از تشکیل مراکز بیت‌الزهرا(س) تا پرهیز از کارهای جزیره‌ای در حوزه جمعیت

پروین مفتح‌زاده، مدیرکل امور زنان و خانواده استانداری مرکزی در گفت‌و‌گو با ایکنا از استان مرکزی، در تشریح وضعیت استان در حوزه جمعیت با اشاره به اینکه استان ما دومین استان سالمند کشور و سومین استانی است که سیر نزولی جمعیت را داراست و در حوزه فرزندآوری مشکل دارد، گفت: شواهد حاکی از آن است که استان مرکزی، جزء چهار استان بحران‌زده در حوزه جمعیت  است و برای رفع این مشکل  فقط پنج سال فرصت داریم، چراکه دو سال پیش برای رفع این مشکل زمان و فرصت هفت ساله اعلام شده بود.

وی ضرورت ورود مسئولان متولی اجرای قانون جمعیت و مردم استان را در جهت رفع بحران جمعیت متذکر شد و بیان کرد: در سال 99 قانون جمعیت توسط مجلس شورای اسلامی مصوب و در سال 1401 از سوی دولت مردمی ابلاغ شد و متعاقباً وزرات کشور نیز دستور تشکیل ستادهای استانی حمایت از خانواده و جوانی جمعیت را ذیل ستاد ملی جمعیت ابلاغ کرد.

دبیر ستاد جمعیت استان مرکزی به برگزاری اولین جلسه ستاد جمعیت استان در تاریخ 28 اردیبهشت سال 1401 قبل از وصول دستور تشکیل ستادهای استانی و برگزاری پنج جلسه ستاد و دو جلسه شورای اداری با موضوع جمعیت در همان سال اشاره و تشریح کرد: با توجه به اینکه حل مسئله جمعیت از مهمترین اولویت‌های استان است اولین جلسه ستاد در سال جاری اواسط فروردین‌ماه برگزار شد.

تدویم بوم جمعیتی

مفتح‌زاده گفت: آذرماه سال گذشته به همت وزارت کشور رویدادی تحت عنوان «مسیر نجات» به میزبانی استان یزد و با حضور  اساتید مسلط به قانون جمعیت برگزار شد. پس از آن تدوین بوم جمعیتی استان‌ها در دستور کار قرار گرفت. به دنبال آن با نظارت دفتر امور زنان و خانواده استانداری بوم جمعیتی استان توسط تیمی متخصص متشکل از فعالان جمعیت مردمی و حاکمیتی در نیمه دی‌ماه سال گذشته تدوین شد.

با توجه به تأکیدهای مقام معظم رهبری در خصوص حضور مردم برای  رفع بحران جمعیت و به دنبال تدوین بوم جمعیتی استان، جبهه جمعیتی شکل گرفت که ذیل این جبهه ستاد مردمی جمعیت استان نیز تشکیل شد. معرفی دبیر ستاد مردمی و آشنایی دستگاه‌ها با  این ستاد اتفاق مثبت دیگری است که رقم خورد. ستاد مردمی در کنار  مجموعه حاکمیتی قرار گرفته و به هرچه بهتر انجام شدن برنامه‌ها کمک می‌کند؛ از این‌رو پس از طرح در شورای فرهنگ عمومی استان، استاندار حکم فعالیت این ستاد را صادر و دستگاه‌های اجرایی به‌عنوان حامی ستاد مردمی و متقابلاً ستاد مردمی به‌عنوان پشتیبان دستگاه‌های اجرایی وارد عمل شدند.

مفتح‌زاده به سفرهای شهرستانی و دیدار با فرمانداران، ائمه جمعه و فعالان فرهنگی در  خصوص تشریح برنامه‌های ستاد مردمی در حوزه جمعیت اشاره کرد و ادامه داد: هدف از این سفرها تشکیل ستاد مردمی جمعیت شهرستان‌ها به موازات ستاد مردمی استان است تا ستاد مردمی در تمام شهرها تشکیل شود.

تشکیل بیت‌الزهرا(س) در کنار مراکز بهداشت

دبیر ستاد جمعیت استان مرکزی از راه‌اندازی و تشکیل مراکز بیت‌‌الزهرا(س) خبر داد و افزود: بیت‌الزهراها(س)، هیئت‌های مذهبی هستند که در محلات و در کنار مراکز بهداشت ایجاد خواهند شد. اجرای این طرح در استان با افتتاح 10 مرکز شناسنامه‌دار در اراک آغاز شد. در مجموع 40 مرکز در همین شهرستان هدف‌گذاری شده و قرار بر این است که در این راستا تفاهم‌نامه‌ای با دانشگاه علوم پزشکی منعقد و چگونگی فعالیت‌ها و ارتباط مراکز بهداشت با بیت‌الزهراها(س) تعریف شود.

