علوم انسانی را مطابق نیازهای کشور ارتقا دهیم

وضعیت نامناسب اشتغال فارغ‌التحصیلان رشته‌های علوم انسانی و مخصوصا رشته‌های قرآنی و الهیاتی، از جمله مسائلی است که ذهن علاقه‌مندان به این رشته‌های علوم انسانی را درگیر خود کرده است. عده‌ای وضعیت نسبتا مناسب بازار کار در رشته‌های فنی و مهندسی را از دلایل علاقه دانش‌آموزان برای انتخاب این رشته‌ها معرفی کرده و برخی معتقدند که در شناساندن رشته‌های علوم انسانی و اهمیت آنها در جامعه کوتاهی شده است. این در حالی است که برخی نیز اعتقاد دارند در صورت تخصص کافی در هر رشته‌‌ای، بازار کار آن نیز وجود خواهد داشت.

امیدعلی مسعودی، رئیس دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه سوره، در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا، به بیان نکاتی درباره وضعیت اشتغال فارغ‌التحصیلان رشته‌های علوم انسانی پرداخت و گفت: در این مورد باید چند نکته مهم را در نظر بگیریم که یکی بدبینی نسبت به فناوری‌های غربی و مخصوصاً آمریکایی است. محل تولد بسیاری از علوم انسانی همانند جامعه‌شناسی و روانشناسی، غرب بوده و چون ما در جامعه خودمان نسبت به برخی جوانب غرب، از جمله فناوری بدبین هستیم و پذیرش آنها برای ما سخت است بنابراین طبیعی است که در مورد علوم انسانی که زادگاه آن در خارج از مرزهای فرهنگی ما بوده نمی‌توانیم با خوش‌بینی نگاه کنیم.

موانع فرهنگی رشد علوم انسانی

وی ادامه داد: پدیده‌ای همانند تقویم توسط ایرانی‌ها اختراع شده اما همه دنیا از آن استفاده می‌کنند. علم پدیده‌ای است که نیازهای انسان را برآورده می‌کند لذا باید از آن استفاده کرد اما برخی موانع فرهنگی در این زمینه وجود دارد. یکی از موانع هم وجود محدودیت برای اساتید علوم انسانی است و در نتیجه در این حوزه نتوانسته‌ایم حرف‌های تازه‌ای بزنیم بلکه تلاش ما این بوده که علوم انسانی را منطبق با فرهنگ ایرانی و اسلامی مورد بهره‌برداری قرار دهیم. البته در این زمینه موفقیت‌هایی هم داشته‌ایم اما اصل ماجرا اینجاست که نتوانسته‌ایم بین فرهنگ جامعه خودمان و علوم انسانی، دوستی برقرار کرده و بتوانیم علوم انسانی را مطابق با نیازهای کشور رشد و ارتقا دهیم.

مسعودی بیان کرد: مجموع این عوامل باعث شده علوم انسانی در ایران به رشد و تعالی نرسد و طبیعی است که با چنین وضعیتی مورد استقبال خیلی‌ها واقع نشود و افرادی هم که استقبال کرده‌اند بعد از فارغ‌التحصیلی، برای پیدا کردن شغل دچار مشکل می‌شوند. از سوی دیگر نتوانسته‌ایم به این رشته‌ها، به عنوان یک حرفه توجه کنیم لذا این محدودیت‌ها اجازه نداده کارهای علوم انسانی به خوبی پیش برود و شاهد نظریات جدیدی از سوی اساتید و صاحب‌نظران علوم انسانی باشیم.

آینده‌ای مثبت در پیش است؟

رئیس دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه سوره درباره دلایل عدم حمایت جدی از پژوهشگران علوم انسانی در کشور تصریح کرد: برای سال‌ها در دانشگاه‌های ما همانند دانشگاه‌های غربی در علوم انسانی نگاه پوزیتیویستی، اثبات‌گرایانه و کمّی وجود داشت اما تحت تأثیر تحولاتی که از دهه‌های هفتاد و هشتاد میلادی اتفاق افتاد و روش کیفی به عنوان روش مورد علاقه محققان علوم انسانی به کار گرفته شد در کشور ما نیز از این روش استفاده شد که بیشتر با فرهنگ و مخصوصا روش‌های تحقیق حوزوی همانند تفسیر و تحلیل گفتمان همخوانی دارد و مورد اقبال واقع شده است هرچند که هنوز به روش‌های کمّی همانند روش‌های آزمایشگاهی، مخصوصا در فیزیک، شیمی و پزشکی نیازمندیم.

