مفاهیم زیارت ناحیه مقدسه در مجامع دانشگاهی احیا شود

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدمهدی کرمی، مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه تهران در گفت‌وگو با ایکنا از چهارمحال‌و‌بختیاری درباره علت مهجوریت زیارت ناحیه مقدسه منسوب به حضرت بقیةالله الأعظم(عج) در محافل شیعی، اظهار کرد: زیارت ناحیه از جمله زیارت‌های خاص و حاوی مجموعه موضوعاتی از جمله مفاهیم زیارتی، مقاتل و سلام‌هایی است که به حضرات معصومین(ع) به‌ویژه حضرت اباعبدالله الحسین(ع) داده می‌شود.

وی ادامه داد: علت مهجوریت زیارت ناحیه این است که افراد معمولاً به دنبال فرصت‌های کوتاه و محدودی هستند تا محافل و مجالس اهل‌بیت(ع) با ذکر مصیبتی به وجه کوتاهی برگزار شود در حالی‌که زیارت ناحیه طولانی بوده و مباحث مختلفی را در خود گنجانده است و لذا در محافل تمام زیارت قرائت نمی‌شود بلکه قسمتی از این زیارت گزینش و به مخاطبان ارائه می‌شود که اتفاقات اثرگذار خوبی هم در مستمع شکل می‌گیرد.

این مدرس حوزه و دانشگاه با اشاره به اینکه این زیارت در کتاب مفاتیح‌‌الجنان درج نشده است، توضیح داد: مرحوم شیخ عباس قمی مفاتیح را برای مخاطب عمومی در نظر گرفته و از آوردن این زیارت به دلیل متن طولانی خودداری کرده است. زیارت ناحیه مقدسه سرّی از اسرار برای افراد خاص اما در مجامع عمومی ناشناخته است که محققان کمال بهره را از مضامین و معارف آن می‌برند. وقتی کتب مقتل‌خوانی را نگاه می‌کنیم، فرازهایی از زیارت ناحیه مقدسه در آنها دیده می‌شود.

کرمی در خصوص سند زیارت ناحیه مقدسه افزود: دو نوع زیارت ناحیه مقدسه در کتاب شریف بحارالانوار به‌ همراه اسناد آن ذکر شده است و در این اسناد هیچ شک و ابهامی نیست که این متن عالی از ناحیه معصوم(ع) به‌دست ما رسیده است.

وی در ادامه اضافه کرد: در زیارت اول، حضرت بقیةالله(عج) به همه اصحاب امام حسین(ع) سلام می‌گویند اما در زیارت دوم، با وجود سلام به حضرت علی‌اصغر(ع) «أَلسَّلامُ عَلَی الرَّضیعِ الصَّغیرِ» و دیگر نزدیکان، سلام بر حضرت قمر بنی‌هاشم(ع) در متن زیارت دیده نمی‌شود و در خصوص چرایی نام نبردن از حضرت ابوالفضل(ع)، بزرگان قائلند که حضرت حجت(عج) در کنار تربت پاک حضرت ابوالفضل(ع) این زیارت‌نامه را می‌خواندند و وقتی که در کنار تربت سید‌الشهدا(ع) و اصحاب مدفون ایشان قرار می‌گرفتند، زیارت ناحیه مقدسه می‌خواندند.

فراز‌های مهدوی زیارت ناحیه مقدسه 

رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه تهران با توضیح اینکه یکی از موضوعاتی که در خصوص زیارت ناحیه باید توجه شود، فراز‌های مختص وجود حضرت صاحب عصر(عج) است، گفت: در عبارتی از این زیارت آمده سلامی که می‌دهم از سوی «الْمَفْجُوعِ الْحَزينِ» یک شخص فاجعه‌زده و غمناک است. سلام کسی که اگر در زمان مصیبت کربلا زنده بود، جانش را در رکاب سیدالشهدا(ع) فدا می‌کرد اما چون زمانه مرا به عقب انداخته است و نتوانستم در کنار تو باشم، صبح و شام ندبه می‌کنم «لأَندُبَنَّكَ صَباحا و مَساءً».

وی ادامه داد: در مورد فراز «و لأَبكِيَنَّ عَلَيكَ بَدَلَ الدُّمُوعِ دَما» متأسفانه برخی افراد به ترجمه غلطی از این عبارت دست زده و می‌گویند اگر اشک چشم خشک شود، خون گریه می‌کنم که این ترجمه غلط است؛ این فراز می‌خواهد بگوید که اشک به خون تبدیل می‌شود و این امر به‌لحاظ علمی ثابت شده که اگر کسی عمق فاجعه‌ای را درک کند، خود به خود اشکش به خون تبدیل می‌شود و اینجاست که عمق مصیبت سیدالشهدا(ع) را هیچ‌کس جز معصوم(ع) نمی‌تواند درک کند.

کرمی در خصوص سلام‌های وارد شده در زیارت ناحیه مقدسه، تصریح کرد: این زیارت‌نامه شروعش با سلام به انبیاء است و همچنین سلام بر چهارده معصوم(ع) و اصحاب امام حسین(ع) در آن آمده است.

این مدرس حوزه و دانشگاه در پاسخ به این پرسش که چرا حضرت صاحب‌الزمان(عج) اسامی تک تک انبیاء و مصائبی که بر برخی انبیاء مانند حضرت یحیی(ع) و زکریا(ع) وارد شده است، در این زیارت آورده‌اند، بیان کرد: دو وجه برای این مسئله و سلام‌ها ذکر شده است؛ نخست آنکه براساس روایات، شب عاشورا، نیمه شعبان، شب‌های جمعه و روز عرفه همه انبیاء و اولیاء در کنار تربت امام حسین(ع) جمع می‌شوند و از یکی از نواب خاصه امام زمان(عج) منقول است که حضرت مهدی(عج) در اطرافش همه انبیاء و اولیاء را می‌دیده است و این عرض سلام‌ها از جانب ایشان به اقتضای ادب است.

وی در ادامه افزود: اما وجه دقیق‌تر دیگر آن است که این سلام‌ها می‌خواهد تأکید کند مصیبتی بزرگ‌تر از مصیبت امام حسین(ع) مگر وجود داشت و بنابراین همین اشک بر مصیبت سیداشهدا(ع) دارای ثواب و منزلت وافر است.

کرمی با تأکید بر اینکه بسیاری از زیارت‌نامه‌ها اسراری است که نباید عمومی شود، بیان کرد: به‌ عنوان مثال زیارت عاشورا خیلی همگانی شده است که نباید این‌گونه می‌شد زیرا از اسرار شیعه است اگر بنابر همگانی شدن است باید زیارت عاشورای غیرمعروفه همگانی شود. بنده خود از مرحوم آیت‌الله بهجت شنیدم که توصیه داشت زیارت عاشورا با 100 لعن و سلام خوانده شود و اگر کسی نمی‌تواند ۱۰۰ لعن و سلام بفرستد، زیارت عاشورای غیرمعروفه را بخواند که 100 لعن و سلام را ندارد که البته در این زیارت دعایی در سجده باید قرائت شود.

سرّی از اسرار الهی

وی تأکید کرد: عمق زیارت عاشورا آنچنان است که اگر از مفاتیح حذف شود، فرقه وهابیت هیچ مخالفتی با شیعه بروز نمی‌دهد؛ مخالفت این‎ها با اسرار است و این زیارت زیبا الهام‌‌بخش معانی فراوان است که شاید عمومی کردن و حساس کردن افراد نسبت به آن مناسب نبوده نباشد.

مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه تهران با تأکید بر اینکه زیارت عاشورا را برای حاجت گرفتن نخوانیم، گفت: این زیارت را برای رسیدن به قرب إلی‌الله و قرب به سیدالشهدا(ع) باید خواند. به‌همین علت روایت داریم کسی که زیارت عاشورا را برای حاجت بخواند، ممکن است برای برآورده شدن حاجتش امتحان سختی پیش رویش قرار گیرد. لذا توصیه می‌شود اگر به همین منظور خوانده می‌شود، بعد از زیارت عاشورا دعای علقمه خوانده شود. بزرگانی مثل آقا سیدعلی قاضی طباطبایی یک‌روز خود را به زیارت عاشورا اختصاص دهند اما باز هم حسرت می‌خوردند که اندک است و این حاکی از اهمیت فراوان زیارت عاشورا بود.

وی تأکید کرد: به طریق اولی زیارت ناحیه مقدسه تجلی‌گر پیوند روحی حضرت حجت(عج) با سیدالشهدا(ع) است که انگیزه چرایی این زیارت و چگونگی دستیابی به موقعیت حضرت سیدالشهدا(ع) در آن بیان می‌شود و همچنین آنچه که شیعیان به آن نیاز دارند در قالب دعا در زیارت ناحیه مقدسه آورده‌اند. انسان وقتی این زیارت را می‌خواند دیگر احساس نیاز به دعا نمی‌کند زیرا بهترین ادعیه در این زیارت از سوی حضرت حجت(عج) ذکر شده است.

کرمی توضیح داد: در زیارت ناحیه مقدسه حضرت ولی‌عصر(عج) در سلام به چهارده معصوم، وقتی به‌نام شریف خود می‌رسند، کوتاه‌ترین سلام «السلامُ علی حُجَّة رَبِّ العالَمین» را عرضه می‌کنند و برای فرج خود دعا نکرده و نامی از خود نمی‌برند؛ علت این است که ایشان در محضر انبیاء، اولیاء و اوصیاء از آوردن نام خود دریغ می‌کنند و این وظیفه شیعیان است که به‌طور خاص از حضرت حجت(عج) یاد کنند.

این محقق حوزوی و دانشگاهی با اشاره به اینکه بعد از قرائت زیارت ناحیه قنوت خاصی وارد شده است، ادامه داد: قنوت بعد از زیارت، بسیار عارفانه و دارای فراز‌های عجیبی سرشار از نکات توحیدی شگفت‌انگیز است لذا این زیارت، دو رکعت نماز و قنوت بعد از آن حاوی اسراری برای افراد خواص الخواص است و طولانی بودن زیارت و اعمال وارد شده بر آن باعث شده که در محافل عمومی به خواندن صرف زیارت بسنده شود.

وی با بیان اینکه فضای روضه‌خوانی ما باید منور به فراز‌های تکان‌دهنده زیارت ناحیه مقدسه باشد، تصریح کرد: در این خصوص مقیدم که در روضه‌خوانی‌‌ها به زیارت ناحیه استناد داشته باشم تا محتوای آنها مستند باشد و خدای ناکرده چیزی را به مقام شامخ سیدالشهدا(ع) نسبت ندهم.

رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه تهران، در پاسخ به این پرسش که برای احیای مفاهیم زیارت ناحیه مقدسه در محافل عمومی و نیز در مجامع دانشگاهی چه اقدامی باید صورت گیرد، گفت: این زیارت به‌علت طولانی بودن باید در ایام خاص که افراد وقت بیش‌تری دارند، قرائت شود. خوب است به‌جای اینکه زمان زیادی بعد از سخنرانی‌ها به عزاداری اختصاص یابد، در قسمتی از عزاداری‌ها به خواندن فراز‌های زیارت ناحیه به‌ویژه فراز‌های مقتلی پرداخته شود.

ترویج زیارت ناحیه مقدسه در روضه‌ها

وی در ادامه تأکید کرد: وقتی که هنگام عزاداری و ذکر مصیبت جمعیت رو به افزایش است، ذکر این زیارت که ترسیم‌کننده فضای کربلاست مردم را به‌تدریج به خواندن آن ترغیب می‌کند و یا هنگامی که زیارت عاشورا خوانده می‌شود، مفاهیم این زیارت با زیارت ناحیه مقدسه ادغام شود تا الفاظ و مفاهیمش آرام آرام در ذهن مخاطب شکل بگیرد و بتوان این فعالیت را در شبکه‌های اجتماعی گسترش داد. درواقع، فرازهای زیارت ناحیه مقدسه تکان‌دهنده است و در فرازخوانی آن نیاز به روضه‌خوانی دیگری نیست بلکه فقط باید این زیارت به درستی معنا شود.

کرمی با تأکید بر توجه خطبا و اهل منبری‌ها برای بهره‌برداری بهتر از این زیارت‌نامه و مفاهیم آن در جهت اعتلای مکتب شیعی، گفت: البته خطبای ما در روضه‌ها از فراز‌های این زیارت ناب بهره‌مند می‌شوند اما خوب است در عین حال که از این عبارات بهره می‌گیرند، آنها را برای مخاطب خود تبیین و رد شبهات کنند تا ترویج این زیارت محقق شود.

وی در ادامه خطاب به جامعه مداحان بیان کرد: در محافل و جلسات عزاداری حضرت اباعبدالله الحسین(ع)، مداحان باید از این تریبون در جهت ترویج و اشاعه مفاهیم زیارت ناحیه مقدسه استفاده کنند تا بتوان بازتاب آن را در فضای عمومی جامعه مشاهده کرد و یکی از جاهایی که می‌تواند الگوساز باشد، دانشگاه تهران است.

کرمی در پایان گفت: اگر در دانشگاه تهران که برنامه تاسوعا و عاشورا با جمعیت پرشمار برگزار می‌شود، قرائت زیارت ناحیه مقدسه‌ گسترش یابد، می‌تواند الگویی برای سایر مراکز دانشگاهی کشور قرار گیرد.