نگاهی به وقایع روز دوازدهم محرم

به گزارش ایکنا از اردبیل، مظلومیّت امام حسین(ع) و یارانش در یک بُعد نبوده است، بلکه ابعاد گوناگونى از مظلومیّت در حادثه کربلا دیده مى ‌شود، از جمله سر‌ها را بالاى نیزه بردن، جلوگیرى از دفن‏ پیکر شهیدان، اسارت زنان و کودکان و گرداندن آن‌ها در شهرهاى مختلف، همگی از ویژگی‌‏هاى این حادثه است که آن را از حوادث مشابه دیگر جدا مى ‏سازد(۱).

طبق نقل‌های تاریخی، تا روز دوازدهم محرم، پیکر پاک و بی سر فرزند رسول(ص) و یاران پاکبازش در زیر آفتاب رها شده بود(۲). بنابه نقل مشهور، اجساد مطهر شهدا سه روز زیر آفتاب بر روى زمین مانده‏ بودند(3) و باد صحرا بر آن بدن هاى پاک مى ‏وزید(۴).

خاکسپاری شهدای کربلا توسط بنی‌اسد و حضور امام سجاد(ع) برای شناسایی و دفن شهدا

گفتنی است طائفه بنی‌‏اسد که در غاضریه، محله‏‌اى نزدیک کربلا منزل داشتند، پس از تخلیه کربلا از سپاه ابن‌سعد به کربلا آمدند و آن بدن‌هاى پاک را در خاک و خون مشاهده کردند(۷). آنان از زن و مرد فریادشان به ناله و شیون بلند شد. وقتى که مصمم شدند آن بدن هاى پاک را دفن کنند، چون نه سر در بدن داشتند و نه لباسى بر تن، هیچ یک را نمى‏‌شناختند؛ لذا متحیر و سرگردان بودند که چه کنند، ناگاه امام سجاد(ع) از سمت صحرا به‏ سوى آنان آمد و شهدا را به آن‌ها معرفى کرد و قبل از همه به دفن پیکر پاک امام حسین(ع) اقدام فرمود(۸).

امام سجاد(ع) در گوشه‏‌اى از کربلا کمى خاک را کنار زد، قبرى ساخته و پرداخته آشکار شد، دست‌ها را زیر بدن قرار داد و به تنهایى به داخل قبر برد و فرمود: «با من کسانى هستند که مرا یارى کنند». چون بدن را در قبر نهاد صورت مبارکش را بر گلوى بریده پدرش گذاشت و در حالى که باران اشک، چون ابر بهارى بر گونه‏ هایش جارى بود، فرمود: «طُوبى‏ لِأَرْضٍ تَضَمَّنَتْ جَسَدَکَ الطّاهِرَ، فَإنّ الدُّنْیا بَعْدَک مُظْلِمَةٌ وَالْآخِرَةُ بِنُورِکَ مُشْرِقَةٌ، أَمَّا اللَّیْلُ فَمُسَهَّدٌ وَالْحُزْنُ فَسَرْمَدٌ، أَوْ یَخْتارَ اللَّهُ لِأَهْلِ بَیْتِکَ دارَکَ الَّتی أَنْتَ بِها مُقیمٌ وَعَلَیْکَ مِنّی السَّلامُ یَابْنَ رَسُولِ اللَّه وَرَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکاتُهُ»«خوشا به آن زمینى که پیکر پاک تو را در برگرفته، دنیا پس از تو تاریک شد و آخرت به نور جمال تو روشن گشت. شب‌ها دیگر خواب به سراغم نمى‏‌آید و اندوهم پایانى نخواهد داشت. تا آن زمان که خداوند اهل‌بیت تو را به تو ملحق کند و در کنار تو جاى دهد. درود و سلامم بر تو باد اى فرزند رسول خدا و رحمت و برکات خدا بر تو باد»(۹).

راز شش گوشه بودن ضریح امام حسین(ع)

آن حضرت آن گاه از قبر خارج شد و آن را از خاک پوشاند و با انگشت روى قبر نوشت: «هذا قَبْرُ الحُسَیْنِ بنِ عَلِیِّ بنِ أبی‏طالِب الَّذِی قَتَلُوهُ عَطْشاناً غَریباً»«این قبر حسین بن على(ع) است که او را با لب تشنه و غریب کشتند»(۱۰). سپس بدن پاک على اکبر(ع) پایین پاى حضرت به خاک سپرده شد و بقیه شهدا از بنى ‌هاشم و اصحاب نیز در یک قبر دسته ‌جمعى پایین پاى امام(ع) دفن شدند(۱۱)(۱۲).

آنگاه امام سجاد(ع)، قوم بنى ‏اسد را به طرف نهر علقمه محل شهادت حضرت عباس قمر بنى‏‌هاشم(ع) راهنمایى کرد و پیکر پاک آن حضرت را در همان جا دفن نمودند. امام زین العابدین(ع) در حال دفن عمویش گریه سوزناکى کرد و فرمود: «عَلَى الدُّنْیا بَعْدَکَ الْعَفا یا قَمَرَ بَنی هاشِمٍ وَعَلَیْکَ مِنّی السَّلامُ مِنْ شَهیدٍ مُحْتَسَبٍ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَکاتُهُ»«اى قمر بنى‏ هاشم، بعد از تو خاک بر سر دنیا، بر تو درود مى‏‌فرستم و رحمت و برکات خداوند را براى تو طلب مى‏‌کنم»(۱۳)(۱۴). سپس بنى ‌اسد «حبیب بن مظاهر(ع)» را که بزرگ قبیله آنان بود، جداگانه همانجایى که اکنون هست دفن نمودند(۱۵)(۱۶).