وی ادامه داد: معتقدم به لحاظ تحقیق و پژوهش همپای دنیا پیش رفته‌ایم و الان روشی در دنیا وجود ندارد که در دانشگاه‌های ما مورد استفاده قرار نگیرد اما مسئله این است که چقدر توانسته‌ایم بین علوم انسانی و مسائل و مشکلات جامعه، به صورت کاربردی پیوند بزنیم تا بتوانیم اثبات کنیم که علوم انسانی مهم است و می‌تواند بسیاری از مسائل اجتماعی را حل کند. ما در علوم انسانی چندان دنبال شناخت فناوری نیستیم بلکه دنبال تأثیر آنها بر انسان‌ها و ساختارهای اجتماعی هستیم. به نظرم علم ارتباطات رشته بسیار مهمی است و در جامعه ما هم مورد استقبال قرار می‌گیرد اما حکمرانی ما هم نیازمند این است که رسانه‌ها را بشناسد ولی برخی مواقع نسبت به نتایج تحقیقات کم لطفی می‌شود. البته بنده نگاهی بندبینانه نسبت به آینده علوم انسانی ندارم و معتقدم در نهایت وضعیت خوبی خواهد داشت.

لزوم ایجاد رقابت در علم و دانش

رئیس دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه سوره درباره وضعیت جذب دانشجو در رشته‌های علوم انسانی گفت: بنده خیلی معتقد به این نیستم که برای جذب دانشجو در این رشته‌ها محدودیت ایجاد کنیم. اگر دانشگاه جدید یا نشریات علمی جدید تأسیس شود ایرادی ندارد چراکه باید اجازه دهیم افراد با هم رقابت کنند. چرا باید مانع تحصیل افرادی شویم که به یک رشته تحصیلی علاقه دارند، اما مسئله مهم بالا بردن کیفیت آموزش و پژوهش است چراکه به نظرم کمیت اهمیتی ندارد. بنده افرادی را دیده‌ام که پدر و مادرشان تأکید دارند که باید رشته مهندسی بخوانند در حالی‌که خود فرزند به علوم انسانی و دروس حوزوی علاقه داشته است و به احترام پدر و مادر لیسانس مهندسی را گرفته و بعد وارد حوزه هم شده است. بنابراین نباید محدودیت ایجاد کنیم. اساسا در علم و دانش نمی‌توان محدودیت ایجاد کرد بلکه باید دنبال ایجاد زمینه‌های رقابت باشیم.

مسعودی تصریح کرد: امروزه در برخی از دانشگاه‌های غیرانتفاعی، بهتر از دانشگاه‌های دولتی عمل می‌کنند و دانشجو حاضر است هزینه سنگینی پرداخت کند که درس بخواند لذا اگر قانون اینگونه بود که هرکسی می‌خواهد دانشگاه برود باید شهریه پرداخت کند میزان رقابت خیلی بیشتر و بازدهی افزایش پیدا می‌کرد. معتقدم عرصه انحصار، همواره به علم و دانش ما ضربه زده و یکی از مصیبت‌های ما در همه علوم، همین انحصارگرایی است. چرا باید اعلام کنیم بیشتر از فلان مقدار نمی‌توانیم وکیل یا فلان تعداد نشریه پژوهشی داشته باشیم، این سخن همانند این است که بنده کتابی درباره نظریه ارتباطات بنویسم و بعد وزارت علوم اعلام کند چون این کتاب به رشته تحریر درآمده است بنابراین دیگر کسی حق ندارد در این زمینه کتاب بنویسد لذا معتقدم انحصارگرایی باعث می‌شود علم در جامعه ما سقوط کند.

وی در پایان گفت: خود ما زمینه رقابت در علم را آنقدر کاهش داده و رانت ایجاد کرده‌ایم که مانع پیشرفت علم شده‌ایم. امروزه شاهد یک رقابت نابرابر بین دانشگاه‌های غیرانتفاعی و غیردولتی هستیم لذا باید قوانین آموزشی را هم اصلاح کرده و اجازه دهیم هرکسی که توانمندی دارد بتواند وارد دانشگاه شده و کسی از رانت استفاده نکند. در این صورت علوم انسانی و پزشکی و مهندسی ما رشد خواهند کرد.