مسائل شرعی رفراندوم‌بردار نیست

به گزارش ایکنا، آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، در همایش «شیخ شهید، فقیه تهران، دیده‌بان ایران» که شامگاه 11 مرداد ماه در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در قم برگزار شد با بیان اینکه شیخ فضل‌الله مقام علمی و اجتهادی بالایی داشته است و به نظم درآوردن قواعد فقهی در 500 بیت نشانه نبوغ ایشان است، گفت: کسروی و تاریخ‌نگاران مشروطه هم این تعابیر را دارند که مقام علمی وی از سیدمحمدطباطبایی و بهبهانی بیشتر بوده است البته متاسفانه کتب فقهی وی اندک است ولی حوزه باید نکات برجسته آن را استخراج کند و مراتب علمی شیخ بیشتر مورد بحث قرار بگیرد.

استاد حوزه علمیه با اشاره به رابطه میان دین و سیاست و حکومت، بیان کرد: برخی ممکن است دین را فقط امری فردی و برای تربیت افراد و اشخاص بدانند ولی ما معتقدیم که دین به تعبیر امام خمینی(ره)، مساوی و معادل حکومت است؛ ایشان فرموده است: الاسلام هو الحکومه؛ یعنی هر رسول و دینی که برای بشر فرستاده شده است برای حکومت بوده است. 

آیاتی که دین را حکومت می‌دانند

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان اینکه آیات زیادی در قرآن دین را حکومت می‌دانند، تصریح کرد: برخی کودکانه اشکال می‌کنند که چرا روایات فرموده است اسلام یعنی تسلیم؟ آیات قرآن در موارد متعدد بر مسئله اقامه دین تاکید دارد؛ در سوره شورای فرموده است: شَرَعَ لَكُمْ مِنَ الدِّينِ مَا وَصَّىٰ بِهِ نُوحًا وَالَّذِي أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ وَمَا وَصَّيْنَا بِهِ إِبْرَاهِيمَ وَمُوسَىٰ وَعِيسَىٰ ۖ أَنْ أَقِيمُوا الدِّينَ ...؛ اقامه دین به معنای تحقق و اجرای دین در ابعاد فردی و اجتماعی است. عجیب اینکه در آیه 13 سوره شوری خداوند فرموده است: كَبُرَ عَلَى الْمُشْرِكِينَ مَا تَدْعُوهُمْ إِلَيْهِ. یعن بر مشرکین سنگین بود که مردم به حکومت خدا دعوت شوند.

آیت‌الله فاضل لنکرانی تصریح کرد: انسان حق ندارد بر دیگران حکومت کند، حکومت شان خداوند است و خدا این شان را به انبیاء داده است تا به پیامبر خاتم و ائمه معصومین رسیده است و در دوره غیبت هم به فقهای جامع‌الشرایط می‌رسد. در خطبه غدیریه می‌خوانیم که برای غیر از امیرالمؤمنین(ع) بعد از پیامبر(ص)، حکومت بر دیگران حرام است.  در آیه دیگری در این سوره فرمود: فَلِذٰلِكَ فَادعُ ۖ وَاستَقِم كَما أُمِرتَ ۖ وَلا تَتَّبِع أَهواءَهُم؛  یعنی مردم را برای اقامه دین دعوت کن.

استاد درس خارج حوزه علمیه گفت: دسته دیگر آیات قرآن دال بر اطاعت از هر رسولی دارد؛ وَما أَرسَلنا مِن رَسولٍ إِلّا لِيُطاعَ بِإِذنِ اللَّهِ؛ یعنی مردم مطیع شوند تا رسول، حاکم شود وگرنه انبیاء برای بیان یکسری دستورات فردی دینی ارسال نشده‌اند. از لسان تعدادی از انبیاء آمده فاتقوالله و اطیعونِ؛ از سویی حرمت عدم اطاعت از انبیاء هم دلیل دیگری بر تشکیل حکومت است: فَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّمَا عَلَيْهِ مَا حُمِّلَ وَعَلَيْكُمْ مَا حُمِّلْتُمْ؛ یا در آیه دیگری در سوره محمد(13) فرمود: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَلَا تُبْطِلُوا أَعْمَالَكُمْ. 

جهاد بدون حکومت ممکن نیست

فاضل لنکرانی بیان کرد: در آیه 16 فتح فرمود: قُلْ لِلْمُخَلَّفِينَ مِنَ الْأَعْرَابِ سَتُدْعَوْنَ إِلَىٰ قَوْمٍ أُولِي بَأْسٍ شَدِيدٍ تُقَاتِلُونَهُمْ أَوْ يُسْلِمُونَ ۖ فَإِنْ تُطِيعُوا يُؤْتِكُمُ اللَّهُ أَجْرًا حَسَنًا ۖ وَإِنْ تَتَوَلَّوْا كَمَا تَوَلَّيْتُمْ مِنْ قَبْلُ يُعَذِّبْكُمْ عَذَابًا أَلِيمًا؛ از نگاه قرآن، غیر معصومین همه تابع هواهای نفسانی هستند البته این مسئله مراتب دارد. همچنین آیات نافی طاغوت در قرآن مانند: الله ولی الذین آمنوا در آیات معروف و به آیت الکرسی، هم دال بر مسئله حکومت است. این همه آیات جهاد در قرآن دال بر نیاز به حکومت و رهبر است و جهاد بدون حکومت معنا ندارد.

رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) تصریح کرد: آیات خلافت هم از بهترین آیات برای اثبات این است که دین یعنی حکومت از جمله در این آیه شریفه(نور 55) فرمود: وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَىٰ لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا ۚ يَعْبُدُونَنِي لَا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا ۚ وَمَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذَٰلِكَ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ؛  وعده قطعی خداوند است که اهل ایمان و عمل صالح خلیفه روی زمین خواهند شد و به حکومت هانی خواهند رسید. 

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان اینکه حقیقت دین، حکومت دارد ولی حکومت مطلقه در آخرالزمان تحقق خواهد یافت، اظهار کرد: آیات حکم مانند «ان الحکم الا لله» هم دال بر این مسئله است؛ از بی‌توجهی‌ها و تحریفات این است که ما  حکم را به معنای قضاوت گرفته‌ایم ولی استعمال آن در آیات قرآن فصل‌الخطاب بودن در همه چیز از جمله حکومت است.

وی افزود: اگر ما برای دین شان سیاسی و حکومت قائل نباشیم، نمی‌توانیم شیخ فضل الله و کاشانی‌ها و امام را تحلیل کنیم؛ با کمال تاسف بعد از 4 دهه از انقلاب هنوز این مسئله روشن نشده است. این که رهبری مسئله جهاد تبیین را مطرح فرمودند در راس آن تبیین مبانی فکری نظام است؛ اینکه بگویم دین چیست؟ دین یعنی چه؟ آیا دین صرفا برای نماز و روزه بوده است؟ پس این همه آیات برای نفی سبیل و ... برای چیست؟

وی با بیان اینکه شیخ فضل‌الله نوری چنین نگاهی به دین داشت، گفت: همین سبب شد تا در نهضت تنباکو دخالت کند و بعد در بحث تاسیس عدالتخانه و در نهایت هم منجر به شهادت ایشان شد؛ شیخ از برجسته‌ترین مراجع در تهران بود و از بهبهانی و طباطبایی بالاتر بود. او شاگرد میرزای شیرازی و نماینده میرزا در تهران بود و تا خبر لغو قرارداد لغو تنباکو را به میرزا نداد او دست از فتوای خودش برنداشت.

تفاوت شیخ‌ فضل‌الله و نائینی در مبانی نبود

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان اینکه شیخ فضل‌الله مسئله ولایت فقیه را به همان نحوی که امام خمینی قائل بودند یعنی ولایت مطلقه فقیه؛ قائل بود، افزود: اگر مقارنه بین سخنان میرزای نائینی و شیخ فضل‌الله بکنیم خواهیم دید ایشان همان مبانی را دارد و این انتزاعی که بین علمای نجف و شیخ فضل‌الله قرار می‌دهند تقابل در مبانی و کبرا نبوده است زیرا مبانی هر دو یکسان است. از جمله در تنبیه‌الامه نائینی تعبیر امور حسبیه و شرعیه عامه جزء وظایف فقیه آمده است که تربیت و آموزش و بهداشت  و امنیت و ... را شامل است.

مسائل شرعی رفراندومی نیست

وی تاکید کرد: امروز اگر مردم در  جایی جمع شوند و گوش به فرمان یک فرد و نظامی باشند و در راه او مال و جان بدهند چنین حقی را خدا به بشر نداده است، این سخن مبتنی بر مبانی دینی ما است نه صرفا سخنی حوزوی؛ اینکه می‌گوییم الله ولی الذین آمنوا، یعنی فقط خدا صلاحیت حکومت دارد و آن را به انبیاء و ائمه و فقها داده است. به همین دلیل یکی از چیزهایی که رفراندوم‌بردار نیست همین مسئله است؛ البته در مسائلی که امور حیاتی جامعه نیست می‌توان رفراندوم کرد ولی اگر کسی بگوید رفراندوم کنیم که حجاب و شراب در جامعه باشد یا نباشد اینها اصلا قابل وکالت و رفراندوم نیست زیرا جزء امور شرعی است.

فاضل لنکرانی تصریح کرد: برخی مورخان گفته‌اند شیخ موافق سلطنت بوده است و یا تعبیر می‌کنند ائمه(ع) تا حدودی با سلاطین جور کنار آمده‌اند که اینها حرف غلطی است؛ تعابیر شیخ در مورد ولایت فقیه خیلی محکم است؛ گاهی گفته‌اند شیخ ولایت شرعی برای علما و ولایت سیاسی برای سلاطین قائل بوده است که این هم غلط است و با مبانی دینی و شیخ سازگار نیست زیرا ایشان معتقد بود که هر کسی بر منصب حکومت از غیر جانب خدا بنشیند جائر است.

وی افزود: شیخ فضل‌الله در تحصنی که در حرم حضرت عبدالعظیم(ع) داشت مواردی را بیان کرده است از جمله اینکه ما با مجلس شورای اسلامی موافقت داشتیم ولی شما اسلامی را حذف کردید؛ ایشان معتقد بود کسانی که بابی و منکر شریعت بودند وارد مجلس شده‌اند و قصد دارند قانونگذاری غیر دینی بکنند و وی با این چیزها مخالف بود. 

وی با بیان اینکه اهانت و سب به علما و دین و رواج اباحه‌گری در دوره مشروطه وجود داشته است و امروز هم شاهد برخی از این موارد هستیم، تصریح کرد: در دوره‌ ایشان تعبیر امام موهوم را برای امام زمان(عج) به کار می‌بردند و چنین مواردی سبب مقاومت ایشان در برابر فضای غربزدگی بوده است. ایشان گفته است من تا زمانی که مشروطه برای جامعه و اسلام مفید بود من قبول کردم ولی وقتی منحرف شد نپذیرفتم.