مطالبه‌ای برای جریان شعر آیینی در قزوین وجود ندارد

سیدمحمدحسین ابوترابی، شاعر آیینی در گفت‌وگو با ایکنا از قزوین، درباره وضعیت شعر و ادبیات آیینی در قزوین گفت: به‌عنوان شاعر آیینی افت و خیز خاصی در شعر آیینی استان قزوین می‌بینم، در اوایل دهه ۹۰ انجمن شعر آیینی توسط اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شکل گرفت که شاهد فعالیت‌های خوبی در این انجمن بودیم حتی از خروجی این انجمن یک مجموعه شعر با نام در کربلا همایش گل‌های پرپر است از زنده‌یاد سیدجلال موسوی به چاپ رسید.

وی افزود: این انجمن چندین برنامه مطرح دیگر هم داشت، به‌عنوان نمونه جشنواره شعر نماز و نیایش که به‌صورت استانی و کشوری کلید خورد، اما متأسفانه هرچقدر که جلوتر آمدیم با جابه‌جایی مدیران اداره ارشاد این انجمن شعر آیینی دچار رکود شد و اکنون این انجمن کلاً تعطیل شده است.

شاعر قزوینی تصریح کرد: همچنین در اوایل دهه ۹۰ یک انجمن شعر دیگر با نام انجمن شعر کُمیت در قزوین شکل گرفت که شاعران آیینی گردهم آمدند و با محوریت جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی سلسله برنامه‌هایی برگزار می‌کردند؛ گاه نیز شب‌های شعر و کارگاه‌های شعر برگزار می‌شد و میهمانانی از تهران، کرج و قم در این انجمن حضور پیدا می‌کردند که این اتفاق فرصت خوبی برای جمع شدن شاعران آیینی گردهم و شناسایی شاعران جوان بود، اما متأسفانه این انجمن هم چند سال بیشتر دوام نداشت.

انجمن کمیت فرصتی که از دست رفت

وی افزود: انجمن کمیت اکنون در فضای مجازی کم و بیش فعالیت دارد، اما در فضای شعری قزوین بسیار کمرنگ شده است و برنامه‌های مستمر و مداومی که در این مجموعه وجود داشت به نوعی رو به تعطیلی رفته است.

ابوترابی اظهار کرد: یک انجمن شعر آیینی در بسیج مداحان از ابتدای امسال در قزوین شکل گرفته است که با محوریت اسماعیل سکاک از شاعران آیینی قزوین شروع به کار کرده و در ماه یک بار در این انجمن کارگاه شعر برگزار می‌شود، اما انتظار ما این است بیشتر شاهد برگزاری محافل شعر باشیم.

وی گفت: مشکل این است که مدتی پس از تشکیل انجمن شعر، آن انجمن دچار رکود می‌شود و مجدد انجمن دیگری با متولی دیگری شکل می‌گیرد که همین موضوع سبب شده با افت و خیز در شعر آیینی در قزوین مواجه باشیم.

این شاعر قزوینی بیان کرد: در عرصه شاعران آیینی استان قزوین استعدادهای خوبی وجود دارد، اما این تشکل‌ها با تغییرات مدیران و عدم حمایت لازم در برگزاری جلسات انجمن‌ها متوقف می‌شوند و این شرایط شایسته استان قزوین نیست.

تعامل مناسبی بین شاعران آیینی و مداحان وجود ندارد

وی درخصوص ارتباط شاعران و مداحان افزود: نیاز است که متولیان امر فرهنگ توجه بیشتری به حوزه شعر و شاعران آیینی داشته باشند، برای کانون شاعران و مداحان در اداره‌کل تبلیغات اسلامی تشکلی وجود دارد، اما شاعران عملاً هیچ نمودی در این کانون ندارند، من و برخی دوستانم در دهه ۹۰ عضو این کانون بودیم، اما به‌دلیل محدودیت اعتبار فرصتی برای رشد شاعران آیینی و حمایت برای چاپ آثار آنان وجود نداشت و همین موضوع سبب می‌شد تعامل مناسبی بین شاعران آیینی و مداحان وجود نداشته باشد.

ابوترابی اظهار کرد: اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی که متولی اصلی حوزه ادبیات است باید در بحث ادبیات عاشورایی وارد شود چراکه قزوین نیاز دارد همانند شهرهای کرج، قم و مشهد انجمن‌های مستمر و مداوم شعر آیینی داشته باشد.

وی تصریح کرد: همچنین تعامل بیشتر مداحان و شاعران باید رقم بخورد، از ظرفیت ادبی شاعران برای نوحه‌سرایی در محافل اهل‌بیت استفاده شود؛ به‌دلیل هزینه‌های بالا امکان چاپ کتاب از سوی خود شاعران وجود ندارد و باید در این حوزه نهادهای فرهنگی از چاپ کتاب شعر آیینی حمایت کنند.

این شاعر قزوینی گفت: متأسفانه طی دهه اخیر بیش از پنج جلد کتاب شعر آیینی در قزوین به چاپ نرسیده است، آثار شاعران بسیار است، اما به‌دلیل محدودیت مالی شاعران نمی‌توانند کتاب خود را به چاپ برسانند.

وی افزود: در سال ۷۹ یک اثر ماندگار از استاد حضرتی بهعنوان ستایش امیرالمؤمنین(ع) در سروده‌های شاعران قزوین به چاپ رسید، این کتاب ارزشمند پیشینه شعر علوی استان قزوین است، اما فقط یک بار چاپ شده است و نیاز است که این کتاب تجدید چاپ شود و در دسترس علاقه‌مندان قرار گیرد.

شاعری که دغدغه معیشت دارد به چاپ کتاب فکر نمی‌کند

ابوترابی بیان کرد: در سطح استان قزوین پیشینه ادبی غنی وجود دارد، اما حمایت نیاز است که این آثار جمع‌آوری و چاپ شود، حوزه شعر آیینی حمایت مسئولان را می‌طلبد زیرا شاعری که دغدغه معیشت و اشتغال دارد نمی‌تواند به چاپ کتاب هم فکر کند، در قزوین شاعران جوان خوبی زندگی می‌کنند که در جشنواره‌های کشوری حائز رتبه هستند و اگر این استعدادها زیر علم و بیرق انجمنی جمع نشوند با گذر زمان شاهد بی‌انگیزگی هنرمندان در این حوزه خواهیم بود.

وی ادامه داد: اگر آب قطع شود صدای مردم بلند می‌شود اما حالا که جریان فرهنگ شعر آیینی در استان قزوین به نوعی قطع شده است متأسفانه هیچ مطالبه‌ای صورت نگرفته است و این یک زنگ خطر برای شعر آیینی است.

این شاعر قزوینی گفت: دو نوع شعر آیینی داریم یک شعر هیئتی و یک شعر آیینی، شعر هیئتی در هیئت‌ها خوانده می‌شود و در واقع برای ایجاد شور در مخاطب سروده می‌شود تا عواطف، شور و هیجان مخاطب را برانگیزاند، اما شعر آیینی به وجه شعور و اندیشه توجه می‌کند.

وی ادامه داد: ترکیب‌بند تأثیرگذاری در ادبیات کهن از واعظ قزوینی داریم که ترکیب بند آیینی است و از نظر اندیشه و شعور در درجه بالایی قرار دارد، ضعف موجود در شعر آیینی رونویسی شاعران از یکدیگر است، در صورتی که شاعران آیینی باید زندگی‌نامه اهل‌ بیت(ع) را بخوانند و مفاهیم مغفول‌مانده را از دل تاریخ بیرون بکشند و به‌عنوان سوژه دستمایه کار خود قرار دهند و به این وسیله اندیشه شعرشان مشخص خواهد شد.

ابوترابی بیان کرد: شعر صرفاً نباید شورانگیز باشد بلکه شعر باید هم شورانگیز باشد و هم شعور مخاطب را بر انگیزاند، شعری در این زمینه از خوشدل تهرانی مشهور است؛ بزرگ فلسفهٔ قتل شاه دین این است که مرگ سرخ به از زندگی ننگین است/ حسین مظهر آزادگی و آزادی‌ست خوشا کسی که چنینش مرام و آیین است/ نه ظلم کن به کسی نی به زیر ظلم برو که این مرام حسین است و منطق دین است/ همین نه گریه بر آن شاه تشنه لب کافی ست اگر چه گریه بر آلام قلب، تسکین است/ ببین که مقصد عالی وی چه بود ای دوست که درک آن سبب عزّ و جاه و تمکین است/ ز خاک مردم آزاده، بوی خون آید نشان شیعه و آثار پیروی این است.

وی افزود: اقبال لاهوری نیز مطرح می‌کند خون او تفسیر این اسرار کرد ملت خوابیده را بیدار کرد/ تیغ لا چون از میان بیرون کشید از رگ ارباب باطل خون کشید/ نقش الا الله بر صحرا نوشت سطر عنوان نجات ما نوشت/ رمز قرآن از حسین آموختیم ز آتش او شعله‌ها اندوختیم، این شعر دارای اندیشه است.

این شاعر قزوینی یادآور شد: وقتی پا در این عرصه می‌گذاریم با اهل بیت(ع) جور دیگری باید صحبت کنیم بعضاً در برخی آثار دیده می‌شود که انگار شاعر با معشوق زمینی خود صحبت می‌کند در صورتی که در شعر آیینی برای اهل ‌بیت(ع) باید شأن و جایگاهی خاصی قائل باشیم.

وی ادامه داد: در شعر آیینی استفاده از تشبیه، استعاره و سایر عناصر شعری باید طوری باشد که جایگاه اهل ‌بیت(ع) به‌درستی به تصویر کشیده شود، قوامی رازی که یکی از شاعران نیمه اول قرن ششم هست می‌گوید روز دهم ز ماه محرم به کربلا ظلمی صریح رفت بر اولاد مصطفی/ هرگز مباد روز چو عاشور در جهان کان روز بود قتل شهیدان کربلا/ آن تشنگان آل محمد اسیروار بر دشت کربلا به بلا گشته مبتلا/ فرزند مصطفی و جگر گوشه رسول سر بر سنان و بدن بر سر ملأ/ عریان بماند پردگیان سرای وحی مقتول گشته شاه سراپرده عبا، این شعر صرفاً توصیف واقعه و مرثیه خوانی است.

ابوترابی در پایان بیان کرد: به قول استاد شریعتی حسین(ع) تشنه لبیک ماست، مگر نمی‌گوییم «کُلُّ یَومٍ عاشورا و کُلُّ أرضٍ کَربَلا؛ همه روزها عاشورا و همه زمین‌ها کربلاست» پس باید توجه کنیم امام زمان(عج) مانند امام حسین(ع) تشنه لبیک ما است و باید آماده باشیم که ندای «هَلْ مِنْ ناصِرٍ یَنْصُرُنی» را پاسخ دهیم.

خبرنگار: مهسا گنجه‌فرد