وی تصریح کرد: ایجاد بیت‌الزهرا(س) الگویی تجربه شده و الهام گرفته از استان کهگیلویه و بویراحمد است، اما قرار گرفتن این مراکز در کنار مراکز بهداشت الگویی استانی است که به طرح قبلی اضافه شد. این دو مرکز باید حامی یکدیگر باشند تا زوجین جوان بتوانند از خدمات بهداشتی، آموزشی، مشاوره‌ای، اقتصادی و حقوقی استفاده کنند. این حمایت‌ها تا پس از تولد نیز ادامه خواهد داشت.  

مدیرکل امور زنان و خانواده استاندار مرکزی در پاسخ به این سؤال که چه تعداد بیت‌الزهرا(س) برای شهرستان‌ها هدف‌گذاری شده است، گفت: برای شهرستان‌ها در حال حاضر تعداد مشخص نشده است، چراکه ستادهای شهرستانی نسبت به ظرفیتشان اقدام به ایجاد این مراکز کرده و نقشه را تدوین خواهند کرد. ستاد مردمی استان بوم مرکز استان را به‌عنوان الگو به آنان پیشنهاد می‌کند، در حالی که امکان دارد ستادهای شهرستانی خود الگویی دیگر، متناسب با ظرفیت شهرستان را پیش بگیرند.

مفتح‌زاده با تأکید بر اینکه آن مراکز بیت‌الزهرا(س) که با رویکرد جمعیت فعال شدند باید خود را در زمینه‌های سلامتی و ایمنی، باروری، تربیت، آموزش و تبلیغ، رسانه، حقوقی، اقتصاد و معیشت توانمند کنند، اظهار کرد: ارتقای سطح آگاهی مردم در خصوص افزایش جمعیت و پیامد بی‌توجهی به این مؤلفه مهم با ارتباط این مراکز با رسانه‌ها رقم خواهد خورد و از سوی دیگر به انگیزه‌بخشی و تقویت بیت‌الزهراها(س) بسیار کمک خواهد کرد. در راستای اجرای قانون جمعیت برنامه‌ها و جلسات متعددی از جمله همایشی به‌منظور تبیین فعالیت بیت‌الزهراها در اراک برگزار شد.

حضور مردم؛ رمز عبور از بحران جمعیت

دبیر ستاد جمعیت استان مرکزی در ادامه رمز عبور از  بحران‌ها و مشکلات را حضور همیشه در صحنه مردم دانست و ادامه داد: متأسفانه به نام تعدیل برای افول جمعیت ایران چهار دهه کار شد و دولت‌ها با این روند همراهی کرده و تمام امکانات از جهت اقتصادی، فرهنگی، تبلیغی برای تغییر نگاه مردم به کاهش فرزندآوری به‌کار گرفته شد و امروز به اینجا رسیده‌ایم که زوجین برای فرزندآوری فقط یک یا دو فرزند را کافی دانسته و نسبت به مخاطرات کاهش فرزندآوری کمترین اطلاع یا باور را دارند.

وی با بیان اینکه برای تشویق و ترغیب زوجین جوان برای فرزندآوری تدابیری در ستاد جمعیت اتخاذ شده است، افزود: امروز کار برای تغییر نگاه زوجین به تعدد فرزندآوری بسیار دشوار است، چراکه چهار دهه با غفلت در این زمینه سپری شد و امروز با فرصت محدود چهار یا پنج سال روبرو هستیم و جبران این 40 سال در پنج سال سخت است و باید دید چه کنیم تااتفاق فرزندآوری بین جوانان رقم بخورد.

مفتح‌زاده در تکمیل سخنان خود گفت: بهترین راه کمک گرفتن از مجریان قانون و مردم است به شرط آنکه متولیان امر در این زمینه هوشیار باشند که متأسفانه فعلاً این هوشیاری را در عمل مشاهده نمی‌کنیم. البته جلسات متعددی در این راستا در حال برگزاری است و امید است که هر اتفاق مثبتی که در اراک روی می‌دهد بازتاب آن را در شهرها و روستاها شاهد باشیم.

آمار امیدوارکننده در حوزه جمعیت

وی با اشاره به آمار پایین نرخ‌ باروری و افزایش طلاق در استان در سال 1401 نسبت به سال 1400 افزود: در مجموع آمارهای سال گذشته نسبت به سال ماقبلش سیر نزولی در موالید و ازدواج و افزایش در طلاق را گزارش می‌دهد، اما آمار اسفند امیدوارکننده بوده و حاکی از آن است که در  صورت تدوام فعالیت‌های مردمی اتفاقات خوبی رقم خواهد خورد.

مفتح‌زاده استفاده از ابزار تشویق و تنبیه را راهی برای اجرای قانون جمعیت در استان دانست و ادامه داد: قانون جمعیت از تیرماه سال 1401 به تمام دستگاه‌ها ابلاغ و شاخص‌های عمومی و اختصاصی هر دستگاه نیز ابلاغ شده است، اما برخی از مسئولان فرصتی برای مطالعه این قانون در نظر نگرفته بودند، در صورتی که مسئولان باید این مسئله را جدی  گرفته و یکی از  اولویت‌های خود قرار دهند.

