تاثیر ماه محرم، بر عملیات محرم

عملیات محرم، عملیات نظامی محدود نیروهای مسلح ایران بود که در خلال جنگ ایران و عراق که به مدت ۱۰روز، در آبان‌ماه 61 به‌صورت مشترک توسط نیروی زمینی ارتش و سپاه پاسداران منطقه دهلران و موسیان انجام گرفت. عملیات محرم با هدف تصرف ارتفاعات سرکوب منطقه حمرین و قرار گرفتن در موضع برتر تاکتیکی، طراحی و اجرا گردید، که با انجام آن، ۷۰۰ کیلومتر مربع خاک ایران آزاد شد، همچنین ۳۰۰ کیلومتر مربع از خاک عراق نیز توسط نیروهای ایرانی تصرف گردید.

این عملیات در ۱۰ آبان‌ماه آغاز و در ۲۰ آبان ماه، سال 61 به اتمام رسید. این عملیات در دهلران صورت گرفت، که دهلران شهری در مرکز شهرستان دهلران در جنوب استان ایلام است. 

نام عملیات محرم برای بسیاری از رزمنده‌ها یادآور همان عقایدی بود که آن‌ها را به جبهه‌های جنگ از جنوب تا شمالی‌ترین نقاط عملیاتی کشانده بود. «عاشورا»، «کربلا»، «شهادت» «ایثار» و... همان مفاهیمی بودند که جملگی در «محرم» نهفته بودند. شهادت در چنین ماهی و در چنین عملیاتی می‌توانست برای بسیاری از رزمنده‌ها سعادتی بزرگ باشد. 

ویژگی این منطقه، وجود ارتفاعات جبال حمرین بود، که به‌عنوان خط مرزی قراردادی دو کشور، قبل از حمله عراق به ایران مطرح می‌شد. بلندترین قله این رشته‌کوه، به ارتفاع ۴۰۰ متر، در خاک ایران قرار دارد. علاوه بر تپه ۲۹۸ که در خاک ایران قرار دارد، تپه ۱۷۵ در خاک عراق واقع شده است، به‌صورتی که امکان تهدید جاده شرهانی به زبیدات توسط نیروهای عراقی، امکان‌پذیر بود. 

بر همین اساس و با توجه به تسلط ارتش عراق، بر معابر و منطقه مواصلاتی نیروهای ایرانی، کلیه ترددها در شب و با چراغ خاموش انجام می‌شد. از دیگر عوارض طبیعی منطقه، رودخانه‌های چیخواب، دویریج و میمه بود، که فصلی و به هنگام طغیان، ارتفاع آب آن به ۱۰ برابر حد معمول، که حدود ۳۰ سانتی‌متر است، می‌رسد.

اهداف عملیات محرم

این عملیات برای اهداف مهمی، انجام گرفت که به بیان برخی از انها می‌پردازیم:

تصرف ارتفاعات 298 و 400 (بلندترین ارتفاع منطقه)، آزادسازی جاده عین خوش - دهلران از زیر دید و تیر دشمن (این جاده نزدیک‌ترین راه ارتباطی غرب به جنوب است)، آزادسازی قسمتی از زمین‌هایی كه در اشغال دشمن است، زیر آتش قرار دادن جاده مهم بصره _ العماره (در صورت ادامه عملیات)، زیر آتش قرار دادن شهرک طیب و تصرف شهرک زبیدات، آزادسازی چند حوزه نفتی خودی و تصرف چند حوزه نفتی دشمن، لازم به ذكراست در صورت موفقیت این عملیات، بازگشت مردم آواره دهلران و موسیان امكان‌پذیر بود.

در این عملیات 1250نفر از رزمندگان به شهادت رسیدند که بیش از ۷۰۰ نفر آن ها از استان اصفهان بودند و 3250 رزمنده دیگر نیز مجروح شدند. اما مردم اصفهان تاب تحمل این همه داغ را یکجا نداشتند، به همین دلیل تصمیم گرفته شد ۳۷۰ نفر از این شهدا در ۲۵ آبان همان سال در سیل خروشان مردم اصفهان تشییع شود و سه یا چهار روز بعد نیز ۲۵۰ شهید دیگر در این شهر تشییع شد.

آمار تلفات و ضایعات دشمن هم به قرار زیر است: انهدام 270 تانک و نفربر، 250 خودروی نظامی و 65 تفنگ، سرنگون شدن 12 هواپیما، به غنیمت در آمدن 149 تانك و نفربر، 270 خودروی نظامی و كشته و مجروح شدن حدود 6000 تن، همچنین به اسارت درآمدن 2350 نفر از سربازان عراقی. گفتنی است كه در این عملیات به 9 تیپ عراق از 20 تا 100 درصد خسارت وارد شد.

در پی انجام عملیات محرم، فرماندهان کم‌تجربه ایرانی، به توانایی خود برای انجام عملیات اطمینان پیدا کردند و تصرف شهر العماره عراق را امکان‌پذیر دانستند. انجام عملیات والفجر مقدماتی بر اساس چنین دیدگاهی بود، که طراحی و به مرحله اجرا درآمد. 

در نتیجه عملیات محرم علاوه بر آزاد شدن ۷۰۰ کیلومتر مربع از خاک ایران، از جمله ارتفاعات ۴۰۰ و ۲۹۸، پل چم سری، میدان نفتی بیات، نهر عنبر، چم سری و موسیان، جاده عین خوش به دهلران نیز از دید و تیر نیروهای ارتش عراق خارج شد و در مقابل، شهرک طیب عراق، به زیر دید نیروهای ایران درآمد. تصرف ۳۰۰ کیلومتر مربع از خاک عراق، از جمله پاسگاه‌های زبیدات، شرهانی، ابوغریب و تأسیسات نفتی مستقر در منطقه (۳۰ تا ۳۵ حلقه چاه نفت) از دیگر نتایج این عملیات به شمار می‌رود. 

برخی از شهدای عملیات محرم عبارتند از: شهید سیدمجتبی احسانی، شهید حمیدرضا اربابیان، شهید حسین احمدزاده، شهید مجتبی افضل، شهید حسن اسماعیلی، شهید اسدالله ابراهیمیان دستجردی، شهید حمیدرضا آرش‌منش، شهید سیدحسن اربابان اصفهانی، شهید سیدعلی انگوری زاده اصفهانی و شهید محمدرضا آشوری.

منبع: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس