مهدویت را به حل مشکلات روزمره تقلیل ندهیم

نصیرالدین جوادی، عضو هیئت علمی دانشگاه معارف قرآن و عترت(ع) در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان با بیان اینکه متأسفانه در ارائه تبیین صحیح از موضوع مهدویت نه تنها نمره خوبی دریافت نمی‌کنیم، بلکه حتی نمره منفی نیز می‌گیریم، اظهار کرد: مجامع مذهبی نتوانسته‌اند آنچنان که باید و شاید، به موضوع مهدویت بپردازند و این مسئله درباره دیگر مفاهیم مکتب تشیع نیز صادق است؛ بیشتر جنبه‌های خرافی این موضوع رواج پیدا کرده و مهدویت صرفاً ملجأ و پناهی برای حل مشکلات و دشواری‌های زندگی روزمره تصور شده است، حال آنکه این موضوع در صورت تبیین صحیح می‌تواند سازنده، مفید و پیش‌برنده جامعه باشد.

وی درباره آسیب‌هایی که مهدویت را از مسیر خود منحرف ساخته، گفت: اولین مورد، بهره‌برداری بعضی از گروه‌های مذهبی و سیاسی از مهدویت یا استفاده ابزاری از آن در راستای باورها و منافع این گروه‌هاست. گروه‌های یادشده در جامعه و محافل خود به‌صورت غیرمستقیم ابراز می‌کنند که امام زمان(عج) صرفاً بر عملکرد آنها مهر تأیید می‌زند و آنها هستند که در مسیر صحیح حرکت می‌کنند و سایرین از این مسیر منحرف شده‌اند. شخصاً معتقدم مهدویت، چتر بسیار گسترده‌ای‌ست که بسیاری از گروه‌ها با گرایش‌ها و سلایق گوناگون در زیر آن جمع می‌شوند و صرفاً به گروه یا گرایش خاصی اختصاص ندارد.

عضو هیئت علمی دانشگاه معارف قرآن و عترت(ع) بیان کرد: بعضی از گروه‌های مذهبی سنتی نیز با تمسک به حدیثی که برافراشتن هر پرچمی پیش از قیام مهدی موعود را محکوم به شکست می‌داند، از مهدویت استفاده ابزاری می‌کنند و هر حرکتی را که برای پیشبرد اهداف اسلامی انجام شود، اشتباه و انحراف از مسیر صحیح قلمداد می‌کنند. این تبیین نیز نادرست و نوعی تندروی است و اینکه معتقدند هر پرچمی قبل از ظهور سرنگون می‌شود، تبیینی است که آنها از مفاد حدیث ارائه داده‌اند و می‌خواهند این‌گونه جلوه دهند که هیچ نوع حرکت اجتماعی نباید اتفاق بیفتد، چون محکوم به شکست است؛ در صورتی که اولاً اعتبار و سند حدیث باید مورد تأمل و بررسی قرار گیرد و ثانیاً با فرض صحت آن، بحث تبیین و تفسیر حدیث مطرح می‌شود.

وی ادامه داد: در مرتبه بعد و با فرض اینکه بپذیریم تبیین و تفسیر این گروه از حدیث موردنظر درست است و هر حرکتی به شکست می‌انجامد، باز هم دلیل بر این نمی‌شود که هیچ‌گونه حرکتی نباید اتفاق بیفتد، چون امام حسین(ع) نیز می‌دانست پیروزی ظاهری به‌دست نمی‌آورد و خود و یاران‌شان به شهادت می‌رسند، ولی با این حال قیام کرد، چون نتایجی بیش از پیروزی ظاهری دربر داشت. اگر علما و بزرگان دینی و مصلحان اجتماعی حرکت‌هایی برای پیشبرد اهداف اسلامی انجام دهند و به شکست ظاهری منجر شود، در درازمدت نتایج ساختاری‌اش را در فرهنگ اجتماعی به دنبال خواهد داشت و آثار و برکات خود را به جا می‌گذارد. بنابراین، نمی‌توان با تمسک به این حدیث، هر گونه حرکت اجتماعی و سیاسی را نفی کرد، حتی اگر در این حرکت‌ها جنبه‌های غیرصحیح نیز وجود داشته باشد.

جوادی درباره آسیب بعدی تصریح کرد: عامه مردم و حتی برخی خواص به‌دلیل دست‌وپنجه نرم‌کردن با مشکلات و دشواری‌های زندگی روزمره، انتظاری که از مقدسات دینی دارند، حل این مشکلات و دشواری‌هاست و متأسفانه برخی روحانیون و مداحان نیز به این موضوع دامن می‌زنند. البته منظور این نیست که دعا و توسل اثر ندارد، بلکه مفاهیم دینی نباید به‌گونه‌ای در جامعه مورد تبیین قرار گیرد که فلسفه وجودی آنها صرفاً حل مشکلات و دشواری‌های زندگی روزمره قلمداد شود. این آسیب بزرگی‌ست و متأسفانه دامنگیر همه مقدسات دینی شده است. اکثر افرادی که به این مقدسات متوسل می‌شوند، صرفاً برای حل مشکلات خود این کار را انجام می‌دهند تا اینکه درخواست‌های والاتری داشته باشند.

وی تأکید کرد: با پیروزی انقلاب، انتظار این بود که از اعتقادات و باورهای دینی خرافه‌زدایی و استفاده ابزاری از این باورها برچیده شود، ولی با وجود تلاش‌های بسیاری که انجام شد، عملاً این اتفاق نیفتاد و شرایط مطابق انتظارات پیش نرفت. شخصیت‌های مؤثر در انقلاب همواره در جلسات و محافل خود تبیین قوی، امیدآفرین و عقل‌گرایانه از مهدویت ارائه می‌دادند، ولی اکنون در محافل مذهبی شاهد غلبه جنبه‌های عاطفی و احساسی این مفاهیم و تقلیل‌دادن مهدویت به حل مشکلات زندگی روزمره هستیم. به امید روزی که متولیان فرهنگ دینی بتوانند تبیین صحیحی از تمام مفاهیم دینی، از جمله مهدویت ارائه دهند.

محبوبه فرهنگ