حوزه‌های علمیه با روش علمی به شبهات پاسخ دهند

به گزارش ایکنا از قم، حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه، استاد حوزه و دانشگاه در آئین رونمایی از کتاب مکتب در امتداد هدایت که روز گذشته، 25 دی‌ماه در سالن علامه امینی بنیاد فرهنگی امامت برگزار شد با اشاره به آیه 33 سوره احزاب «إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً»، اظهار کرد: دفاع حکیمانه و شریعت‌محورانه آیت‌الله میلانی از امامت و ولایت گام بزرگی برای حوزه‌های علمیه به‌شمار می‌آید و بسیاری از شبهات و اشکالات و انتقاداتی که افراد می‌گیرند با تلاش وی و شاگردانش پاسخ داده می‌شود؛ به هر حال دفاع علمی و منطقی از ولایت یک کار کاملا حکیمانه، عقلایی و لازم است.

وی ادامه داد: در این دورانی که متأسفانه برخی عامدانه شبهات را مطرح می‌کنند که ذهن جوانان را آلوده کنند، وظیفه حوزه‌های علمیه است که به این شبهات با روش علمی پاسخ دهند.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در بیان کتاب «مکتب در امتداد هدایت» گفت: بخش عمده کتاب را مطالعه کردم انصافا روشمند، دقیق و مسئله به مسئله به نقد پرداخته است؛ در این کتاب مقدمه وزینی از حریت آیت‌الله میلانی ابتدای کتاب چاپ شده و پنج فصل دارد که مؤلف در کتاب به نقد کتاب «مکتب در فرآیند تکامل» پرداخته، هم مقدمه کتاب را در یک فصل نقد کرده و در واقع چهار فصل دیگر کتاب را مسئله به مسئله نقد کرده است.

وی اضافه کرد: امتیاز کتاب «مکتب در امتداد هدایت» این است که هر ادعایی در هر بخشی داشته توسط محقق گزارش منصفانه داده و روشمندانه نقد کرده است؛ بحثی که در کتاب، «مکتب در فرایند تکامل» است صرفا یک کتاب نیست؛ متأسفانه در بخشی از حوزه علمیه تبدیل به یک جریان شده و عده‌ای متأثر از این تفکر شدند و با وجود آگاهی از نقد، یک تعصبی پیدا کردند.

استاد حوزه علمیه گفت: باید به فکر فرزندان امیرالمؤمنین(ع) باشیم و نگذاریم این شبهات در ذهن نسل جوان و طلاب جوان مستقر بشود و طلبه در دوران تحصیل سطح، گرفتار این اندیشه غلط شود.

وی اظهار کرد: ادعای این کتاب نظریه علمای ابرار است؛ بزرگان و اصحاب ائمه(ع) و علمای قرون اولیه معتقد به این بودند که امامان، علمای ابرار هستند. بعد به مرور زمان فهم شیعیان درباره امامت تغییر پیدا کرد و دیدگاه شیعیان به سوی غلو کشیده شد. یک پیوندی بین تشیع و غلو شکل گرفت و علمای معتدل شیعه با این اندیشه غلو مبارزه کردند و نظریه علمای ابرار را پذیرفتند.

خسرو پناه ادامه داد: در مقابل نظریه اعتدالی، نظریه افراطی قائل هستند؛ ائمه(ع) موجودات فوق بشری و غیر طبیعی تلقی می‌شوند. علمای قم از جمله شیخ صدوق هم با این طایفه برخورد داشتند و کسانی که امور فوق بشری را به ائمه(ع) نسبت می‌دادند، اینها را غالی معرفی و از قم اخراج می‌کردند.

وی بیان کرد: بعد دو شخصیت مهم را نام می‌برد یکی ابن ابی یعفور که ائمه را علمای ابرار اتقیاء معرفی کرده و یکی معلی بن خنیس که وی را به‌عنوان غالی نام می‌برد؛ قطعا ابن ابی یعفور از خواص اصحاب امام صادق(ع) و اهل ورع، تقوا و اجتهاد بود؛ شکی نیست و درباره‌اش گفته‌اند ثقة ثقة جلیل فی اصحابنا.

استاد حوزه علمیه افزود: اما جالب است وقتی روایت ابن ابی یعفور را جمع می‌کنیم، می‌بینیم، عبارت علمای ابرار اتقیاء را دارد ولی مقامات متعددی برای اهل بیت(ع) ذکر کرده و اگر مقاماتی که او برای ائمه بیان کرده در یک کفه ترازو بگذاریم و مقاماتی که معلی بن خنیس برای ائمه بیان کرده در کفه دیگری بگذاریم این کفه ابن ابی یعفور سنگین‌تر است.

