقه حوزه در عرصه پژوهش و علم، خود پژوهش، ریل‌گذاری و مرزبندی علمی ایجاد می‌کند؛ علم را اگر اندام‌واره بدانیم، آموزش، تغذیه و پژوهش، تحرک است و وقتی تغذیه دریافت شد ولی حرکتی انجام نشد باعث چاقی بخش اول خواهد شد در حالی که اگر پژوهش باشد آموزش هم دوام و پویایی خواهد یافت. فردی که خواب است و هیچ حرکتی ندارد هرقدر وعده‌های غذایی مقوی دریافت کند احساس سیری و انباشت غذا به او دست خواهد داد.
مدیر مطالعات و برنامه‌ریزی پژوهشی حوزه‌های علمیه، ادامه داد: نکته دیگر اینکه ما در عصر اطلاعات و ارتباطات هستیم و بزرگنمایی و درشت‌نمایی توسط رسانه‌ها، رواج زیادی دارد لذا حوزه باید خود را به تغییرات فکری و اجتماعی و ... برساند؛ وظیفه حوزه فقط پاسخ به شبهات نیست بلکه باید سرچشمه شبهات را با منطق روشن و قوی بخشکاند و این یعنی کنشگری فعالانه و درس. بنابراین رسالت حوزه که صیانت از قرآن و مکتب اهل بیت(ع) بوده و هست همچنان سنگین است.
شناسایی 34 سنت اصیل حوزه
هادی‌منش تصریح کرد: ضرورت دیگر پژوهش، تقویت گفتمان علم و پژوهش بر اساس اسناد بالادستی است. ضرورت دیگر لزوم تربیت نظریه‌پرداز غیرمصرف‌کننده است. امروز جریان علم، پوزتیویستی است و ما به پژوهشگر حوزوی توانمند و نظریه‌پرداز حل مسئله و غیرمصرف‌کننده نیاز داریم؛ کسی که بتواند با دانش مبتنی بر قرآن و عترت و سنن اصیل پژوهشی نیازهای علمی کشور را برطرف کند. امروز 34 سنت اصیل پژوهشی در معاونت پژوهش حوزه شناسایی شده است و در خصوص 24 سنت، مقاله و پایان‌نامه نوشته شده است و حوزه باید در صیانت و حفظ آن بکوشد.
مدیر مطالعات و برنامه‌ریزی پژوهشی حوزه‌های علمیه با اشاره به عناوین مهم در دانش پژوهش، اضافه کرد: اولین بحث، اخلاق پژوهش و سازوکار تولید علم است؛ در رشته پژوهش‌پژوهی، اساس، اخلاق پژوهش است زیرا ما به علم پاک و نافع نیاز داریم که در نهج‌البلاغه بر آن تاکید شده است وگرنه علمی که به درد دین و دنیا نخورد ارزش ندارد؛ اقتصاد پژوهش، حقوق پژوهش، جامعه‌شناسی پژوهش، روش‌شناسی پژوهش، مدیریت پژوهش و نگارش پژوهش هم از دیگر عناوین این رشته است.
استاد حوزه علمیه گفت: برای این رشته چند مرحله لازم است؛ اول تدوین سرفصل‌ها است که نیازهای این رشته در این سرفصل‌ها اشراب شود. دوم انتخاب منابع است؛ امروز بیش از هزار منبع و مرکز تحقیق تا سال 92 احصا شده است که می‌تواند در تدوین سرفصل‌ها به ما کمک کند. شهرت کتاب و اعتبار مرکز تولیدکننده کتاب، اعتبار و مقبولیت خود نویسنده و نداشتن جایگزین و اینکه با ابداع نوشته شده باشد همچنین مدیریت پژوهش، مراحل تولید این علم است.
استاد حوزه علمیه در مورد سرفصل‌ها، گفت: یکی از مهمترین سرفصل‌ها مدیریت پژوهش است تا پژوهش خودرو نباشد گرچه آزادی بیان را نباید نفی کنیم و تفرد استاد و طلبه در یافته‌های او حفظ شود ولی مدیریت این مجموعه لازم است همچنین سرفصل دیگر، تدوین سیاست‌ها است که طبیعتا سیاست حوزه باید مدنظر قرار بگیرد زیرا حوزه، علم را برای علم مطرح نمی‌کند بلکه هدف از علم دینی تامین سعادت دنیا و آخرت انسان است که متاسفانه در نگاه پوزتیویستی وجود ندارد بنابراین سیاستگذاری پژوهشی بسیار مهم است.
مدیر مطالعات و برنامه‌ریزی پژوهشی حوزه‌های علمیه با بیان اینکه سرفصل دیگر هم ارتباطات پژوهشی است، گفت: پژوهش یک رشته منزوی نیست بلکه پژوهشگر باید ارتباط معینی در تعامل با افکار و مراکز دیگر داشته باشد نه اینکه فقط ایده‌ای تولید شود که قابل طرح در عرصه اجتماعی نیست. پژوهشگر باید در فرایند تعامل به تکامل برسد و نظرات رقیب را بشناسد و نظرات خود را هم در معرض رقبا عرضه کند تا مورد نقد قرار بگیرد.
امامت؛ محور دانش و پژوهش دینی
وی افزود: مسئله دیگر در بحث پژوهش این است که روش‌ها باید همسان باشند؛ روشی که ساختارشکن است و از ریل خارج شده و مورد تایید امام معصوم نیست در پژوهش هم ارزش ندارد؛ ما امام را مرکز عالم می‌دانیم لذا تولید علم باید با محوریت و کانون امامت باشد. خودپرستی و چهره‌شدن و مدرک‌گرایی و دعوت به سوی امام در پژوهش و علم نباید وجود داشته باشد.
هادی‌منش در بخش دیگری از سخنانش با تاکید بر حفظ سنن حوزوی، بیان کرد: یکی از این سنن ارزشمند، مباحثه و شاگردپروی بوده است و عالمان ما هیچ وقت ننگ و عار نمی‌دانستند که یک طلبه سر درس آنان حاضر شود و با او مباحثه کنند و چنین علمی، نور است ولو ما یک شاگرد داشته باشیم.
وی با تاکید بر اینکه باید روز پژوهش را به جای روز تحقیق بگذاریم، افزود: روز قلم و پژوهش، انجمن‌های علمی و مناظرات و مباحث باعث ترغیب افراد به این سمت و سو خواهد شد و خودباوری در طلاب ایجاد می‌کند و به نظر بنده همه حوزویان در حوزه خواهران و برادران می‌توانند در تدوین سرفصل‌ها و تقویت این رشته به معاونت پژوهش حوزه کمک کنند.
مدیر مطالعات و برنامه‌ریزی پژوهشی حوزه‌های علمیه با اشاره به سرفصل روان‌شناسی پژوهش، اضافه کرد: این سرفصل از مهمترین فرایند یادگیری و یادسپاری است؛ در روان‌شناسی مباحث شناختی، رشد و روان‌شناسی شخصیت را داریم؛ مثلا امروزه روان‌شناسان علم با پژوهش گسترده به این نتیجه رسیده‌اند که بین تولید علم و سن افراد، رابطه وجود دارد البته برخی نوابغ این ضابطه را شکسته‌اند که ابن سینا و علامه حلی و ... از این دست افراد هستند.
تاثیر علم بر دانشمند
هادی‌منش در بخش دیگری از سخنانش با بیان اینکه شخصیت دانشمندان با هم تفاوت دارد، تصریح کرد: تفاوت پایدار شخصیتی بین دانشمندان حوزه‌های مختلف دانشی هم وجود دارد و نوع رفتار یک دانشمند فلسفه با تاریخ تفاوت داریم یعنی خود علم روی دانشمند اثر می‌گذارد کما اینکه برخی از دانشمندان هم بر روی یک علم اثر می‌گذارند بنابراین این مسئله باید مورد سنجش و پایش قرار بگیرد.
وی با اشاره به تاثیر شخصیت بر روی رفتار علمی، گفت: امروزه در هدایت تحصیلی و مشاوره از افراد تست می‌گیرند تا فرد بداند چه رشته‌ای به درد او می‌خورد و این هم می‌تواند جزء سرفصل‌های رشته پژوهش‌پژوهی باشد.
هادی‌منش با بیان اینکه پژوهش یک کالاست به اقتصاد پژوهش اشاره کرد و افزود: در این صورت پژوهش فروشنده و مشتری دارد و ایده را می‌توان فروخت و فرد می‌تواند براساس دانش خود، شغل انتخاب کند و در زمینه علاقه‌مندی‌اش کار کند.
مدیر مطالعات و برنامه‌ریزی پژوهشی حوزه‌های علمیه در خاتمه تاکید کرد: واقعا انسان ناراحت می‌شود وقتی می‌شنود فردی مدرک ارشد حقوق یا رشته دیگری را گرفته است ولی به شغل‌هایی رومی‌آورد که اصلا نیازی به این سطح از تحصیلات نداشته است. البته همه شغل‌ها محترم هستند و مثلا کسی از ابتدا یک شغل اجتماعی مانند رانندگی عمومی را قبول کرده و سراغ آن می‌رود ولی گاهی افرادی دنبال تحصیلات حوزه و دانشگاه می‌روند ولی تغییر شغل داده و مسیر خود را عوض می‌کنند.
انتهای پیام