وی با استناد به فرمایش مقام معظم رهبری که در مورد جمعیت فرمودند: «یکی از خطراتی که وقتی انسان درست به عمق آن فکر می‌‌کند تن او می‌لرزد، همین مسئله جمعیت است» اضافه کرد: باید دید چرا ایشان در همه بحران‌ها امیدوارانه صحبت می‌کنند، اما در مسئله جمعیت هشدار می‌دهند. پس این هشدار باید ما را بیدار کند، چراکه اگر این مشکل برطرف نشود در  حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و امنیتی دچار مشکلات بسیار خواهیم شد.

ضرورت فرهنگ‌سازی در حوزه جمعیت

مفتح‌زاده ضرورت فرهنگ‌سازی در حوزه جمعیت را مورد تأکید قرار داد و افزود: ماده 19 قانون جمعیت، ستاد ملی جمعیت را مکلف کرده است که به‌منظور اهدای سالانه جایزه ملی جمعیت نسبت به تدوین و تبیین شاخصه‌های ارزیابی و سنجش به تفکیک بخش‌های خانواده، رسانه، سازمان‌های مردم‌نهاد، دستگاه‌های اجرایی، شرکت‌ها و مؤسسات خصوصی، مدیران و نخبگان اقدام کند. به همین مناسبت رویداد جایزه ملی جوانی جمعیت شکل گرفته است و استان‌ها تا 20 اردیبهشت‌ماه سال جاری فرصت دارند تا نسبت به برگزاری این مراسم اقدام کنند. در این راستا علاقه‌مندان در حوزه‌های مختلف می‌توانند آثار خود را تا پنجم اردیبهشت‌ماه به دبیرخانه ستاد جمعیت استان جهت بررسی و داوری ارسال کنند.

وی با بیان اینکه بحث فرزندآوری تناسبی با مباحث اقتصادی ندارد؛ خانم صادقیان صاحب 9 فرزند از استان البرز با همسری کارگر را مثال زد و افزود: در فرهنگ ادبی ما ضرب‌المثل «هر آن کس که دندان دهد، نان دهد» وجود دارد که مصداق تأمین روزی مردم برعهده خدواند بودن را تداعی می‌کند. در روایات نیز آمده که خداوند روزی بندگان را قبل از تولد تعیین کرده است؛ از این رو نباید نگران روزی بود.

آسیب‌دیدگی کمتر خانواده‌های خوش جمعیت نسبت به کم جمعیت

مفتح‌زاده با تأکید بر اینکه خانواده‌های خوش جمعیت نسبت به خانواده‌های کم جمعیت کمترین آسیب اجتماعی و فرهنگی را دارند، اضافه کرد: خانواده در قدیم پرجمعیت بود و این امر دلالت بر وضعیت مالی خوب خانواده نبود.

وی ضرورت تاب‌آوری، تحمل و گذشت در زندگی را متذکر شد و افزود: نسل امروز در مقایسه با نسل‌های گذشته تاب‌آوری ندارند یا تاب‌آوری کمتری دارند. محدودیت جمعیت خانواده یکی از عللی است که سطح توقع را بالا برده، درک متقابل و آداب معاشرت را ضعیف و به ناشکیبایی و بی‌صبری دامن می‌زند.

مفتح‌زاده با اشاره به لزوم ورود جدی جامعه نخبگانی در حوزه جمعیت ادامه داد: اگر نخبگان در میدان باشند حرکت رو به جلویی خواهیم داشت، برای فعالیت در این عرصه آموزش و پرورش، دانشگاه‌ها و حوزه‌های عملمیه بسیار مهم هستند. همه باید پای کار باشند تا حرکت ستاد جمعیت سرعت بیشتری بگیرد.

وی به نقش مساجد در افزایش جمعیت اشاره کرد و افزود: خوشبختانه تبلیغات اسلامی در این حوزه ورود خوبی دارد و  مساجد و هیئت‌های مذهبی در  این زمینه  فعالیت می‌کنند. هر میزان رفت و آمد و دایره فعالیت‌ها گسترده‌تر باشد بهتر می‌توان کارها را پیش برد. در حوزه جمعیت باید از کارهای جزیره‌ای پرهیز کرد.

مدیرکل امور زنان و خانواده استانداری مرکزی در پایان گفت: در چند روز آینده با تمام دستگاه‌های اجرایی مکاتبه‌ای مبنی بر اجرای قانون جمعیت انجام خواهد شد تا دستگاه‌هایی که در اجرای یک یا چند ماده قانونی مشترک هستند با یکدیگر همکاری داشته باشند. اگر فرهنگ هم‌افزایی و همگرایی بیش از پیش نهادینه شود بدون شک اتفاقات قابل توجهی رخ خواهد داد. عقد تفاهم‌نامه بین دستگاه‌های متولی اجرای قانون جمعیت اقدامی مثبت در راستای حل مسئله افزایش جمعیت است.