خسروپناه بیان کرد: اینکه ائمه(ع) حجت خدا روی زمین هستند، علم خاص دارند، هنگام مرگ دیده می‌شوند، شفاعت ائمه وجود دارد، کسانی که حب به ائمه داشته باشند این حب مانع از آتش جهنم می‌شود، محدَّث بودن ائمه که صریحا ابن ابی یعفور آن را نقل می‌کند. آیا بقیه علما اینها را دارند؟ بله معلوم است فرق بین ائمه با سایر انسان‌هاست بله انسانند، بشرند ولی بشری که از مقامات بالایی برخوردارند. حالا نویسنده «مکتب در فرایند تکامل» می‌آید روایت علمای ابرار اتقیاء را می‌گیرد و بقیه روایت‌های ابن ابی یعفور را نادیده می‌گیرد. آیا این روش علمی است؟

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: ریشه نقدی که ما به نویسنده این کتاب داریم، به روش این کتاب است. چون وی در مقدمه کتاب ادعا می‌کند من ادعایم تاریخی است و در مصاحبه‌ای می‌گوید روش من، روش تاریخ‌پژوهی پازلی غربی است، این روش معتبر و علمی در دنیاست. ریشه این روش تاریخ‌پژوهی پازلی پوزیتیویسم است که این روش را به‌کار می‌برند. اول فرضیه‌ای را بیان می‌کنند و می‌گویند ما این فرضیه را جلو می‌گذاریم، می‌بینیم شواهدی در عالم محسوسات برایش پیدا می‌کنیم. شواهد که پیدا شد، می‌گویند این فرضیه اثبات شد. بعدها این روش تکامل پیدا کرد که گفتند اگر برای این شواهد که پیدا کردیم برای فرضیه رقیب هم شواهد پیدا شد و یک مورد نقض پیدا بشود، این فرضیه ابطال می‌شود، لذا آمدند در مقابل نظریه اثبات‌گرایی یا تأیید‌گرایی، اول گفتند تأیید شواهد می‌کند. بعد کوپر آمد گفت یک مورد نقض پیدا کردید فرضیه ابطال می‌شود و ابطال‌گرایی جای اثبات‌گرایی نشست. حالا بماند که این در فلسفه علم ادامه دارد و مبانی دیگری هم هست.

استاد حوزه علمیه ادامه داد: اینکه این محقق اینقدر می‌گوید این روش تاریخ‌پژوهی پازلی یک روش معتبر علمی در دنیاست، می‌گوییم بله روش معتبر علمی در دنیا در نیمه اول قرن بیستم بوده، ولی در نیمه دوم قرن بیستم و قرن بیست و یکم این روش نقد شده است.

وی افزود: یک قرن این محقق از تغییر و تکامل این روش عقب است. در خود غرب این را نقد کردند، آن وقت چون به این نقد توجه نشده، این روش تاریخی جنبه گزینشی پیدا کرده؛ مثلا این محقق عبارت شهید ثانی را نقل می‌کند: عده‌ای از اصحاب ائمه و شیعیان متقدم ائمه را علمای ابرار می‌دانستند و حتی قائل به عصمت آنها نبودند اما چون این بخش از عبارت به درد فرضیه‌اش می‌خورد ادامه را نقل نمی‌کند.

امامت را با روش صحیح به دنیا معرفی کنیم

خسروپناه تصریح کرد: ما وظیفه داریم با روش صحیح، امامت را به دنیا معرفی کنیم، یک عده خوششان بیاید یا نیاید، ملاک ما نیست. لذا، وی می‌گوید بهتر است تعبیر طهارت را ب‌ کار ببریم برای ائمه. آیه‌هایی که تلاوت کردم می‌فرماید: یطهرکم تطهیرا، حالا اگر می‌فرمود مطهَّر، باز خوب بود، یعنی از ثلاثی مزید استفاده می‌کرد. اما از ثلاثی مجرد استفاده می‌کند.

وی گفت: اگر شما عصمت ائمه(ع) را نپذیرید چطور می‌توانید حجت بودن ائمه را که در روایات ابن ابی یعفور صریحا تصریح شده بپذیرید؟ حالا البته واژه معصومون، مطهرون، هم کلام پیامبر(ص) آمده و هم در کلام امیر المؤمنین(ع)؛ اینکه می‌گوید هشام بن حکم اولین نفر، حرفی است که اهل سنت زدند و کاملا هم نادرست است، یعنی این استاد بزرگوار که زحمتش را ارج می‌نهیم، خدایی نکرده نمی‌خواهیم سخن غیر اخلاقی و غیر منطقی بکنیم، او تحقیقش و فضای فکری‌اش گرفتار یک روش غلط است، روش وقتی غلط شد این دیوار تا ثریا کج است.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی بیان کرد: اگر این اشکالات جوابی دارند بفرمایند ما استفاده کنیم. استاد محرمی(نویسنده کتاب مکتب در امتداد هدایت) انصافا قدم به قدم و قلم به قلم در بحث، عبارت به عبارت هم ادعا را مطرح کرده و هم نقد تاریخی را و به هر حال مستنداتی که در اختیارش بوده استفاده کرده است.