چگونگی تدفین امام حسین(ع) توسط امام سجاد(ع) با وجود اسارت آن حضرت

روایات زیادى در دست است که مى‏‌رساند برابر مبانى اعتقادى شیعه، متولى کفن و دفن هر امامى، امام بعد از اوست. از جمله در روایتى از امام رضا(ع) مى‌خوانیم که به همین نکته اشاره کرده در پاسخ على بن‏ حمزه فرمودند: «همان کسى که على بن الحسین(ع) را قدرت داده است که (در حال اسارت) به کربلا بیاید و جسد مطهّر پدرش را به خاک سپارد، به صاحب این امر (اشاره به خودش) قدرت داده است تا به بغداد آمده و امر پدرش حضرت موسى بن جعفر(ع) را عهده ‏دار گردد و سپس بازگردد. با این تفاوت که وى همانند امام على بن الحسین(ع) علیه السلام در بند اسارت گرفتار نبوده است»(۱۷)(۱۸).

سید بن طاووس مى‏‌نویسد: عمر بن سعد، سر مبارک امام حسین(ع) را در همان روز عاشورا با «خولى بن یزید اصبحى» و «حمید بن مسلم ازْدى» به نزد «ابن‌زیاد» فرستاد و بقیه سر‌ها را با «شمر بن ذى‌الجوشن» و «قیس بن اشعث» و «عمر بن حجّاج» روانه کوفه کرد(۱۹). خود عمر سعد تا ظهر روز دوم (روز یازدهم) در کربلا ماند، سپس با اسیران حرم حسینى(ع) به سوى کوفه روانه شد(۲۰).

هنگامى که کاروان اسیران به کوفه نزدیک شدند، مردم براى تماشاى آن‌ها اجتماع کردند؛ در آن میان زنى از کوفیان از بالاى بام فریاد زد: «(۲۱) مِنْ أَىِّ الْاسارى‏ أَنْتُنَّ؟؛ شما از کدامین اسیرانید؟» پاسخ دادند: «نَحْنُ اسارى‏ آلِ مُحَمَّدٍ(ص)؛ ما اسیران از خاندان محمدیم!»(۲۲). آن زن وقتى این سخن را شنید، از بام به زیر آمد و مقدارى مقنعه و لباس و چادر به آن‌ها داد، تا خود را(به طور کامل) بپوشانند. مردم کوفه که چنین صحنه‌هایى را مشاهده کردند، گریه و زارى سر دادند(۲۳). امام زین العابدین(ع) وقتى گریه آن‌ها را دید، فرمود: «اتَنُوحُونَ وَ تَبْکُونَ مِنْ اجْلِنا، فَمَنِ الَّذی قَتَلَنا؟»«آیا براى ما نوحه و گریه مى‏‌کنید، پس چه کسى ما را کشته است؟»(۲۴)(۲۵).

سالروز شهادت امام سجاد(ع)

دوازدهم‏ محرّم روز شهادت امام زین‏ العابدین(ع)، بنابر روایتى در سال ۹۴ یا ۹۵ هجرى قمرى است(۲۶)(۲۷).

منابع:
(۱) عاشورا ریشه‌ها، انگیزه ‌ها، رویدادها، پیامد‌ها؛ ص ۳۳.
(۲) همان؛ ص ۵۴۴.
(۳) همان؛ ص ۵۵۱.
(۴) همان.
(۷) همان؛ ص ۵۵۱.
(۸) همان.
(۹) همان.
(۱۰) همان.
(۱۱) ر. ک: ارشاد مفید؛ ص ۴۷۰- ۴۷۱، مقتل الحسین مقرّم؛ ص ۳۲۰.
(۱۲) عاشورا ریشه‏ ها، انگیزه‏ ها، رویدادها، پیامدها، ص ۵۵۲.
(۱۳) مقتل الحسین مقرّم؛ ص ۳۲۰، ارشاد مفید؛ ص ۴۷۱.
(۱۴) عاشورا ریشه ‏ها، انگیزه‏ ها، رویدادها، پیامد‌ها؛ ص ۵۵۲.
(۱۵) قصه کربلا؛ ص ۴۱۸.
(۱۶) عاشورا ریشه ‏ها، انگیزه‏ ها، رویدادها، پیامد‌ها؛ ص ۵۵۲.
(۱۷) بحارالانوار؛ ج ۴۸؛ ص ۲۷۰.
(۱۸) عاشورا ریشه‏ ها، انگیزه ‏ها، رویدادها، پیامد‌ها؛ ص ۵۵۲.
(۱۹) همان؛ ص ۵۵۷.
(۲۰) همان.
(۲۱) همان.
(۲۲) همان.
(۲۳) همان.
(۲۴) ملهوف(لهوف)؛ ص ۱۸۹- ۱۹۲( با تلخیص).
(۲۵) عاشورا ریشه ‏ها، انگیزه‏ ها، رویدادها، پیامد‌ها؛ ص ۵۵۷.
(۲۶) بحارالانوار؛ ج ۴۶؛ ص ۱۵۱؛ ح ۱۱.
(۲۷) کلیات مفاتیح نوین؛ ص ۶۰۰.

مطالب برگرفته از: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی.