آیت‌الله حسن‌زاده آملی فیلسوف و عارف نفس بود

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین علی فضلی؛ عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 27 آبان ماه در نشست خبری تشریح برنامه‌های «همایش ملی فلسفه معنویت با تاکید بر آرای علامه حسن‌زاده آملی» با بیان اینکه در چهار قرن اخیر، علامه حسن‌زاده آملی میراث‌دار علوم مختلف است که نقطه آغاز آن آقای محمد بیدآبادی تنکابنی است، گفت: ایشان کرسی فلسفه صدرا و هم کرسی عرفان محی‌الدینی داشت و خودش هم اهل عرفان و سلوک بوده است. او از جهت تربیت شاگرد هم بسیار پویا و فعال بوه است.

وی با بیان اینکه فعالیت ایشان در دو حوزه نجف و تهران مورد امتداد و استمرار قرار گرفت، افزود: در 50 سال اخیر این دو حوزه در حوزه علمیه قم به تلاقی رسیدند و نقطه تلاقی این حرکت فلسفی، عرفانی و سلوکی در حوزه قم، علامه حسن‌زاده آملی است زیرا از جهت عرفانی میراث‌دار حوزه علمیه نجف و از جهت فلسفی هم میراث‌دار حوزه تهران است.

فضلی با بیان اینکه وی دو نظریه را به صورت مبسوط مورد توجه قرار داد، اظهار کرد: اول راه گذر از علم‌النفس فلسفی به سمت علم‌النفس عرفانی و شهودی است و دیگری راه گذر از نفس‌شناسی علمی به سمت سلوکی و شهودی است و ایشان در شیوه علمی و عملی خود این دو بعد را به منصه ظهور گذاشته است.

فیلسوف و عارف نفس

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه ایشان فیلسوف نفس و عارف نفس بود و آثار علامه حسن‌زاده آملی هم بیانگر این مسئله است، تصریح کرد: از نظر محققین، پایه معنویت، انسان است و انسان به دنبال خودیابی و خودپیدایی و گذر از بیگانگی است. چرا انسان معاصر در عصر ما به خصوص دنبال این مسئله است زیرا بشر همواره به تعارضات درونی و بیرونی مبتلا بوده است و همواره دنبال یافتن راه‌هایی برای رفع این تعرضات و رسیدن به آرامش پایدار بوده است و از آنجا بیشتر بر بعد فرانفسانی و بعد ناطقه خود تمرکز کرده است.

وی با بیان اینکه علامه حسن‌زاده آملی در این عرصه فعال و پیگیر بوده است، گفت: ایشان قبل از انقلاب حتی برای اصنافی مانند دوچرخه‌سازان و گونی‌فروشان و اقشار دیگر، جلسات عرفانی و خودسازی برگزار می‌کرده است و براساس حدیث من عرف نفسه عرف ربه، راه فنی خودپیدایی به خداپیدایی و خداشهودی را در آثار خود و در شیوه علمی و عملی خود پیاده کرده است. 

فضلی ادامه داد: ایشان یکبار در گلزار شهدای آمل متواضعانه در بین مردم حاضر شد و برای مردم سخنرانی کرد و به صورت عامیانه پیچیده‌ترین مباحث را مطرح کرد؛ از جمله نحوه انتقال انسان از رحم دنیا به رحم آخرت. این میراث برای کسانی که بخواهند در زمینه فلسفه معنویت و بهداشت معنوی کار کنند سرمایه بسیار بزرگی محسوب می‌شود. 

سخنرانان همایش

در ادامه حجت‌الاسلام و المسلمین سیدمحمد حسینی لرگانی؛ دبیر اجرایی همایش در سخنانی با بیان اینکه برنامه همایش از آذرماه سال 1401 در دستور کار قرار گرفت، گفت: همایش روز اول آذرماه در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار می‌شود و آیت‌الله علی‌اکبر رشاد؛ رئیس شورای سیاستگذاری حوزه‌های علمیه تهران و رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، آیت‌الله حسن رمضانی از شاگردان علامه و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی همچنین آیت‌الله رضا رمضانی، رئیس مجمع جهانی اهل بیت(ع) و حجت‌الاسلام و المسلمین رضا مختاری، رئیس مؤسسه کتاب‌شناسی شیعه سخنرانان این همایش خواهند بود.

وی افزود: به عنوان اولین گام اعضای هیئت علمی همایش شامل 11 نفر از استادان بزرگواری که با آثار و برکات علامه حسن‌زاده آملی آشنا بودند انتخاب شدند؛ کار دوم انتخاب مجامع علمی مهمی بود که در عرصه عرفان و معنویت کار کرده بودند.

حسینی لرگانی افزود: انتخاب پژوهشگران و عناوین مقالات هم از دیگر فعالیت‌ها در راستای برپایی این همایش بوده است و از ظرفیت پژوهشگرانی استفاده شده است که در عرصه معنویت و عرفان آثاری را نوشته‌اند. همچنین نکته دیگر مراجعه به شاگردان مبرز علامه بوده است؛ کسانی که نوشتار و گفتار  ایشان را دیده‌اند و با ایشان مانوس بودند که از جمله می‌توان به کسانی چون آیت‌الله حسن رمضانی، حجت‌الاسلام و المسلمین زمانی قمشه‌ای، حجت‌الاسلام و المسلمین سیدعلی حسینی آملی اشاره کرد؛ در مجموع 8 مصاحبه سه ساعتی با هر کدام از بزرگواران انجام شد. 

حسینی لرگانی با بیان اینکه مقالات این همایش به صورت مکتوب در اختیار علاقه‌مندن قرار خواهد گرفت، اظهار کرد: مصاحبه‌ها عمدتا پیرامون نظرات علامه درباره فلسفه معنویت بوده است و  بیشتر به نظرات ایشان در حوزه معنویت پرداخته شده است. همچنین نکته‌ دیگر انتخاب مجلات و نشریاتی برای همکاری با همایش است تا مقالات در آنها به چاپ برسد. 

دبیر اجرایی همایش اضافه کرد: کار بدیعی هم که در فرایند همایش انجام شد برپایی کرسی‌های علمی برای تشریح مقالات بوده است یعنی روال تالیف مقالات را در جایگاه علمی پژوهشی تدارک دیدیم و جلسه نقد و بررسی هم برای آن برگزار شد. دو تا از مقالات در گروه عرفان و معنویت مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره) و دیگری در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و مراکز دیگر برگزار شد. البته مقالات سفارشی بود که برخی از آنها به دست ما نرسیده است.

وی ادامه داد: یک کار قلمی هم از علامه حسن‌زاده آملی مقرر شده است تا توسط مؤسسه کتاب‌شناسی شیعه چاپ شود. علامه حسن‌زاده آملی مقدمه‌ای را بر لغتنامه فرهنگ جامع نوشته‌اند که این مقدمه را از باب اینکه اثری قلمی است و خیلی از افراد آن را مشاهده نکرده‌اند در یک ویژه‌نامه برای همایش چاپ خواهد شد.

خاطره‌گویی

حسینی لرگانی با بیان اینکه جلسات خاطره‌گویی از علامه حسن‌زاده آملی از سوی شاگردان و نزدیکان ایشان از دیگر برنامه‌های در دستور کار است، ادامه داد: مقرر شد تا برخی شاگردان ایشان این خاطرات را به صورت مکتوب به ما برسانند و در کنار مقالات و مصاحبه‌ها به چاپ خواهد رسید. 

وی با بیان اینکه 12 مقاله به همایش رسیده است، اظهار کرد: نهادهایی چون مجمع جهانی اهل بیت(ع)، مؤسسه کتاب‌شناسی شیعه، مؤسسه آوای توحید، مؤسسه امام رضا(ع)، دانشگاه علوم و معارف قرآن، جامعه المصطفی در برپایی این همایش همکاری دارند.